منشأ و انتشار نهال گردو
منشأ و انتشار گردو
گردو، گونهای از میوههای آجیلی (مغزدار) و از جنس (Juglans) است که انواع وحشی یا بومی آن در چین، ژاپن، هند، ایران، آمریکای شمالی، مرکزی و جنوبی در امتداد کوههای آند تا آرژانتین یافت میشود. شش گونه از این جنس در آمریکا، فرانسه، و اغلب مناطق گردوخیز جهان وجود دارند که از لحاظ پایه و میوه مهم و مورد توجهاند و تحت آزمایش قرار گرفتهاند. این شش گونه عبارتند از: J.regia L. ، J. nigra L ، J.hindsii ، J.cinerae L، J. magor Heller، J.sieboldiana که در بین آنها J. regia گونهای است ایرانی و معروف به گردوی ایرانی (Persian Walnut) است.
گردو در گذشتههای دور بسیار دور از فلات ایران به یونان و روم، و از آنجا به سایر نقاط اروپا برده شده است. پیش از سال 1562 میلادی، از این گونه ایرانی چند درخت در انگلستان کشت شده بود و بعدها مهاجران این گونه را از انگلستان به آمریکا بردند به همین دلیل گردوی ایرانی در آمریکا به گردوی انگلیسی (English Walanut) مشهور شده است. رومیها این گردو را میوه خدایان، بلوط ژوپیتر (Jupiter) یا ژویس گلانس (Jovis glans) مینامیدند، که همین ژوگلانس (Juglans) امروزی است. حتی اکنون نیز بیشتر باغبانهای قدیمی آمریکایی گردو را به همان نام ایرانی یعنی گردوی ایرانی میشناسند. انواع این جنس در محدوده مرزهای ایران و در کشورهای دیگر همسایه فلات ایران وجود داشته و از راه ایران از قفقاز به ترکمنستان نیز برده شده است. در حال حاضر غیر از درختان کهنسالی از این گونه که در سواحل اقیانوس اطلس یا آرام دیده میشوند، نمونههای کهن دیگری از گردو در نقاط مختلف گردوخیز جهان از جمله ایران نیز وجود دارند که قدمت و سن رویش آنها از سنین گردوهای موجود در آمریکا یا سایر مناطق فراتر میروند.
گردو در ایران در عرض جغرافیایی 29 تا 39 درجه شمالی و طول جغرافیایی 45 تا 69 درجه شرقی، از زمینهای کم ارتفاع تا مناطقی با ارتفاع 2500 متر، به صورت اهلی یا وحشی در شمال و مرکز کشور ایران یافت میشود، چنان که غیر از تویسرکان، تفرش و خوانسار که مرکز گردو در ایراناند، تک درختانی از گردو در گوشه و کنار درههای مرتفع ایران، در سه رشته کوه هزار مسجد، البرز و زاگرس وجود دارند. در الموت قزوین یا ریشخوار در شرق قوچان، یا درههای شرقی و غربی کوه بینالود و یا در دامنههای جنوبی کوههای هزار و لالهزار کرمان، به خصوص در روستای «هنزا» با 2500 متر ارتفاع از سطح دریا (در شمال ساردوئیه جیرفت) هم اکنون تک درختانی از گردو چنان کهنسال بر سر پا دیده میشوند که سن برخی از آنها را بیش از 500 سال برآورد کردهاند.