گرده افشانی در انجیر (Caprification)
درختان انجیر بر Capri-fig از نظر گرده افشانی منحصراً به حشرات وابسته اند و تنها زنبور . Blastophaga psenes L است که در این عمل دخالت دارد. این زنبور بصورت لارو در داخل دانه های انجیر زمستانه بسر می برد. این دانه ها از تغییر شکل و رشد اضافی تخمدان بوجود آمده اند و نباید با دانه حقیقی انجیر اشتباه شود. در اول بهار میوه های بهاره روی شاخه های سال قبل تشکیل می گردد. با گرم شدن هوا، موقعی که انجیر بهاره برای گرده افشانی آماده می شود، در داخل انجیر زمستانه ابتدا زنبورهای نر از گال خود خارج شده و در جستجوی گالهای محتوی حشرات ماده، در داخل نهنج به حرکت در می آیند. این زنبورها بسادگی گالهائی که زنبورهای ماده داخل انها هستند تشخیص می دهند. با قطعات دهانی خود، در آن سوراخی ایجاد می کنند و از طریق همین سوراخ با حشره ماده و قبل از خروج آن در داخل گال جفت گیری می کنند.
حشرات نر بدون بال هستند و شکم آنها باریک و در انتها دارای زائده بلندیست که برای جفت گیری آنرا داخل گال فرو می برند. حشرات ماده سیاه رنگ و دارای دو جفت بال غشائی می باشند، در انتهای شکم دارای تخمریز نسبتاً طویلی هستند.
حشرات نر پس از جفت گیری از بین می روند ولی حشرات ماده پس از جفت گیری از گال خود خارج می شوند و برای خروج از داخل نهنج آماده می گردند. در این موقع میوه انجیر زمستانه رسیده است و دهانه یا استیول آن باز شده، لذا زنبورها می توانند براحتی از آن خارج شوند.
حشرات ماده پس از خروج متوجه میوه های بهاره می شوند. در این موقع میوه انجیر بهاره هنوز به اندازه نهائی خود نرسیده و دهانه آن هنوز بخوبی باز نیست، لذا زنبور Blastophaga با فشار خود را داخل محفظه می کند. در این تلاشها حشره ماده اغلب بالهای خود را از دست می دهد. بمحض ورود به داخل میوه حشره ماده تخمریز خود را از محل کلاله داخل خامه یا میله مادگی می کند و یک عدد تخم در هر تخمدان قرار می دهد. لاروها پس از خروج از تخم شروع به تغذیه از محتویات داخل گال می کنند. حدود دو ماه طول می کشد تا این تخمها تبدیل به حشرات کامل بشوند. درست در موقعیکه حشرات کامل نسل بهاره آماده خروج هستند، در میوه بهاره بساک گلهای نر که نزدیک به دهانه نهنج قرار دارند شکفته می شوند و دانه های گرده را در محوطه اطراف دهانه رها می کنند. زنبور ماده هنگام خروج از میوه بهاره بدنش به شدت آلوده به دانه های گرده می باشد. همین میوه ها هستند که کشاورزان قبل از خروج زنبورها، آنها را از درختان وحشی می کنند یا با شاخه جدا می کنند و برای گرده افشانی انجیر خوراکی بکار می برند.
همزمان با خروج زنبورهای نسل بهاره در روی درختان انجیر وحشی میوه های پائیزه (Mammoni) شده اند. در همین زمان در روی درختان انجیر خوراکی نیز میبودهای تابستانه تا حدودی رشد کرده اند. در طبیعت زنبورهای Blastophagia متوجه میوه پانید شده و در داخل گلهای نر ان تخمریزی می کنند و نسل تازهای را بوجود میآورند. در صورتیکه درختان انجیر خوراکی نیز در محل وجود داشته باشند، عده ای از زنبورها متوجد این درختان می شوند و با تلاش، خود را به داخل میوه انجیر خوراکی می رسانند. همانطور که گفته شد نهنج انجیر خوراکی پوشیده از گلهای ماده است که دارای خامه بلند می باشند. لذا زنبورهای ماده قادر به تخمریزی در آنها نیستند. در تلاش برای تخمریزی روی عده زیادی از گلها قرار می گیرند و چون موفق نمی شوند مکرر تغییر محل می دهند. در ضمن همین تلاشها دانه های گرده که در سطح بدن آنها چسبیده اند روی کلاله قرار می گیرند و گلهای ماده تلقیح می شوند. زنبور ماده نیز در داخل این میوه ها میمیرد و از بین می رود. پس از عمل لقاح، نهنج و تخمدان رشد کرده و میوه کاذب انجیر بوجود می آید. در صورتیکه عمل تلقیح انجام نگیرد میوه ها قبل از رسیدن می ریزند بطوریکه سطح زیر درخت پوشیده از میوه های نارس می شود، بهمین لحاظ عمل گرده افشانی یا Caprification در باغات انجیر روش متداول و شناخته شده است. در ایالت کالیفرنیا در آمریکا باغات وسیع انجیر وجود دارد که بمنظور گرده افشانی تسهیلات مختلفی بکار می روند. بعضی از باغداران بازاء هر یکصد درخت انجیر معمولی ۳ تا ۵ درخت انجیر «بر» در لابلای آنها می کارند و برای حمل و نقل زنبورهای ماده از باد کمک می گیرند. این روش چندان موفقیت آمیز نیست و عمل گرده افشانی بطور یکنواخت صورت نمی گیرد. عده ای دیگر درختان انجیر «بر» را در محل مخصوصی می کارند و در موقع گرده افشانی میوه های آن را در بین درختان خود بطور یکنواخت پخش می کنند. در این صورت میوه های بهاره را موقعی که رنگ آنها از سبز تیره به سبز متمایل به زرد گرائیده است از درخت می کنند. در این مرحله پرچم ها شکفته شده و دانه های گرده آزاد گردیده است و زنبورهای ماده Blastophaga آماده خروج می باشند. میوه های چیده شده را به نخ می کشند و به درختان انجیر خوراکی می آویزند و یا در سبدهای مخصوص ریخته و در لابلای شاخه درختان جای می دهند. در اصطهبانات فارسی بچه های مدرسه و نوجوانان به جنگلهای اطراف می روند و شاخه های انجیر «بر» را قطع می کنند و به روستا می آورند. این شاخه ها را در باغهای انجیر خود بکار می برند و یا به باغداران می فروشند. باید توجه داشت که گرده افشانی اضافی بخصوص در انجیرهای پارتنوکارپیک اگرچه موجب رشد بیشتر میوه و بهبود طعم آن می گردد، ولی باعث ترک خوردگی و فساد سریع آن در موقع رسیدن می گردد. گفته می شود که زنبور Blastophaga در صورتی که از میوه های آلوده به بیماری Endosepsis خارج شوند، بدنشان آلوده به اسپرهای قارچ عامل بیماری Fusarium moniliformis var fici نیز می باشند و بدین ترتیب میوه های انجیر خوراکی را نیز آلوده می کند. بیماری مذکور، یکنوع پوسیدگی داخل نهنج است که پوسیدگی خشک هم معروف است. زیرا تا قبل از رسیدن هیچ گونه آثاری از خارج مشاهده نمی شود. میوه های رسیده در این حالت رنگ طبیعی ندارند. ابتدا تا حدودی بی رنگ و سپس به رنگ قهوه ای با نقاط قرمز در می آیند. در مراحل بعدی میوه ها خیلی خشک، پر از دانه و بی مزه می شوند. در این میوه ها هیچ گونه آثار تخمیر یا ترشیدگی مشاهده نمی شود
این بیماری عمدتاً روی درختان انجیر «بر» مشاهده می شود. برای مبارزه با ان می توان انجیرهای «بر» و آماده برای گرده افشانی را ضدعفونی نمود. این عمل باید در موقعی صورت گیرد که زنبورها در مرحله شفیرگی یا لاروی باشند. زنبور گرده افشان انجیر به ندرت در انتقال بیماری ترشیدگی انجیر که عامل آن دو نوع از مخمرها است و سیاهک انجیر که عامل آن Aspergillus niger می باشد دخالت دارد. در موارد اخیر مگس های Carpophilus Spp. بیشتر دخالت دارند.