میوه و گرده افشالی انجیر

یکی از مشکلات اساسی در باغات انجیر ریزش میو قبل از رسیدن آنست . اگر چه علل مختلفی برای بروز این مسئله ذکر می کنند ولی یکی از مؤثرترین عوامل ، کیفیت گرده افشانی آنست . کشتکاران انجیر در کشورهای خاورمیانه و کشور خودمان از سالها پیش با این مشکل اشنائی داشته اند. استفاده از انجیر «بر» توسط باغداران بهمین منظور صورت می گرفته است. انجیر «بر» نوعی میوه نارس و سبز است که در بهار از درختان نوعی انجیر بنام Ficus curict که بیشتر در جنگل ها و دامنه کوه ها می روید، جمع آوری می شود و برای میوه دادن بیشتر درختان انجیر دانه دار و جلوگیری از ریزش میوه آنجا را به نخ می کشند و مانند رشته های تسبیح به شاخه های درخت آویزان می کنند و یا اینکه شاخه های درخت انجیر مذکور را که حاوی میوه های نارس انجیر «بر» می باشد قطع کرده و در لابلای شاخ و برگ درختان اصلی قرار می دهند. برای روشن شدن موضوع به خصوصیات بتانیکی اجیر مختصرا اشاره خواهد شد.

میوه انجیر در حقیقت نهنج (receptacle) تقریباً بسته و توخالی است که سطح داخلی ان پوشیده از گلهای کوچک نر، ماده و یا نر و ماده می باشد، وقتی میوه می رسد و یا در حقیقت نهنج ضخیم و ابدار می شود، سطح داخلی نهنج کم و بیش پوشیده از دانه های کوچک نسبتاً سختی است که بذر یا دانه انجیر است. از نظر گیاه شناسی انجیر میوه مرکب است. یعنی مجموعه ای از میوه های کوچک خشک است که در سطح داخلی یک نهنج آبدار و گوشتی قرار گرفته اند، در وسط انتهای پهن میوه انجیر سوراخ کوچکی است (Ostiol) که وقتی میوه نارس است بوسیله پولک های سبز رنگ مسدود شده ولی وقتی میوه می رسد، این پولکها نرم می شوند و دهانه نهنج تا حدودی باز به نظر می رسد. وقتی میوه انجیر خوراکی می رسد، نهنج ضخیم، آبدار و نرم می شود، طعم شیرین پیدا می کند، دم و کاسه گل چه ها ضخیم و آبدار می شوند و قند نسبتأ زیادی در خود ذخیره می کنند. در اکثر واریته های انجیر معمولی رنگ میوه در این موقع کاملاً زرد است.

 از نظر باغبانی انجیر گیاهی است یک پایه با این تفاوت که گلهای ماده یا گلهای نر و ماده بطور جداگانه در روی یک نهنج قرار گرفته اند و دارای خصوصیات زیر می باشند:

1. گل چه های نر که در اکثر واریته ها در نزدیکی دهانه (Ostiol) یا منفذ خروجی قرار گرفته اند، هر گل چه دارای یک جام کوچک چهار دانه ای، یک تا سه میله پرچم بهمܝ چسبیده و ۲ تا ۶ پرچم می باشد.
2. گل چه های ماده تغییر شکل یافته یا گالزا که بقیه سطح داخلی نهنج را پوشانیده است. این گلها دارای خامه خیلی کوتاه و یک تخمدان نسبتاً بزرگ برآمده است که محل پرورش لاروهای زنبور .blastophagapSenes L می باشند

در روی درختان انجیر بر در طول سال سه نوع میوه مشاهده می گردد:

 میوه زمستانه (Mamme)

که تماماً حاوی گلچه های ماده و گالزا هستند و در آنها گلچه نر بهیچ وجه دیده نمی شود. این میوهها در اول بهار کامل می شوند ولی قابل خوردن نیستند. معمولاً در داخل گالهای کوچکی که از تغییر شکل تخمدان بوجود آمده، لارو زنبور گرده افشان انجیر Blastophaga psenes زندگی می کند. لذا میوه زمستانه انجیر «بر» محتوی صدها لارو زنبور گرده افشان می باشد.

 میوه بهاره (Profishi)

این میوه ها در اوایل بهار در روی شاخه های سال قبل بوجود می آیند و هنگامی که میوه زمستانه می رسد. میوه بهاره در حدود اندازه طبیعی خود می باشد. میوه انجیر بهاره دارای گلجه های ماده در سطح داخلی نهنج و گلچه های نر در نزدیکی دهانه یا Ostiol می باشد. همین میوه است که در بارور کردن انجیر خوراکی اهمیت فراوان دارد و در حقیقت انجیر «بر» به آن می گویند.

میوه پائیزه   (Mammoni)

که در اواسط تابستان و مصادف با رسیدن میوه بهاره به یک چهارم اندازه طبیعی می رسد و همیشه روی شاخه های جوان و جدید تشکیل می گردد. از نظر خصوصیات گلچه ها، کم و بیش شبیه میوه بهاره می باشند.

درختان انجیر خوراکی در حقیقت واریته های اصلاح شده F.carica می باشند که ممکن است بی دانه (Parthenocarpic) یا دانه دار (انجیر شیرازی) باشند این درختان نیز دوبار میوه می دهند، یکی انجیر بهاره که روی شاخه های سال قبل تشکیل می گردد و دیگری میوه تابستانه که روی شاخه های جدید بوجود می آید. میوه های بهاره و تابستانه هر دو خوراکی است ولی در بیشتر موارد میوه تابستانه است که فراوانتر است و اهمیت افتصادی دارد. در درختان انجیر خوراکی، سطح داخلی نهنج منحصرا پوشیده از گلچه های ماده می باشد و گلچه های نر در آنها وجود ندارد. گلچه های ماده در پایه های انجیر خوراکی دارای خامه نسبتاً بلند است. درختان انجیر خوراکی بر دو قسم اند:

1. درختانی که تشکیل میوه آنها احتیاج به گرده افشانی ندارد ((Parthenocarpic).
2. درختانی که برای باردهی مطلوب به گرده افشانی احتیاج دارند.