اصلاح کمبودهای اصلی عناصر معدنی درخت گردو

اصلاح کمبودهای اصلی عناصر معدنی

علائم کمبود آهن (کلروز) درخت گردو

آهن عنصری است که در تنفس گیاه، سنتز کلروفیل، و تنظیم کاتالیزوری سیستمهای اکسایشی ـ کاهشی نقش اساسی دارد.

علائم کمبود آهن. کلروز آهن به شکل زرد شدن پهنک برگها ظاهر می شود در حالی که رگبرگها تا مدتی سبز می مانند. علائم کلروز 2 تا 3 ماه بعد از بیدار شدن گیاه، ابتدا روی برگهای جوان و به تدریج روی برگهای پیرتر ظاهر می شود.

کلروز در آغاز به یک منطقه از تاج درخت نفوذ می کند و سال به سال سایر قسمتهای برگ خیز درخت را نیز فرا می گیرد، به طوری که اولین شاخه های مبتلا و سرشاخه ها خشک می شوند، پوست گردو خشبی می شود، اندازۀ میوه کوچک میماند و تولید محصول کاهش می یابد.

کلروز گاهی خود به خود برطرف می شود، اما به طور کلی باعث تضعیف تدریجی درخت می شود و پس از 4 تا 5 سال آن را از بین می برد.

در بافت برگ کلروزی، تغییرات جالبی بر اثر تجمع بعضی از عناصر بخصوص کلسیم و پتاسیم دیده می شود. حتی عنصر آهن نیز گاهی در برگ درختان کلروزی به حدی بالا می رود که برخلاف انتظار نمی توان آن را محرک یا مسبب کلروز دانست. (کلروز در برگهای قاعده ای رخ می دهد، زیرا حرکت عنصر از قاعدۀ اندام به بالا و بسیار کند است. در نتیجه بروز آن در برگهای پایینی طبعا زیادتر است.)

علل کلروز. خاکها عموماً دارای مقادیر مختلفی از آهن هستند و نیاز گردو هم به این عنصر معمولا از 1/1 کیلوگرم در هکتار در سال تجاوز نمی کند. در این حالت نباید کلروزآهنی را فقط مربوط به کمبود آهن در خاک دانست، بلکه علت اصلی آن با توجه به عدم قدرت گیاه در جذب آهن، باید در عوامل بازدارندۀ دیگر جستجو شود. برخی از این عوامل عبارتند از:

ـ شرایط خفه کنندۀ خاکهای سنگین و تهویه نشده که بر اثر رفت و آمد ماشینهای سنگین کوبیده می شود و آب باران و آبیاریهای بارانی آنها را فشرده تر می کند.

ـ دما و تابش بسیار زیاد که بخصوص تابش نور خورشید سبب افزایش pH در شیرۀ گیاهی و کاهش تحرک آهن در بافت گیاهی می شود. اگر کمبود آهن به وسیلۀ آهک به خاک القاء شود، شدت تابش نور کمتر می شود و در نتیجه تحرک آهن محلول در بافت نیز افزایش می یابد.

ـ شرایط اقلیمی نیز اثر زیادی بر تشدید کلروز دارد. برای مثال بارندگیهای بهاره و پاییزه که کلروز سال بعد را تسریع می کند.

ـ شخم بهاره که هر چه عمیق تر باشد انتشار کلروز را بیشتر می کند.

بنا به تأیید اغلب پژوهشگران، عملیات زراعی در بود و نبود این پدیده نقش عمده ای دارد. پوشش سبز چمنی در باغ اغلب در رفع کلروز تاثیر زیادی نشان داده است.

ـ عناصر کم مصرف نیز در تشدید کلروز مؤثرند. برای مثال رقابت بین آهن با منگنز یا روی بخصوص در خاکهای اسیدی می تواند باعث تحریک کلروز آهن در گردو شود.

ـ کلروز آهکی در خاکهای آهکی نسبت به میزان آهک فعال در زمین واکنشهای دیگری نشان داده است. اگر میزان آهک فعال بیشتر از 5% باشد کلروز شدیدتر می شود. حتی در خاکهایی که 2% نیز آهک فعال داشته اند، گاهی علائم کلروز دیده شده است. درخت گردو در خاکهای مختلف حساسیت متفاوتی نسبت به کلروز آهکی نشان داده است، بنابراین شاید بتوان گفت آهک فعال نیز در شدت و ضعف این عارضه به تنهایی تأثیر چندانی نداشته است!

مبارزه با کلروز. مبارزه با کلروز به دو روش انجام می شود؛ پیشگیری و انتخاب پایۀ مقاوم. J.regia و به ویژه J.nigra دو پایۀ حساس به کلروز هستند. روشهای ژنتیکی مبتنی بر انتخاب پایه های مقاوم به کلروز، تاکنون راه نویدبخشی نیافته است. به عقیدۀ ژرمن German تغییر حساسیت نسبت به کلروز در گردو بسیار ضعیف است. کاشت گردو در زمینهای سنگین که بیش از 30% رس و بیش از 5% آهک فعال دارند اصولا مردود شناخته شده است. در خاکهایی که امکان بروز کلروز هست، معمولا از عملیات مختلف زراعی صرفنظر می شود و به جای آن کشت سبز دائم کاسته می شود یا خاک بدون کشت نگهداشته می شود. در ضمن از کوبیده شدن خاک جلوگیری می شود و با دادن کود مخلوط و متعادلی مرکب از کود آلی، کود معدنی کم مصرف و پرمصرف تعادل درخت حفظ می شود.

درمان کلروز. تاکنون آزمایشهای زیادی با محلولپاشی روی تاج درخت یا با قرار دادن مواد جامد در خاک انجام شده است که در بین آنها معالجه از راه خاک با ترکیبات آهنی، برای تسریع در قدرت جذب آهن موثرتر به نظر می رسد.

تاکنون کیلیت آهن (ترکیبی از مواد آلی و آهن) از سایر ترکیبات، تحرک و تأثیر بیشتری نشان داده است. انتخاب ترکیبات مختلف آهن به سازش ان با pH خاک و ثابت ماندن آن در خاک بستگی دارد. نکته قابل توجه این است که پس از پخش هر یک از ترکیبات آهنی در خاک باید بلافاصله آن را با خاک بپوشانند، زیرا نور در تجزیۀ آنها اثر فوری دارد.

کیلیت های آهن باید هر چه زودتر، حداکثر در اوایل اسفندماه به زمین داده شود. ترکیبات دیگر آهن را می توان 2 تا 4 هفته بعد به زمین داد. میزان کاربرد این مواد بستگی به سن درخت و شدت انتشار کلروز دارد. معمولا از 500 تا 1000 گرم (محتوی 30 تا 60 گرم آهن) برای هر درخت به صورت محلول در 20 لیتر آب در نظر گرفته می شود که اگر به صورت جامد باشد فورا باید زیر خاک برود و آبیاری شود.

برای تسهیل در به زیر خاک بودن کیلیت های آهن می توان از میله یا تیغه های آهنی استفاده کرد. به این ترتیب که با این میله ها اطراف درخت به عمق 10 تا 15 سانتیمتر در دومتری تنه درخت چندین سوراخ حفر و محلول در آنها ریخته می شود.

همچنین می توان به کمک مته های دستی و حفر دو سوراخ به عمق 30 سانتیمتر در دو طرف مخالف درخت، محلول کیلیت را در زمین به ریشه رساند.

درمان کلروز با ترکیبات آهن را می توان همراه با هرس و حذف شاخه های معیوب و آلوده تکمیل کرد.

علائم کمبود روی درخت گردو

کمبود این عنصر معدنی سبب اختلال در متابولیسم گلوسیدها و اکسین ها و در نتیجه سبب کاهش رشد گیاهی می شود.

علائم کمبود روی. اگر میزان کمبود روی خفیف باشد، لکه های سبز روشنی روی پهنک برگها (بین رگبرگها) ظاهر می شود. اگر کمبود شدید باشد، در انتهای بالایی برگهای کو چک شده خمیدگیها و پیچیدگیهایی دیده می شود که رنگ آنها مایل به زرد است. اگر کمبود روی پیشرفته تر باشد، نوک سرشاخه ها و شاخه ها در قسمت بالایی تاج درخت خشک می شوند و اندازۀ میوه کاهش می یابد.

تشخیص میزان کمبود روی مبتنی بر تعیین میزان این عنصر در برگ است. یعنی اگر میزان روی در برگ کمتر از PPM18 باشد، علائم کمبود آن با چشم غیر مسلح به خوبی دیده می شود.

علل کمبود روی. نیاز سالانۀ گردو به این عنصر اصولا زیاد نیست و از 558 گرم در هکتار تجاوز نمی کند؛ با این حال عوامل مختلف محیطی ظهور این عارضه را در گیاه تشدید می کند. برای مثال، اگر pH خاک بالا باشد، قابلیت حل پذیری روی کمتر می شود. یا اگر خاک مرطوب باشد و دما و تابش نور خورشید در بهار زیاد باشد، و بخصوص اگر میزان فسفریک اسید در خاک بیش از حد زیاد باشد، گیاه نمی تواند از این عنصر غذایی استفاده کند.

درمان کمبود روی. درمان کمبود روی از طریق خاک یا از طریق برگ انجام می شود. در درمان از طریق خاک، دادن عنصر روی به شکل سولفات یا نیترات به خاک معمولاً تاثیر چندانی نشان نداده است. آزمایشهایی که از سال 1985 تا 1987 با نیترات روی در 9 قطعه مبتلا انجام شده، نتیجه بخش نبوده است.

در درمان از طریق برگ، محلولپاشی از راه برگ روی تاج درخت نتیجۀ اثربخش نشان داده است. مواد لازم در این روش برپایۀ کیلیت های روی ساخته می شود که بعضی از آنها اکسید روی دارند.

محلولپاشی باید خیلی زود، یعنی به محض ظهور اولین علائم و افتادگی برگهای اولیه شروع شود و بر حسب شدت عارضه تا دوبار به فاصله 10 تا 15 روز تکرار شود.

علائم کمبود بور در درخت گردو

نقش این عنصر، سنتز و انتقال شیرۀ پروردۀ گیاهی از قبیل قند، پروتئین، پکتین و آنزیمهاست.عنصر بور همراه با سایر عناصر معدنی مثل فسفر، پتاسیم و آهک در فرایند متابولیسم گیاه که در مریستم و در اندامهای تولیدمثلی انجام می شود، نقش حیاتی دارد.

علائم کمبود بور. اثر خفیف کمبود این عنصر ظهور برگهای بدشکل و کلروزی، و اثر شدید آن پدید آمدن شاخه های غیر طبیعی و ضعیفی است که سبب کوتاه شدن میانگره ها و ایجاد برگهای ریز می شوند. در این مرحله، درخت گردو به شکل درختچه ای نامنظم در می آید و باردهی آن متوقف می شود.

علامت مشخصۀ این کمبود زمانی بیتر مشخص می شود که میزان بور در برگ از PPM20 مادۀ خشک کمتر باشد.

علل کمبود بور. عوامل زیادی در خاک هست که کمبود بور ایجاد می کند. این عوامل عبارت اند از:

ـ فقدان شکلهای قابل جذب بور در خاک و اثر خشکی خاک بر آزاد شدن بور.

ـ عملیات زراعی نابجا در باغ، بخصوص مصرف بی رویه کودهای آهکی.

ـ آبشویی بیش از اندازۀ این عنصر در خاکهای سبک (100 تا 200 گرم در هکتار در سال)، در حالی که مصرف سالانۀ گردو حدود 190 گرم بور است.

بنابراین برای ترمیم یا جبران کمبود بور باید با احتساب مقدار بوری که از سایر منابع به زمین می رسند، سالانه حدود 400 گرم در هکتار از این عنصر به خاک داده شود. میزان بوری که از سایر منابع به باغ می رسد به نقل از تروسم به شرح زیر است:

ـ 1 تا 6 گرم در تن، از کودهای حیوانی؛

ـ 25 گرم در هکتار از آب باران؛

ـ 2/0 گرم در مترمکعب از آبیاریها.

درمان کمبود بور. درمان کمبود بور از طریق خاک و از طریق برگ انجام می شود. در درمان از طریق خاک حدود 25 تا 50 کیلوگرم از نمکهای بور مانند بوراکس در طول زمستان به هر هکتار زمین باغ داده می شود. این مقدار می تواند به طور موثر به مدت دو سال در زمین قابل جذب بماند. از دادن مقدار بیش از اندازۀ نمکهای بور به خاک باید پرهیز کرد. با توجه به خاصیت ساکن شدن بور در مقابل قدرت جذب خاک، غلظت زیاد محلول باعث مسمومیت گیاه می شود.در درمان از طریق برگ با 2 تا 3 بار محلولپاشی روی تاج درخت بر حسب شدت و ضعف کمبود، می توان به سرعت و سهولت مشکل را برطرف کرد (مثل کمبود روی و در همان تاریخ).

مواد مورد مصرف در این محلولپاشی عبارت اند از مانل ترابور به میزان 2 کیلوگرم در هکتار در 800 لیتر آب، سولوبور به میزان 2/0 لیتر در صد لیتر آب یا 6/1 لیتر سولوبور در 800 لیتر آب، و بورونیا به میزان 8/0 کیلوگرم در صد لیتر آب.

شرایط اختلال در رشد گردو در بعضی از خاکهای اسیدی

در بعضی از خاکهای اسیدی (با pH8/4 تا 5/6) درختهای جوان گردو رشد مطلوبی ندارند و علائم خاصی در برگهای آنها دیده می شود.

علائم. این علائم به ویژه از سال دوم تا سه هفته بعد از باز شدن جوانه ها فوراً روی نهالهای جوان ظاهر می شوند. برگها ابتدا ناصاف و ناهموار می شوند، حاشیۀ آنها نکروزی می شود و به شکل قاشقک در می آیند و به هم می پیچند. در مرحلۀ پیشرفته تر، رشد درخت متوقف می شود و برگها ریز و کوچک می مانند.

علل. تجزیه هایی که از خاک و برگ در بعضی زمینها انجام شده نشان داده است که در اغلب آنها میزان کلسیم کمتر و میزان منگنز بسیار بیشتر از حد طبیعی بوده است.

همچنین مقایسه ای که از میزان عناصر معدنی موجود در برگها (پس از نمونه برداری و تجزیه) در درختهای بیمار و سالم انجام شد نشان می دهد که تفاوت بیشتر مربوط به منگنز است، زیرا وقتی میزان عادی این عنصر در زمینهای اسیدی از حد طبیعی بالاتر رفت، اختلالی نظیر این اختلال به وجود می آید و سبب مسمومیت درخت می شود.

درختهای پیوندی گردو روی پایه niga کمتر از گردوی روی پایه regia دچار این اختلال می شوند.

درمان. بهتر است با تجزیه خاک قبل از کاشت درخت، میزان کلسیم و pH خاک تعیین شود و اگر pH خاک کمتر از 6 بود باید با افزودن آهک خنثی شود.

اگر علائم این اختلال پس از کاشت درخت ظاهر شد، می توان با دادن آهک به زمینهای اسیدی این اختلال را برطرف کرد.