روشهای مختلف آبیاری باغات گردو

روشهای مختلف آبیاری

آبیاری در باغ گردو به سیستمی ثابت و مشخص نیاز دارد تا بتواند به موقع عمل کند، از انتشار باکتریوز و آنتراکتوز جلوگیری کند، و هزینه دستمزد کارگر را به حداقل برساند. برای تحقق این منظور دو سیستم پیشنهاد می شود: آبیاری قطره ای و آبیاری بارانی (زیر تاج درخت) نتیجه آزمایشهای اولیه در هر دو سیستم، با توجه به حسن انجام عمل، رضایتبخش بوده است. ویژگیهای سیستم آبیاری بارانی و آبیاری قطره ای در جدول ارائه شده است.

انتخاب یکی از این دو سیستم آبیاری به چهار عامل زیر بستگی دارد:

ـ منابع آبرسانی (کمّی و کیفی)؛

ـ عوامل انسانی (مهارت در تکنیک)؛

ـ عوامل اقتصادی (ارزش ابزار و ماشین آلات)؛

ـ کیفیت زمین (جنس خاک، پستی و بلندی و عوارض، و مساحت)

1.4.4 آبیاری قطره ای

1.1.4.4 مبانی و روش

در این سیستم آبیاری، آب قطره قطره به مقدار کم و با فشار کم به خاک می ریزد، در نتیجه حجم بسیار محدودی از زمین آبیاری می شود. بنابراین بهتر است آن را نوعی آبیاری موضعی به شمار آورد.

سیستم		قطره ای (لیتر)	بارانی (زیر تاج درخت) (لیتر)
دبی	با نازل / لیتر / هکتار	4	50-200
	در مترمکعب/ ساعت/هکتار	3-5	15-20
تعداد نازل برای هر درخت		6-10	1-2
فشار به کیلوگرم		1	2-4
آب تصفیه	آب عمق	صافی معمولی	دبی یا ریزپاش بیش از 100/لیتر / ساعت (بدون صافی)
			دبی یا ریزپاش کمتر از 10/لیتر / ساعت (با صافی)
	آب سطحی	صافی شنی + صافی معمولی	دبی بیش از 100/لیتر / ساعت (صافی ریز)
			دبی کمتر از 100/لیتر / ساعت (با صافیهای نوع قطره چکان)

در آبیاری قطره ای، محدودۀ مرطوب خاک به شکل توپ گردی در می آید که به دو منطقه تقسیم می شود. یکی منطقه ای که دقیقاً زیر ریزش قطره های آب از قطره چکانها قرار دارد و دائماً از آب اشباع می شود، و دیگری منطقۀ مرطوب متعادلی که ریشه ها بدون خطر خفگی از رطوبت آن به نحو مطلوب استفاده می کنند.

در این سیستم آب به تدریج و بر حسب نیاز ریشه به خاک می رسد. بنابراین بهتر است هر روز، بخصوص صبح زود و اوایل بعد ازظهر، هنگامی که میزان مصرف آب گیاه به حداقل و حداکثر می رسد، یک دستگاه تنظیم کنندۀ ساده نصب شود.

در عمل مقدار آبی که روزانه به درخت داده می شود باید معادل میزان آب مصرف شده در روز گذشته باشد (تبخیر و تعرق واقعی). به این ترتیب ریشۀ گیاه فقط از آبی استفاده می کند که در حول دایرۀ مرطوب قرار گرفته است. به همین دلیل باید حجم آب را در این منطقه و در طول دورۀ آبیاری همیشه ثابت و متعادل نگهداشت، زیرا کاهش حجم آب سبب ظهور کمبودها و عوارض، و افزایش بیش از حد آن سبب خفگی ریشه ها می شود.

فصل آبیاری با سیستم قطره ای معمولا زودتر از آبیاری بارانی و میزان آبرسانی آن نیز طبعا در آغاز کمتر است. البته فاصله آبیاریها نباید به حدی برسد که سطح بالایی خاک خشک شود، زیرا به علت تراکم ریشه در زیر منطقۀ نفوذ مستقیم قطره چکانها و مصرف آب بیشتر، طبیعی است که سطح بالایی زمین زودتر از مناطق ریشه زای درخت خشک می شود.

قطره چکانها با دبی 4 لیتر در ساعت، تقریبا به فاصلۀ هر متر روی لوله پلی اتیلن در طول ردیف درختها طوری نصب می شوند که به منظور جلوگیری از خفگی طوقه یک متر از تنۀ درخت فاصله داشته باشند. به این ترتیب تعداد قطره چکانها برای هر درخت بر حسب رشد و بلوغ آن مساوی است با فاصلۀ درخت روی ردیف منهای یک. برای مثال 7=1-8 یعنی عدد 7.

فاصلۀ درختهای گردو معمولا بیشتر از درختهای میوۀ دیگر است. بنابراین تعداد قطره چکانها به مرور زمان بر حسب رشد تاج به ترتیب زیر افزایش می یابد:

ـ از 1 تا 2 سال: 2 عدد

ـ از 3 تا 5 سال: 4 عدد

ـ از 6 تا 7 سال: 6 عدد

ـ از 8 سال به بعد: فاصلۀ کاشت منهای یک.

استفاده از آبیاری قطره ای در هر نوع خاک و زمین امکان پذیر است، مگر در زمینهای سنگین دارای بیش از 35% رس با خاکهای بسیار سبک (ماسه و شن غلتان).

مثال عملی. در یک هکتار باغ گردوی بارآور به فاصله 10×10 متر 9 عدد قطره چکان با دبی 4 لیتر در ساعت برای هر درخت در هر متر یعنی 10-1=9×100 (درخت در هکتار) =900 قطره چکان در هکتار. دبی مخزن آبرسانی =6/3 مترمکعب در ساعت در هکتار. مقدار آب مورد مصرف =3 میلی متر (هر میلی متر = 10 مترمکعب در هکتار) در هر روز. زمان آبیاری یک روز = 30 مترمکعب تقسیم بر 6/3 مترمکعب = 8 ساعت و 20 دقیقه. اگر ساعتهای آبیاری طولانی باشد، برای جلوگیری از اتلاف آب بهتر است آبیاری به سه نوبت (با فاصلۀ 30 دقیقه بین هر نوبت) تقسیم شود، یعنی به سه نوبت (2 ساعت و 45 دقیقه هر نوبت) از صبح تا عصر.

نوبت اول: از ساعت 8 تا 45/10.

نوبت دوم: از ساعت 15/11 تا 14.

نوبت سوم: از ساعت 30/14 تا 15/17.

 آبیاری غذایی درخت گردو

یکی از مزایای آبیاری قطره ای این است که بعضی از عناصر معدنی از قبیل نیتروژن، پتاسیم، فسفر و منیزیم را می توان با استفاده از مخزن آب این سیستم به درختهای گردو رساند.

در هنگام دادن عناصر پرمصرف (N، P و K) با آبیاری قطره ای باید حل پذیری این عناصر در آب و سازش آنها را با یکدیگر در نظر گرفت، در مورد مصرف کودهای فسفره باید میزان pH آب و کیفیت خاص مونوآمونیاک مورد توجه قرار گیرد.

در مورد کلروز نیز با حل کردن کیلیت آهن در مخزن آب به میزان 2 کیلوگرم در هکتار (با 6% آهن خالص) و پاشیدن آن به محض ظهور علائم و تکرار آن در دو هفته بعد می توان با این عارضه مقابله کرد.

استفاده از عناصر غذایی و شیمیایی به منظور تقویت درخت گردو، با سیستم آبیاری قطره ای مستلزم تهیه دستگاه مخصوص به نام (پمپ تنظیم دبی) است. بهتر است با مراجعه به مؤسسات مربوطه و کسب اطلاع لازم، در این مورد با دقت عمل شود.

 نگهداری شبکه

حفظ سلامت، نظافت و دوم شبکه های آبیاری ثابت مهمتر از تهیه و نصب آنهاست. زیرا در صورت عدم کارایی، نقص در کاراندازی، فرسودگی، یا به کارگیری غلط آنها، بخصوص بر اثر عدم آشنایی به تکنیک کاریابی وقتی، سیستمهای آبیاری ثابت (قطره ای و بارانی) ممکن است دچار وقفه شود که تا تعمیر و کاراندازی مجدد آنها آبیاری باغ مختل می شود. آبیاری قطره ای مزیتها و عیبهایی دارد که در جدول ارائه شده است.

 آبیاری بارانی زیر تاج  درخت گردو

 مبانی و روش

روش آبیاری بارانی (زیر سقف درخت) یکی دیگر از سیستمهای آبیاری ثابت و غیرانتقالی است که بر حسب نوع چکاننده ها کمابیش متفاوت هستند.

منظور از چکاننده ریزپاشهایی با دبی 40 تا 100 لیتر آب در هکتار، با ریزپاشهای درشت تری با دبی بیش از 100 لیتر آب در هکتار است.

خاک مانند مخزنی است که گیاه باید بتواند آب مورد نیاز حیاتی خود را از آن استخراج کند. به همان نسبت که گیاه از ذخیره این مخزن استفاده می کند، کمبود آب مخزن باید با آب آبیاری جبران شود.

مزیتها	عیبها
1. صرفه جویی در انرژی و تسهیل کار ماشین آلات 2. عدم جلوگیری از هر گونه عملیات زراعی 3. صرفه جویی در میزان آب و پیشگیری از تبخیر و اتلاف 4. کاهش احتمال ابتلا به باکتریوز و آنتراکتوز 5. امکان استفاده از عناصر شیمیایی محلول مورد نیاز درخت	1. بروز اشکال در کنترل دستگاه و لزوم استفاده از آب بسیار تمیز 2. نگهداری دقیق دستگاه، بخصوص صافیها 3. پرهیز از توقف آبیاری بیشتر از 3 روز که در غیر این صورت باعث خشک شدن مناطق مرطوب حول و حوش ریشه و ایجاد وقفه و اختلال در درخت می شود 4. نیاز به کارگر متخصص و کارآزموده

 

 

 روش علمی تنظیم بیلان آبیاری درخت گردو

برای تنظیم و بهره گیری کامل و دقیق از آبیاری با سیستمهای ثابت، شناخت پارامترهای زیر ضروری است.

ـ میزان ذخیرۀ آب قابل استفاده و آسان (RFU).

ـ میزان مصرف آب به وسیلۀ گیاه با اصتفاده از رفرمول تبخیر و تعرق حقیقی (ETR) و باران (P).

ـ میزان آبیاری محاسبه یا اندازه گیری شده.

رعایت این چهار عامل بیلان را تشکیل می دهد که باید هفته ای یکبار محاسبه، تجدید و تنظیم شود.

3.2.4.4 زمان آبیاری

آبیاری هنگامی آغاز می شود که ذخیرۀ آب قابل استفاده و آسان در خاک خالی شده باشد؛ یعنی وقتی که میزان اتلاف آب به وسیلۀ تبخیر و تعرق حقیقی بیش از مقدار آبی باشد که به وسیلۀ باران به زمین رسیده است.

 مقدار آب مصرفی درخت گردو

مقدار آب مورد نیاز برای آبیاری معادل مقدار آب تلف شده در خاک (RFU) است که حجم آن نیز به نوع خاک بستگی دارد (بافت خاک و عمق ریشه بندی درخت).

برای محاسبۀ مقدار آب مورد نیاز از فرمول زیر استفاده می شود:

da.He.P.c3 = (به میلی متر)RFU

که da = چگالی یا تراکم ظاهری و فیزیکی خاک که در خاکهای شنی و رسی برابر 6/1، در خاکهای سبک و شنی برابر 4/1 و در خاکهای سنگین و شنی برابر 3/1 است.

He= رطوبت متناسب با درصد خاک خشک که باید در هنگام تجزیۀ خاک از آزمایشگاه مطالبه شود.

P= عمق قطعه زمینی که ریشه (به متر مربع) در آن جا گرفته است.

c= ضریب مربوط به درصد وجود سنگ ریزه در خاکهای شنی و سنگی است.

معمولا عمق خاک تا نیم متر در نظر گرفته می شود، زیرا ریشه های مویین درخت گردو عموما در حوالی همین افق پراکنده می شوند. در زمینهایی که خاک نرم آنها قادر به نگهداری آب است معموللا این خاک در مقایسه با میزان شن و سنگ و قلوه سنگ، حجم کل خاک زراعی را تشکیل نمی دهد. بنابراین برای اصلاح داده ها ضریبهای ترمیمی c در نظر گرفته می شود. برای مثال در خاکهایی که حجم بافت سنگی آنها به 50% می رسد؛ ضریب c برابر 5/0 است و در خاکهایی که حجم بافت سنگی آنها به 25% می رسد، ضریب برابر 75/0 است.

مثال. در یک هکتار باغ گردوی بارده با فواصل 10×10 متر، آبیاری با دستگاه ریزپاش کوچک با دبی 20 مترمکعب یا 200 لیتر در ساعت، مساحتی به شعاع 8 متر را آبیاری می کند (در 50% از کل وسعت خاک). یعنی (14/3ײr×N)= مساحت آبیاری شده است که در آن r=شعاع محل آبیاری و N= تعداد ریزپاش، در هر هکتار است.

تعداد ریزپاشها برای هر درخت یک عدد = 100 عدد در هر هکتار است. دبی آب = 20 مترمکعب در ساعت در هکتار (هر میلی متر = 10 مترمکعب در هکتار یعنی 2 میلی متر در هر ساعت) است. و چون در خاکهای شنی و رسی و لیموتی RFU در 50 سانتیمتر عمق مساوی 50 میلیمتر است پس در 50% از مساحت معادل 25 میلی متر است. شروع آبیاری هنگامی است که ETR.P به 25 میلی متر برسد. مدت آبیاری 25 میلی متر تقسیم بر 2 میلی متر در ساعت = 12 ساعت و 30 دقیقه است. باید توجه داشت که در ماههای تیر و مرداد معمولا ETR نزدیک به 3 میلی متر در روز است که اگر بارندگی بیشتر از 15 میلی متر نباشد، آبیاری به فاصلۀ 8 روز تکرار می شود. روش آبیاری بارانی مزیتها و عیبهایی دارد که در جدول آمده است.

3.4.4 نکات مهم

آبیاری باغ گردو یکی از مجموعه تکنیکهای زراعی لازمی است که برای تولید محصول منظم و مرغوب و سریع باید از آغاز کار کاشت درخت به آن توجه داشت.

مزیتها	عیبها
ـ سیستمی است که با شرایط طبیعت شباهت و هماهنگی بیشتری دارد. ـ گسترش رطوبت در تمام سطح باغ و تسهیل در مصرف کودهای شیمیایی ـ عدم نیاز به صاف کردن آب و صافی ـ روش آسان در آبیاری	ـ عدم هماهنگی در آبیاری منظم درختان به علت آبیاریهای نوبتی (با فاصله) ـ تشدید باکتریوز و آنتراکتوز (رطوبت زیاد) ـ کوبیده شدن خاک، به علت رفت و آمد ماشین آلات در سطح مرطوب زمین ـ عدم امکان استقرار و استفاده در زمینهای شیب دار

 

دو سیستم آبیاری مورد اشاره یعنی قطره ای و بارانی، تکنیکهای مفید و جدیدی هستند که جدولهای زیر ویژگیهای انها را نشان می دهند.

تصفیه کامل آب فشار ضعیف: 1 کیلو گرم دبی ضعیف: 3 تا 4 مترمکعب در ساعت در هکتار کنترل دستگاه: دقیق و منظم

 

	در نقاط مختلف با خاکهای متفاوت
خرداد	2/2	4/2	0/3
تیر	9/2	3/3	6/3
مرداد	4/2	7/2	8/2
شهریور	4/1	4/1	4/1

 

آبیاری روزانه شروع آبیاری فصلی هر چه زودتر: یعنی از موقعی که خاک هنوز مرطوب است مقدار آب: بر حسب آثار (هر چند تقریبی) طبق جدول فوق و همراه با استفاده از تانسیومتر

 

نیاز به تصفیه: کم یا بدون صافی (آب چاهها) فشار: 2 تا 4 کیلوگرم دبی: از 10 تا 20 مترمکعب در ساعت در هکتار کنترل دستگاه، سریع و آسان

 

	در نقاط مختلف با خاکهای متفاوت
خرداد	5/2	7/2	0/3	8/2	0/3	3/3
تیر	2/3	8/3	0/4	6/3	1/4	5/4
مرداد	7/2	1/3	2/3	0/3	3/3	5/3
شهریور	5/1	5/1	6/1	7/1	7/1	8/1
لیتر/ ساعت	با ریزپاش و دبی کمتر از 150 / لیتر			با ریزپاش و دبی بیشتر از 150 / لیتر

 

آبیاری نوبتی آبرسانی: بر حسب بیلان آبیاری محاسبه شده میزان آبیاری: همراه با استفاده از تانسیومتر RFU=EPR-P

 

RFU= ذخیرۀ آسان و مفید؛ EPR = تبخیر و تعرق حقیقی؛ P = باران