زرشک درختچه ای است دارای ساقه های خاردار که ارتفاع آن تا 4 متر می رسد.میوه آن قرمز رنگ گوشتی،بیضوی و دارای طعمی ترش است.زرشک گونه های مختلف دارد که مهم تر از همه آن ها دو نوع زرشک بی هسته و زرشک با دو هسته است .
برگ،پوست تنه و ریشه آن مصرف طبی دارن. مواد اصلی و موثر آن آلکالویید های ایزوکوئینولین 1(Isoquinoline)(از جمله اکسی کانتین2(Oxycanthin)،بربرین3(Berberine))،آنتوسیانین ها،اسیدکلروژنیک،اسیدمالیک،اسیداستیک،تانن ها و غیره می باشند.
پوست و ریشه این گیاه به دلیل دارا بودن ترکیبات مختلفی نظیر آلکالویید های بربرین و بربامین دارای اهمیت دارویی بوده و بیشتر هربالیست ها4(Herbalist)و تولید کنندگان گیاهان دارویی و طبیعی با این گیاه آشنایی دارند.سایر ترکیبات و آلکالویید های موجود در گل ،ساقه و برگ این گیاه نیز مورد توجه دارو شناسان قرار گرفته و اثر مثبت آنها در درمان بیماری های مختلف به اثبات رسیده است.
باید توجه داشت پوست ساقه زیر زمینی و ریشه زرشک بیشترین ماده موثر را دارد .از پوست ریشه زرشک در درمان روماتیسم ،آرتریت،نقرس،مشکلات ادراری،کبدی،لیشمانیوز و مالاریا استفاده شده است. از جمله شفا بخش میوه آنها ضد تشنج ضد کرم ،آرامبخش،ضدالتهاب،ضد باکتری،ضد عفونی کننده ،صفرابر،مدر، خلط آور ،ضد خارش ،ضد فشار خون و غیره می باشد.
نکته دیگری که در اینجا باید ذکر شود آن است که نباید دچار این توهم شد که ما می توانیم بدون کوچک
ترین شناختی از وضع خودمان و بدون کمترین تخصصی دست به خود درمانی بزنیم،به ویژه در مورد بیماری های حاد یا عفونت های جدی بی درنگ باید به پزشک متخصص مراجعه شود.
در این فصل از کتاب قریب به صد نسخه شفا بخش برای درمان بیماری های گوارشی،کلیوی،ریوی،قلبی و عروقی،خون،اعصاب و روان،زنان،مراقبت های پوست و مو و به ویژه بیماری های کبدی توضیح داده شده است.
1-4 بیماری های گوارشی
1-1-4 نسخه کمک به بهبود عملکرد دستگاه گوارش
زرشک دستگاه گوارش را تقویت و حرارت آن را فرو می نشاند .مصرف میوه زرشک جمع کننده و مقوی معده می باشد.از جوشانده پوست ریشه و ساقه های آن برای تقویت معده استفاده می شود در ضمن زرشک جهت تقویت هاضمه با زعفران تجویز می شود.در کتاب قانون ابن سینا هم آمده است برگ زرشک جهت تقویت هاضمه با زعفران تجویز میشود.
هشدار؛پیش از مصرف جوشانده پوست ریشه و ساقه زرشک با پزشک متخصص مشورت نمایید.
2-1-4 نسخه کمک به درمان برخی انواع بیماری های گوارشی1(Digestive deseases)
در طبابت عامه از میوه زرشک برای درمان امراض معده-روده استفاده می شود. در منطقه فریمان و تربت جام در خراسان ریشه زرد زرشک دانه دار را جوشانده و عصاره غلیظ شده را به صورت خمیری به نام «موم لایی»در می آورند و در بیماری های گوارشی مصرف می شود.
هشدار؛پیش از هر اقدام درمانی با پزشک متخصص مشورت نمایید.
3-1-4 نسخه کمک به درمان سرطان معده
در مکزیک ریشه زرشک معمولی برای درمان سرطان معده به کار می رود و سایر گونه های زرشک نیز در دارو های هندی برای سرطان های شکمی مورد استفاده قرار می گیرد.
هشدار؛زرشک منقبض کننده عضلات صاف روده ها می باشد،همچنین زرشک به علت سردی نفخ آور و
خنثی کننده این اثر آن قرنفل و یبوست2(Constipation)آور و خنثی کننده این اثر نیز شکر و شیرینی می باشد.
4-1-4 نسخه اشتها آور3(Appetiser)
پوست ریشه و ساقه زرشک را بیشتر در پزشکی به ویژه از زمان جالینوس،دیوسکورید و پلینی4(Pliny) دانشمندان یونانی و روم باستان به عنوان اشتهاآور مصرف می کردند.نوشیدن آب زرشک نیز اشتهاآور مناسبی می باشد.برای درمان بی اشتهایی1(Anorexina) در فواصل بین دو غذا یک قاشق غذا خوری آب زرشک را در یک لیوان آب ریخته پس از شیرین کردن تناول نمایند همچنین چنانچه آب زرشک را با آب سیب به مقدار مساوی مخلوط کرده و معادل نصف آب زرشک ، آب لیمو ترش اضافه کرده ، و به آن مقداری شکر افزوده و به قوام آورند تا بسته شود مصرف آن بی اشتهایی را از بین می برد.
5-1-4 نسخه بهبود دهنده هضم
مصرف میوه زرشک در درمان سوءهاضمه2(Dyspepsia (or indigestion))موثر می باشد. بسیاری از ترکیبات چای های گیاهی برای مصرف پس از شام،حاوی محرک های گوارشی هستند که به عملکرد منظم گوارش و هضم غذا کمک می کند.در این ترکیبات معمولا از گیاهانی چون زرشک استفاده می شود.پوست درخت زرشک هم برای رفع سوءهاضمه پس از خوردن غذاهای پرپرب و پر خوری مفید است(به نسخه درمان اختلال و کم کاری لوزالمعده مراجعه نمایید).
6-1-4 نسخه کمک به درمان اختلال و کم کاری لوز المعده
عناصر موجود در پوست درخت زرشک3(این دارو با نام تجاری Haronganدر دارو خانه های آلمان موجود است)علاوه به رفع سوءهاضمه ، به درمان اختلال و کم کاری لوزالمعده کمک می کند.این حالت معمولا در دیس پپسی-ترشح ناکافی شیره گوارشی بروز می کند.
7-1-4 نسخه برطرف کننده حالت تهوع4(Nausea) و استفراغ5(Vomiting)
مصرف آب زرشک در رفع حالت تهوع و استفراغ موثر می باشد.در ضمن در آمریکا و اروپا پیش از اینکه پوست ساقه و پوست ریشه زرشک به عنوان داروی ضد استفراغ استفاده می شده است.
8-1-4 نسخه ضد انگل های گوارشی1(Antihelmintic)
مصرف میوه زرشک و جوشانده پوست ریشه آن ضد انگل های گوارشی می باشد.
هشدار؛در مورد مصرف جوشانده ی پوست ریشه زرشک باید احتیاط نمود.
9-1-4 نسخه موثر در درمان دل دردهای کولیکی2(Colic)
در آمریکا و اروپا در گذشته از پوست ساقه و پوست ریشه زرشک به عنوان داروی درمان کننده دل درد استفاده می شده است. میوه زرشک نیز به تنهایی یا مخلوط با ادویه مناسب جهت دل درد تجویز شد.
10-1-4 نسخه کمک به درمان عفونت های گوارشی و مسمومیت های گوارشی
مصرف زرشک و آب تازه آن در درمان عفونت های گوارشی و از جمله مسمومیت های غذایی سودمند می باشد.بربرین حاصل از پوست ریشه زرشک نیز دارای خاصیت ضد عفونت است و میکرو ارگانیسم های عفونت زا از جمله استافیلوکوکسی و استر پتوکوکسی را از بین می برد.
11-1-4 نسخه موثر در درمان انواع اسهال3(Diarrhea)
دانه های زرشک به تنهایی یا مخلوط با ادویه مناسب جهت اسهال تجویز شده است.عصاره و شربت میوه زرشک نیز برای درمان اسهالی که در اثر التهاب و ضد کبد رخ می دهد استعمال می شود.
گیاهان دارویی حاوی بربرین در طی یک دوره هزار ساله در چین و هند به طور عمده به عنوان داروی ضد اسهال معرفی شده اند.در برخی از منابع گزارش گردیده که از بربرین تهیه شده از گیاه زرشک برای درمان اسهال ایجاد شده توسط باکتری اشرشیاکولی4(E.coli)استفاده می شود.بربرین در پوست ساقه و ریشه و نیز برگ زرشک یافت می شود.همچنین بربرین میکروب های عامل اسهال به نام سالمونلا،شیگلا و عامل اسهال خونی به نام انداموئباهیستولیتیکا را از بین می برد.
از برگ زرشک به تنهایی یا مخلوط با دارو های مناسب برای رفع اسهال هایی که ناشی از ضعف آلات و احشای داخل شکم باشد استفاده می شود.15تا 30گرم برگ خشک درختچه زرشک را در نیم لیتر آب سرد بریزید و ظرف آن را روی آتش بگذارید تا به مدت یک دقیقه بجوشد بعد آن را صاف کنید و با عسل شیرین
بسازید و همه روزه سه مرحله هر مرحله یک فنجان در فاصله غذا میل کنید.
12-1-4 نسخه کمک به بهبود زخم های گوارشی1(Peptic ulcer)
مصرف میوه زرشک در درمان زخم معده موثر می باشد.از برگ زرشک به تنهایی یا مخلوط با دارو های مناسب برای زخم روده ها استفاده می شود.دم کرده پوست ریشه درختچه زرشک نیز برای زخم روده ها بسیار نافع است.داروی هندی راسات2(Rasault) تهیه شده از پوست ریشه و قسمت پایین ساقه زرشک هم در درمان زخم معده موثر می باشد.
هشدار؛جوشانده پوست ریشه زرشک به کودکان زیر دو سال و زنان باردار نباید داده شود،در افراد بزرگتر از 65 سال از مقدار کم شروع و به تدریج زیاد شود.
13-1-4 نسخه تسکین درد های ناشی از بواسیر3(Hemorrhoid)
مصرف میوه زرشک بند آورنده خونریزی ناشی از بواسیر می باشد.داروی هندی راسات هم که در نسخه بالا توضیح داده شد در این مورد سودمند است.برای تسکین درد های ناشی از بواسیر یک قاشق غذاخوری از مخلوط داروی {ریشه گل قاصدک دو قسمت،ریشه کانسی یک قسمت،ریشه زرشک دو قسمت،ریشه شیرین بیان پنج قسمت}را که قبلا کوبیده باشد در یک لیوان آب جوش ریخته و نیم ساعت باقی بگذارید تا دم بکشد و سپس آن را صاف کرده روزی دو بار هر بار یک فنجان میل کنید.
2-4بیماری های ریوی
1-2-4 نسخه کمک به درمان برخی انواع بیماری های ریوی
عصاره و شربت میوه زرشک برای درمان برخی انواع بیماری های ریوی به کار می رود.
هشدار؛زرشک و فرآورده های آن برای اشخاصی که سرفه4(Cough)می کنند مناسب نمی باشد و از این نظر باید با عسل مصرف شود.
2-2-4 نسخه ضد عفونی کننده1(Antiseptic) خفیف تنفسی
مصرف روزانه مقداری میوه زرشک برای کاهش عفونت های تنفسی سودمند می باشد.
3-2-4 نسخه موثر در کاهش انقباض برونشی
تنتور زرشک که اغلب با گیاهانی مثل جنتیانا ترکیب می گردد معمولا 15 تا 20 دقیقه پیش از هر وعده غذایی (2-5 میلی لیتر در هر بار)برای کاهش انقباض برونشی کاربرد دارد.
4-2-4 نسخه خلط آور
روزانه مقداری میوه زرشک به عنوان خلط آور مصرف شود.
5-2-4نسخه درمان حمایتی تنگی نفس2(Apnea)
چنانچه آب زرشک را با آب سیب به مقدار مساوی مخلوط نموده و معادل نصف آب زرشک آبلیمو اضافه کرده و به آن مقداری شکر افزوده و به قوام آورند تا بسته شود معجونی به دست می آید که در درمان تنگی نفس بسیار موثر می باشد.همچنین عنوان شده است مصرف میوه زرشک در رفع خفقان و بهبود تنگی نفس سودمند است.
6-2-4 نسخه رژیم غذایی مناسب مبتلایان به آسم3(Asthma) زرشک خشک را در هاون بکوبید و 10 گرم آن را در یک دسی لیتر آب 2 ساعت خیس نمایید سپس ظرف آن را روی حرارت قرار دهید تا یک دقیقه بجوشد سپس بگذارید خنک شود هر روز 3 تا 4 بار و هر بار نیم فنجان از آنرا میل کنید.
4-2-4 بیماری های کلیوی
1-2-4 نسخه پیشگیری از اختلالات کلیوی1(Kidneys Disorders) به عنوان داروی معالج کلیه و مثانه2(Uninary Diseases)از نسخه ذیل استفاده نمایید؛مقدار 3 تا 4 گرم میوه یا پوست ریشه گیاه زرشک را که قبلا کوبیده شده باشد در یک لیوان آب جوش ریخته ، مدت نیم ساعت باقی بگذارید تا دم بکشد سپس آنرا صاف کرده روزی سه بار هر بار یک فنجان میل کنید. همچنین در دارو های سنتی کشور رومانی از پوست ریشه و ساقه زرشک در درمان بیماری های کلیوی استفاده شده است.برای درمان بیماری های کلیوی نیز که در اثر حرارت زیاد باشد توصیه می شود که از
نوشیدنی های مرطوب و خنک مانند شربت زرشک استفاده نمایید.
2-2-4نسخه مدر3(Diuretic) روزانه مقداری میوه زرشک به عنوان مدر مصرف نمایید.زرشک با آب افسنتین جهت معالجه سختی ادرار کردن توسیعه شده است.پوست ریشه زرشک نیز مدر بوده و در رفع مشکلات ادراری موثر می باشد.
3-2-4 نسخه ضد عفونی کننده خفیف ادراری4(UTI(uninary tract tinfection)) میوه زرشک و آب آن به عنوان ضد عفونی کننده خفیف ادراری مورد مصرف دارد.همچنین برربرین حاصل از پوست ریشه زرشک عامل عفونت مجاری ادرار (اشرشیاکولی)را از بین می برد.
4-2-4 نسخه موثر در درمان آب آوردن بافت های بدن ،خیز5(Edema) و اسیت6(Ascites)(تجمع آب در حفره شکم) معمولا علت آب آوردن بدن (استقساء)خیز و اسیت بدکار کردن کلیه ها و دستگاه گردش خون است.مصرف میوه زرشک درمان کننده ناراحتی ها و عوارض حاصل از استقسا می باشد.آب زرشک نیز برای درمان استقسا و سردی احشاء موثر است.در مغولستان زرشک را برای خارج کردن رطوبت به کار می برند.
5-3-4 نسخه کمک به دفع سنگ های کلیوی جوشانده پوست خشک ریشه گیاه زرشک همراه با عسل برای دفع سنگ های کلیوی سودمند است.برای تهیه جوشانده پوست ریشه زرشک، 20-25 گرم پست خشک ریشه را 15 دقیقه در یک لیتر آب خیس کرده و بعد ظرف محتوی آن را روی شعله می گذارند تا بجوشد سپس آن را صاف کرده، با عسل شیرین می کنند و هر روز 3 فنجان از آن را مینوشند.مصرف زرشک و آب تازه آن نیز در این مورد نافع می باشد.
4-4 بیماری های کبد1(Liver) امروزه که افزایش روز افزون آلودگی های زیست محیطی، کاربرد بی رویه ی سموم آفت کش و مصرف بیش از حد دارو های شیمیایی منجر به گسترش بیماری ها و اختلالات کبدی شده است، با در نظر گرفتن خواص دارویی زرشک در درمان موثر اختلالات کبدی ، شایسته است از تولید فراوان این محصول بومی ایران استقبال کرده ، مزایای «اکسیر سرخ»سرزمینمان را به جهانیان بشناسانیم.
1-4-4 نسخه تقویت عملکرد کبد زرشک دوست کبد است.مصرف زرشک و آب تازه آن عملکرد کبد را تقویت کرده و مسکن حرارت آن می باشد.در ضمن مصرف میوه زرشک مخلوط با ادویه های گرم مانند سنبل الطیب تقویت کننده و پاک کننده کبد بوده و در رفع انسداد آن مفید است. دم کرده پوست ریشه درختچهه زرشک نیز مقوی کبد سرد است و اگر دم کرده آن با سرکه خورده شود درد کبد و انسداد مجاری کبد و ورم آن را مرتفع می سازد.اگر از دم کرده پوسته ریشه درختچه زرشک برای حقنه استفاده نمایند برای پاک کردن کرد بسیار نافذ است. از جوشانده پوست ریشه زرشک مطابق نسخه درمان اختلالات کبدی هم می توان استفاده کرد این جوشانده برای کبد سودمند است و عملکرد آن را منظم می کند.
2-4-4 نسخه موثر در درمان اختلالات کبدی2(Hepatobiliary disorders) عصاره و شربت میوه زرشک برای امراض کبدی استعمال می شود.برای درمان بد کارکردن کبد ، آب زرشک مصرف نمایید و نیز از چای های قابض مانند ترشک زرد یا زرشک بنوشید. در سال های اخیر کپسول هایی «لیوسین»با استفاده از زرشک،تاج ریزی سیاه و 5 گیاه دارویی دیگر تهیه شده که از بی نظمی کبدی که منجر به تولید لکه های پوستی می شوند جلوگیری می کند و ترشحات صفراوی و اعمال روده ها را متعادل می نماید.کپسول لیوسین که به تعداد 1 یا 2 عدد قبل یا نیم ساعت پس از هر وعده غذایی استفاده می شوند با فعال کردن اعمال کبد، متابولیسم را تنظیم و جریان صفرا را از کیسه صفرا به روده تسهیل می نمایند. پوست ریشه زرشک مشکلات کبدی را رفع می کند.20 تا 25 گرم پوست خشک ریشه های درختچه ی زرشک را در نیم لیتر آب سرد بخیسانید.10 تا 15 دقیقه که گذشت و خیس شد ظرف را روی حرارت بگذارید تا کاملا بجوشد سپس آن را صاف کنید و شیرین سازید پی از هر وعده غذا یک فنجان از آن را بنوشید، افرادی که ناراحتی های کبدی دارند این جوشانده برای آنها داروی موثری است. برای معالجه عوارض کبدی1(Liver diseases)مقدار 4 تا 8 گرم میوه یا پوست گیاه زرشک را که قبلا کوبید
شده باشد در یک لیوان آب جوش ریخته ، مدت نیم ساعت باقی بگذارید تا دم بکشد سپس آن را صاف کرده روزی سه بار یک فنجان میل کنید.
هشدار؛پیش از مصرف جوشانده ریشه زرشک با پزشک متخصص مشورت نمایید.
3-4-4 نسخه صفرابر میوه زرشک و آب تازه آن صفرابر قوی می باشد.زرشک از صفرا2(Bile)جلوگیری کرده به نحوی که روس ها از آن برای درمان افزایش جریان صفرا استفاده می کرده اند.پوست ریشه و ساقه درختچه زرشک هم به عنوان صفرابر مورد استفاده است.از جوشانده پوست ریشه زرشک مطابق نسخه درمان اختلالات کبدی استفاده نمایید. جهت دفع صفرا از داروی زیر نیز می توان استفاده کرد؛ترکیب دارویی {پر(برگه زرد آلو)30عدد،عناب 15 عدد،آلوی سیاه 10 عدد، تمرهندی 1 گرم، گل نیلوفر 10 گرم ، گل بنفشه 10 گرم ،زرشک 10 گرم، آب نیم لیتر}راا در شب خیسانده و صبح صاف نموده و حاصل صافی در یک نوبت میل شود.
4-4-4 نسخه موثر در درمان ورم کیسه صفرا و دفع سنگ آن میوهف عصاره و شربت میوه زرشک برای درمان ورم کیسه صفرا و دفع سنگ آن استفاده شده است. روس ها از زرشک برای رفع اختلالات و ناراحتی های کیسه صفراوی1(Gall bladder congestion)استفاده می کردنند. جوشانده پوست ریشه درختچه زرشک هم برای باز کردن مجرای کیسه صفرا و درمان سنگ کیسه صفرا 2(Gall stone) موثر است زیرا این جوشانده عمل کبد را مرتب کرده و صفرا را به خارج دفع می کند.برای تهیه جوشانده 25-20 گرم پوست خشک ریشه زرشک را پانزده دقیقه در یک لیتر آب خیس کرده و بعد ظرف محتوی آن را روی شعله می گذارند تا بجوشد.سپس آن را صاف کرده ،با عسل شیرین می کنند و هر روز سه فنجان آنرا می نوشند. از جوشانده پوست ریشه زرشک مطابق نسخه درمان اختلالات کبدی هم می توانید استفاده کنید.
5-4-4 نسخه موثر در پیشگیری و درمان سرطان کبد زرشک برای سرطان ها با منشاء کبدی مورد استفاده قرار می گیرد.در مکزیک ریشه زرشک معمولی برای درمان تومور های کبدی به کار می رود.
6-4-4 نسخه موثر در پیشگیری و درمان بزرگی کبد3(Hepatomegally) زرشک برای بزرگ شدن کبد مورد استفاده قرار می گیرد.همپنین زرشک با آب افسنین جهت درمان بزرگی کبد توصیه شده است.
7-4-4 نسخه جهت باز کردن انسدادهای کبد برای رفع بحران کبد،25 گرم پوست خشک ریشه این گیاه را در نیم لیتر آب سرد به مدت نیم ساعت خیس کرده می جوشانند آنگاه پس از صاف کردن شیرین می کنند و بعد از هر غذا یک فنجان می نوشند.آب زرشک نیز برای باز کردن انسداد های کبد نافع است. نسخه دیگر استفاده از ترکیب دارویی {طباشیر سفید 7 گرم، ریوند چینی 7 گرم، پوست ریشه کبد 7 گرم، عصاره غافث 3 گرم ، زرشک 10 گرم، زنبق 3 گرم }می باشد. ترکیب دارویی فوق را کوبیده سپس الک نموده و هر نوبت به مقدار 7 گرم با کمی سکنجبین میل کنید.
8-4-4 نسخه رژیم غذایی مناسب برای بیماران مبتلا به هپاتیت1(Hepatitis) در دارو های سنتی کشور رومانی از پوست ریشه و ساقه زرشک در درمان هپاتیت استفاده می شده است. تنتور زرشک که اغلب با گیاهانی مثل جنتیانا ترکیب می گردد معمولا 15 تا 20 دقیقه قبل از هر وعده غذا (5-2 میلی لیتر در هر بار)برای درمان ناراحتی های کبدی مانند هپاتیت2(Cholague choleretic) و یرقان3(Jaundise) مصرف می شود. در آمریکا و اروپا پیش از این از پوست ساقه و ریشه زرشک به عنوان درمان یرقان (زردی)استفاده می شده است.در هند نیز از داروی راسات4(Rasault)که از پوست ریشه و قسمت پایین ساقه تهیه می شود برای درمان یرقان استفاده می گردد.به نسخه درمان برخی از بیماری های چشم مراجعه نمایید. همانطور که ذکر شد جوشانده پوست ریشه گیاه زرشک برای درمان یرقان موثر است زیرا این جوشانده
عملکرد کبد را منظم دکرده و صفرا را به خارج دفع می کند. برای درمان 25-20 گرم پوست خشک ریشه این گیاه را در نیم لیتر آب سرد به مدت نیم ساعت خیس کرده، می جوشانند آنگاه پس از صاف کردن شیرین می کنند و بعد از هر وعده غذایی یک فنجان می نوشند از جوشانده پوست ریشه زرشک مطابق نسخه درمان اختلالات کبدی نیز می توانید استفاده کنید. نسخه دیگر داروی ضد یرقان است که مقدار 3 تا 6 گرم پوست ریشه گیاه زرشک را در فنجان آب جوش ریخته،مدت نیم ساعت باقی بگذارید تا دم بکشد سپس روزی سه بار هر بار یک فنجان میل کنید. از سوی دیگر زرشک از جمله گیاهانی است که در درمان یرقان موثر می باشد(گیاه ضد یرقان)برای درمان یرقان میوه زرشک مصرف نموده و آب تازه آن را بنوشید.همچنین می توانی مقدار 2 تا 6 گرم میوه زرشک را در یک لیوان آب جوش ریخته روزی دو بار هر بار یک فنجان میل کنید.
9-4-4 نسخه رژیم غذایی مناسب برای بیماران مبتلا به سیروز کبدی1(Liver cirrhosis) مصرف زرشک و فرآورده های آن در درمان قولنج کبدی و سیروز کبدی موثر می باشد.از نسخه های زیر استفاده کنید: --مقدار 2 تا 6 گرم میوه زرشک را در یک لیوان آب جوش ریخته دو بار هر بارر یک فنجان میل کنید. --مصرف زرشک پلو با زعفران -صبح و ظهر و شب یک قاشق غذاخوری شربت زرشک را در یک لیوان آب ریخته تناول کنید.
طرز تهیه شربت زرشک:آب زرشک 500 گرم + آب سیب 500 گرم +آب لیمو ترش 250 گرم +شکر به مقدار کافی ،این محصول را آنقدر می جوشانند تا به قوام شربت در آید.
5-4 بیماری های قلبی عروقی
1-5-4 نسخه تقویت قلب2(Cardiodonic) کمبود پتاسیم در انسان تولید عوارض قلبی می نماید پتاسیم در زرشک یافت می شود و باید از آن برای تقویت قلب استفاده نمود.در ضمن نوشیدن آب زرشک درمان گرفتگی قلب می باشد.نوشیدن روزانه 3 تا 4 فنجان شربت زرشک برای رفع ضعف قلب و درمان نارسایی های آنن نافع است.زرشک خشک را در هاون
بکوبید و 10 گرم از آن را در یک دسی لیتر آب بخیسانید سپس ظرف را روی حرارت بگذارید تا به جوش آید پس از یک دقیقه جوشیدن آن را برداشته و پس از خنک شدن بنوشید.
2-5-4 نسخه کاهش بی نظمی های قلب تنتور زرشک که اغلب با گیاهانی مثل جنتیانا ترکیب می گردد معمولا 15 تا 20 دقیقه قبل از هر وعده غذا (2-5 میلی لیتر در هر بار)ضد تپش قلب3(Tachycardia)بوده و برای کاهش ضربان قلب مصرف می شود. هشدار؛مصرف بیش از حد مجاز جوشانده پوست ریشه زرشک با عوارضی از جمله کاهش شدید فشار خون و کاهش ضربان قلب همراه است.
3-5-4 نسخه تسکین درد های ناشی از انقباض شریان صدری1(Angina pectoris) آنژین صدری بیماری ورم رگ های کرونر قلب است و از خصوصیات آن می توان تیر کشیدن داخل قفسه سینه،بازوها،شانه ها یا گردن را نام برد. لازم است برای درمان فورا به متخصص مراجعه کنید اما میتوانید به طور همزمان از گیاهان دارویی نیز استفاده کنید.میوه زرشک و فرآورده های آن با کاهش فشار خون بالا و کلسترول خون برای تسکین درد قفسه سینه مورد مصرف دارد.
4-5-4 نسخه موثر در درمان واریس2(Varieosis) بربرین موجود درپوست ساقه زرشک به دلیل اثر مفید بر روی سیاه رگ ها و رفع التهاب آنها ،در درمان بیماری واریس موثر واقع می شود.
5-5-4 نسخه پیشگیری از خونریزی3(Hemorrhage or Bleeding) های داخلی و خارجی زرشک و فرآورده های آن قابض می باشد.مصرف میوه زرشک از خونریزی مزمن جلوگیری می نماید، در مغولستان زرشک را برای بند آوردن خونریزی به کار می برند. روس ها نیز از زرشک برای رفع التهاب خونریزی رحمی و سایر انواع خونریزی استفاده می کنند. ماده اصلی و موثر در برگ زرشک آلکالویید بربرین است که در حالت خالص ماده کریستالی زرد رنگ با تا بند آورندهی خون می باشد.برای پیشگیری از خونریزی در محل زخم یا بریدگی استفاده از ضماد برگ زرشک موثر استو موجب قطع خونریزی می شود.
6-4 بیماری های خون
1-6-4 نسخه کاهش فشار خون بالا4(Hypotension) در پوست ریشه زرشک مواد شیمیایی وجود دارد که برای کاهش فشار خون مفید است و موجب باز کردن رگ های خونی می شود و در روسیه معمول است که از آن برای کاهش فشار خون بالا استفاده می شود. بربرین تهیه شده از گیاه زرشک کاهنده فشار خون می باشد.تنتور زرشک نیز که اغلب با گیاهانی مثل جنتیانا ترکیب می گردد معمولا 15 تا 20 دقیقه قبل از هر وعده غذا ( 2 تا 5 میلی لیتر در هر بار )برای کاهش فشار خون مصرف می شود. همچنین میوه زرشک نافع فشار خون است. افراد دچار فشار خون باید از مواد غذایی سرشار از ویتامین C مانند زرشک استفاده کنند.مصرف زرشک و آب ان برای پایین آوردن فشار خون سودمند می باشد.
2-6-4 نسخه کاهش قند خون و موثر در درمان برخی از انواع دیابت1(Diabet) بربرین از گیاه زرشک تهیه شده کاهش دهنده قند خون می باشد.بر اساس گزارش محقق مرکز تحقیقات دیابت استان اصفهان با مصرف و تجویز میوه زرشک روی تعدادی از بیماران دیابتی غیر وابسته به انسولین2(Nonansulin Depended Dibet Melitus)در منطقه مبارکه و شهر کرد،نتایج مثبتی حاصل گردیده است.
3-6-4 نسخه کمک به کاهش کلسترول خون3(Hypocholestrolemic) مصرف زرشششک و فرآورده های آن به ویژه بربرین تهیه شده از گیاه زرشک در کاهش کلسترول خون موثر می باشد.
4-6-4 نسخه کمک به درمان اختلالات خونی از میوه زرشک در طبابت عامه برای درمان کم خونی4(Anemia)استفاده می شود زرشک دارای mg/100gr50/20-98/19آهن می باشد و هنر خونسازی عالی دارد.
نوشیدن دم کرده زرشک نیز طبق تجویز نسخه درمان گلودرد برای اختلال و بی نظمی های خون مفید است.
5-6-4 نسخه تصویه کننده خون1(Blood purification)
مقدار 8 تا 16 گرم اندام های مختلف گیاه زرشک را در یکلیوان آب جوش ریخته،مدت نیم ساعت باقی بگذارید تا دم بکشد سپس آنرا صاف کرده روزی دو بار میل کنید.زرشک به صورت دم کرده نیز به عنوان تصویه کننده خون مصرف می شود. در کتاب قانون ابن سینا آمده است که برگ زرشک برای رقیق کردن خون تجویز می شود. یکی از عوامل رقیق شدن خون کمبود ویتامین C می باشد.برگ های درخت زرشک دارای مقدار زیادی ویتامین C و درمان رقیق شدن خون است.باید توجه داشت میوه زرشک نیز دارای mg/100gr3-4ویتامین C می باشد.
7-4 بیماری های چشم
1-7-4 نسخه کمک به درمان برخی انواع بیماری های چشمی یکی از دارو های بسیار ارزشمند در هندوستان به نام «راسات»2(Rasault) ازگیاه زرشک تهیه می شود.برای تهیه این دارو،پوست ریشه و قسمت پایین ساقه را در آب جوشانده سپس صاف نموده و رطوبت گیری می کنند تا ماده ای نیمه جامد حاصل آید.این ماده با کرده و زاج یا تریاک و آبلیمو مخلوط گشته برای معالجه درناری گزرفتالمی و دیگر بیماری های چشمی به پلک چشم ها مالیده می شود. در آلمان مرسوم است از پوست زرشک برای درمان ناراحتی های چشم استفاده می شود و دارویی که بر اساس ماده بربرین تهیه شده به نام افتیول برای درمان حساسیت های چشم از جمله برای ورم های پلک و ورم ملتحمه مصرف می شود در مورد ناراحتی چشم از کمپرس جوشانده پوست ریشه زرشک نیز به کمک یک پارچه تمیز می توان استفاده کرد. هشدار؛پیش از هر گونه درمان بیماری چشمی با پزشک متخصص چشم مشورت نمایید.
2-7-4 نسخه کمک بهه کاهش بروز کوری ناشی از آفتاب3(Sun-blindness) عصاره خشک شده ریشه گیاه زرشک در بهبود چشم درد به کار می رود.همچنین گیاه زرشک اریستاتا 4(B.aristata)به عنوان دارویی بسیار عالی برای کوری ناشی از آفتاب به کار می رود.
3-7-4 نسخه موثر در درمان اشک ریزش در چین و ژاپن از جوشانده پوست ریشه و ساقه های زرشک به صورت قطره برای شستشوی چشم استفاده می شود.اگر از جوشانده پوست ریشه درختچه زرشک در آب یا گلاب ، چند قطره در چشم ریخته شود رطوبت های جاری از چشم را خشک می شازد.
8-4بیماری های استخوان و مفاصل
8-8-4 نسخه موثر در تسکین درد های استخوانی ریشه های گیاه زرشک در اواخر پاییز از خاک خارج کرده،پس از شستشو،خرد می کنند و بعدد از چند بار جوشانیدن «موم لایی»به دست می آید که آن را خشک می نمایند.موم لایی را عطار ها برای درد استخوان تجویز کرده که مقدار کمی از آن را در آب حل کرده ، سپس شیرین می کنند و به هنگام روز مصرف می کنند.
2-8-4 نسخه کمک به درمان آرتریت1(Arthiritis) پوست ریشه زرشک در درمان بیماری آرتریت سودمند می باشد.برای درمان به نسخه تسکین درد های استخوانی مراجعه نمایید .
3-8-4 نسخه کمک به درمان نقرس2(Gout) پوست ریشه زرشک و بربرین به دست آمده از گیاه زرشک در درمان بیماری موثر است.برای درمان به نسخه تسکین درد های استخوانی مراجعه نمایید.
4-8-4 نسخه کمک به درمان روماتیسم3(Rheumatism) گل، پوست ساقه و پوست ریشه زرشک به عنوان دارویی برای درمان روماتیسم به کار رفته است.ساقه گیاه زرشک اریستاتا 4(B.aristata) در درمان روماتیم کاربرد دارد.برای درمان به نسخه تسکین درد های استخوانی مراجعه نمایید.
9-4-بیماری های درمان و دندان
1-9-4-نسخه رفع بوی بد دهان1(Halitosis) از زرشک به صورت دم کرده برای خوشبو کردن دهان استفاده می شود.همچنین برای خوشبو نمودن دهان می توان میوه زرشک را جوید.
2-9-4-نسخه کمک به درمان سرطان های با منشاء دهانی عنوان شده است در مکزیک ریشه زرشک معمولی برای درمان سرطان های با منشا دهانی به کار می برد.
3-9-4-نسخه پیشگیری از پوسیدگی دندان و آماس لثه پلاک دندان یکی از عارضه های شایع در جامعه ایران است که عامل اساسی ایجاد پوسیدگی و آماس لثه می باشد.با توجه به طبیعت میکروبی این پلاک و همچنین با توجه به فعالیت ضد میکروبی عصاره ی پوست ساقه و ریشه گیاه زرشک که محتوی حدود 1.5 درصد بربرین می باشد.یک نوع ژله دندانی بر این اساس فرمولاسیون شده و اثرات آن در کاهش شدت پلاک دندان و عارضه آماس لثه ثابت شده است.همچنین در چین از جوشانده ساقه و برگ گیاه به صورت غرغره برای معالجه پوسیدگی دندان استفاده می شود.
10-4-بیماری های گوش،حلق و بینی
1-10-4- نسخه درمان گلودرد2(Soer throat) مصرف زرشک و آب تازه آن در درمان گلودرد موثر می باشد.چای زرشک نیز به عنوان یک گلو شوی (غرغره)برای تسکین گلو درد استفاده می شود.به این ترتیب 2 گرم گیاه را در یک فنجان آب جوش تهیه می کنند و 2-3 بار در روز مصرف می نمایند. همچنین می توانید زرشک خشک را در هاون بکوبید و 10 گرم آن را در یک دسی لیتر آب بخیسانید سپس ظرف را روی حرارت بگذارید تا به جوش آید پس از یک دقیقه جوشیدن آن را بردارید پس از خن شدن هر موقع مبتلا به گلو درد و آنژین1(Angina)گلو شدید ضمن چند بار غرغره در روز 3 تا 4 فنجان از آن بنوشید این نوع درمان برای هر نوع گلودردی مفید است.
نسخه دیگر آن است که 500 گرم زرشک تازه را در دو دسی لیتر آب بریزید تا دو ساعت بخیسد پس از خیس شدن آن را فشار دهید و آب آن را بگیرید،600 گرم شکر به آن بی افزایید حال این ظرف را روی حرارت بجوشانید تا حدی که پس از جوشیدن وزن کلی این شربت به یک لیتر برسد این شربت را برای هر مدت می توانید در بطری حفظ و هر موقع خواستید به مقدار هر مرتبه 500 گرم و بعد ها 150 گرم آن را در آب ریخته رقیق کنید و بنوشید.
2-10-4-نسخه کمک به کاهش ترشحات مخاطی زرشک قابض است و در مغولستان آن را برای بیماری هایی با ترشحات مخاطی به کار می برد.
3-10-4-نسخه کمک به درمان پولیپ های بینی گزارش شده است در چین ریشه زرشک را برای معالجه پولیت های بینی مورد استفاده قرار می دهند.
11-4-بیماری های جنسی
1-11-4-نسخه کاهش میل جنسی2(Libido) در این بیماری به نظر می رسد فرد اسیر احساسات خود می باشد و نمیتواند مسائل جنسی راا از ذهن خود خارج سازد.مصرف میوه های ترشی نیر زرشک به کاهش این امر کمک می کند.
2-11-4-نسخه اسپرم کش3(Spermcide) بربرین به دست آمد از گیاه زرشک دارای خصایت اسپرم کشی است.
3-11-4-نسخه کمک به درمان خیارک خیارک نوعی بیماری می باشد که عفونت در جدار آلت تناسلی جمع شده و شبیه خیار می باشد که به همین علت به آن خیارک میگویند ولی عوارض آن ناراحتی ،افسردگی،خستگی مفرط،عدم توانایی در راه رفتن و انجام دادن کارها و غیره می باشد. از علل شایع آن عفونت های خون می باشد.نیم کیلو آب انار را با نیم کیلو گرم آب زرشک مخلوط کرده و میل نمایید.
12-4-بیماری های زنان
1-12-4-نسخه کمک به درمان اختلال یائسگی1(Menopause) به خانم هایی که دوره یائسگی آنها نزدیک است توسیعه می شود که از خوردن زرشک غفلت ننمایند زیرا زرشک بسیار خنک است و از گر گرفتن دوران یائسگی می کاهد. خانم هایی که وارد دوره یائسگی می شوند دچار اختلالات و ناراحتیایی می شوند که هرگاه در این مواقع جوشانده زرشک خشک را (مطابق نسخه درمان آنژین)مصرف کنند این اختلالات برطرف و حتی آنهایی که نزدیک به یائسگی می شوند دچار بعضی نا منظمی هایی در جریان دفع خون قاعدگی می شوند که با نوشیدن این شربت دفع آنها منظم خواهد شد.
2-12-4-نسخه کمک به درمان شقاق نوک پستان روزانه مقداری آب زرشک وآب عناب میل نمایید.
3-12-4-نسخه کمک به انتخاب جنسیت مذکر زنان با خوردن میوه های ترشی مثل زرشک،انار،شاه توت و تمشک وغیره و همچنین سایر میوه هایی که برای قلیایی شدن خون مفید اند مثل توت فرنگی،انگور و کاهو و غیره ترشی خون را از بین ببرند با این عمل هنگام نزدیکی خون و سایر مایعات بدن زن قلیایی شده و کروموزم های پسرزا باقی می مانند مرد ها بایستی در این ایام با خوردن نارگیل،پسته ،فندق و غیره خود را تقویت نمایند تا کروموزم های پسرزا زیادتر شوند.
4-12-4-نسخه رژیم غذایی مناسب زنان باردار زرشک از جمله خوراکی هایی است که برای زنان باردار مفید می باشد از سوی دیگر رنگ پوست نوزاد بهترین معرف سلامت کبد و قدد داخلی مادر این بنابراین برای اینکه فرزندانتان رن و روی خوبی داشته باشند و کبدشان هم سالم باشد در هنگام آبستنی به سراغ دوستان کبد بروید.مصرف زرشک و آب تازه آن برای خوش آب و رنگ کردن نوزاد فوق العاده موثر می باشد.
هشدار؛زرشک منقبض کننده عضلات صاف از جمله رحم می باشد.لذا مصرف مقادیر درمانی ترکیبات زرشک در دوران حاملگی مجاز نیست. ولی مصرف زرشک در حد معمول غذایی بلامانع است.باید توجه
داشت در بسیاری از منابع پزشکی مصرف زرشک در دوران بارداری به ویژه در ابتدا حاملی منع شده است.همچنین زنان باردار از مصرف جوشانده پوست ریشهه زرشک به دلیل وجود بربرین در آن ،باید پرهیز نمایند زیرا بربرین موجب تحریک رحمم می شود.
5-12-4-نسخه جهت دردهای قاعدگی1(Dysmennorrhea) و تنظیم قاعدگی برای درمان نامنظمی و تاخیر در اختلالات عادت ماهیانه روزانه یک قاشق غذاخوری زرشک میل کنید در ضمن جهت درمان درد قاعدگی و قاعدگی سخت روزانه 15 گرم از مخلوز شده مواد {10 گرم گل زرد،10 گرم گل علفی ،10 گرم زرشک پلویی ،20 گرم زرشک سیاه }را در 3 لیوان آب جوش دم کرده ، از صافی گذرانیده در 3 وعده میل کنید. 6-12-4-نسخه تحریک کننده انقباضات رحمی زرشک منقبض کننده عضلات صاف (از جمله رحم) می باشد.بربرین به دست آمده از گیاه زرشک تحریک کننده انقباضات رحمی می باشد.
7-12-4-نسخه کمک به برطرف شدن اختلالات رحمی و رفع التهاب خونریزی رحم برای تسکین درد رحم در برنامه ریزی خویش از زرشک و مرزه زیاد استفاده کنید. به خانم هایی که دوره اختلالات رحمی دارند توسیه می شود که از خوردن زرشک غفلت ننمایند. در حال حاضر در پزشکی علمی از برگ زرشک ،جوهر الکل دار «تنتور بربری دیس»تهیه می کنند که از آن در خونریزی های زهدان مانند یک داروی بند آورنده خون استفاده می شود.روس ها از زرشک برای رفع التهاب خونریزی رحمی استفاده می کردند.در چین و ژاپن هم از پوست درخت زرشک تانبرگی برای معالجه مفرط خون قاعدگی تجویز می شود. زرشک خون روی از رحم و سایر اعضای پایین بدن که مزمن شده باشد را قطع می کند.همچنین استعمال خارجی جوشانده پوست ریشه زرشک به دلیل بربرین موجود درآن عامل عفونت قارچی موضع تناسلی زن (کاندیداالبیکانس)را از بین می برد
13-4-بیماری های اعصاب و روان
1-13-4-نسخه آرام بخش مصرف میوه زرشک اعصاب را راحت می کند و سر را سبک می گرداند و ذهن را آرام مینماید .
2-13-4-نسخه کاهش علایم بروز افسردگی1(Depression) چنانچه آب زرشک را با آب سیب به مقدار مساوی مخلوط کرده و معادل نصف آب زرشک آب لیمو اضافه کرده و به آن مقداری شکر افزوده و به قوام آورند تا بسته شود معجونی به دست می آید که غم غصه را از بین برده و در کاهش علایم بروز افسردگی موثر می باشد.
3-13-4-نسخه کاهش موارد بروز غش2(Anticonvulsant) ریشه های گیاه زرشک را در اواخر پاییز خارج کرده،پس از شستشو ،خورد می کنند و بعد از چند بار جوشانیدن «موم لایی»به دست می آید که آن را خشک می نمایند.موم لایی برای غش تجویز می گردد که مقدار کمی از آن را در آب حل می کنند سپس شیرین کرده و به هنگام روز مصرف می نمایند. مصرف میوه زرشک نیز در کاهش موارد بروز غش موثر می باشد. از نسخه کاهش علایم بروز افسردگی هم می توانید استفاده کنید .
هشدار؛این دارو (موم لایی)به کودکان زیر دو سال نباید داده دشود و در افراد بزرگتر از 65 سال از مقدار کم شروع و به تدریج زیاد شود.مصرف بیش از اندازه جوشانده ریشه خشک با عوارضی از جمله تهوع،تشنج و افسردگی همراه می باشد.
4-13-4-نسخه کمک به کاهش بروز تشنج1(Syncupe) مصرف روزانه مقداری میوه زرشک کمک به کاهش بروز تشنج می نماید.
5-13-4-نسخه کمک به کاهش استرس2(Stress) روس ها از زرشک برای کاهش استرس و رفع تنش های3(Tension) شدید استفاده می نمایند.
6-13-4-نسخه مسکن4(Sedative) در هندوستان میوه های گیاه زرشک آریستاتا به عنوان یک مسکن سرد به کودکان داده می شود و ساقه آن
نیز ممکن است .داروی هندی راسات نیز یک مسکن ملایم است (به نسخه درمان برخی از انواع بیماری های چشمی مراجعه نمایید). هشدار؛پیش از هز اقدام درمانی با پزشک متخصص مشورت نمایید .
14-4-مراقبت های پوست5(Skin care)
1-14-4-نسخه کمک به درمان برخی از انواع بیماری های پوستی در طب سنتی ایران زرشک برای بهبود برخی عوارض پوستی استفاده می شود.نوعی درخت زرشک در کوه های ایران می روید که در سمنان به آن «وج ور»می گویند قطران چوب درخت آن بهترین دارو برای درمان برخی بیماری های پوستی است و برای این کار یک طرف چوب تازه آن را آتش می زنند و آب و قطرانی که از طرف دیگر چوب می چکد گرفته روی پوست می مالند.داروی هندی راسات حاصل از پوست و قسمت پایین ساقه ی گیاه زرشک هم را برای درمان برخی بیماری های پوستی استفاده می کنند(به نسخه درمان برخی انواع بیماری های چشمی مراجعه نمایید.)
2-14-4-نسخه روشن کننده1(Lightening) رنگ پوست
رنگ پوست بهترین معرف کبد است.برای اینکه رنگ و روی خوب داشته باشید و کبدتان هم سالم باشد به سراغ دوستان کبد به ویژه زرشک و آب تازه آن بروید.
3-14-4-نسخه کمک به رفع برخی انواع لکه های پوستی (لکه های پوستی با منشاء کبدی) در سال های اخیر کپسول هایی به نام لیوسین (Livocin)با استفاده از زرشک،تاج ریزی سیاه و پنج . پنج گیاه دارویی دیگر تهیه شده که از بی نظمی های کبدی که منجر به تولید پوستی می شوند جلوگیری می کنند.
4-14-4 نسخه ضد خارش مصرف روزانه مقداری میوه زرشک در برطرف کردن خارش پوست موثر می باشد.
5-14-4-نسخه کمک به درمان بیماری چرب (کال)3(Scabies) مصرف روزانه مقداری میوه زرشک برای رهایی از خارش جرب و دیگر ضایعات پوستی می توان استفاده کرد.
6-14-4-نسخه کمک به درمان آکنه 4(Acnea) بربرین به دست آمده از گیاه زرشک ضد آکنه می باشد.
7-14-4-نسخه معرق ساقه گیاه زرشک آریستاتا دارای خاصیت عرق آوری است.
8-14-4-نسخه کمبه پیشبرد اهداف درمانی در بیماری سالک1(Lishmaniasis)
بر اساس پژوهشی که در دانشکده داروسازی مشهد صورت گرفته است عصاره ریشه و اندام هوایی زرشک برای درمان سالک و بر روی موش و همستر (حیوانی شبیه خوک هندی)آزمایش شدد ، نتایج مقدماتی حاکی از خواص درمانی موثر عصاره این گیاه است
9-14-4-نسخه موثر در درمان بیماری پسوریازیس (بیماری صدف) پسوریازیس یا دائالصدف ،بیماری عود کننده مزمن پوستی با علت نامعلوم می باشد که در آن پلاک هایی با حدود مشخص با زمینه قرمز که توسط پوسته های نقره ای چسبیده پوشیده شده اند دیده می شود.این بیماری با شیوع 1-3 درصد در اکثر نژاد های انسان یافت می شود در تحقیقی با عصاره حاصل از پوست ریشه و ساقه خشک گیاه زرشک در فرمولاسیون مختلف به فرم های دارویی لوسیون وو پماد تهیه و مورد بررسی بالینی قرار گرفته نتایج زیر به دست آمده است. 1-بهبودی بسیار خوب در مصرف موضعی لوسیون به میزان 54/4 درصد 2-بهبودی بسیار خوب در مصرف لینیمان به میزان 14/57 3-بهبودی بسیار خوب در مصرف موضعی پماد به میزان 50 درصد با توجه به بهبود های بسیار نادری که تا به حال در دنیا با استفاده از فرآورده های موثر بر پسوریازیس گزارش شده است (حداکثر بهبودی در استفاده ا لوسیون و پماد و متوکسالن در جهان برابر 3/33 درصد)بوده است نشان می دهد که مطالعه گسترده تر درباره فرآورده های تهیه شده از عصاره پوست ساقه و ریشه زرشک در درمان این عارضه ثمر بخش باشد. همچنین آزمایشات بالینی در کانادا ، موثر بودن یک کرم (پماد)حاوی 10 درصد عصاره ریشه زرشک را با کاربرد سه بار در روز در درمان پسوریازیس (بیماری صدف)و سایر مشکلات پوستی مشخص نموده است. در ضمن عنوان شده است مصرف میوه زرشک نیز در درمان این بیماری موثر می باشد.
10-14-4-نسخه کمک به درمان نیش برخی از حشرات و جانوران آب زرشک تازه از پادزهر های مورد قبول عامه برای درمان گزیدگی های زهر آلود بوده است.آب زرشک رسیده را با آب لیمو تازه و مقداری شکر مخلوط کرده و بجوشانید تا قوام بیاید و از این جوشانده هنگام پزش حشرات و یا مار های سمی بنوشید در رفع اثر سم بسیار موثر است .در ضمن می توانید آب زرشک را مخلوط با آب سیب و آب لیمو به شخص مار گزیده بدهید.
15-4-سایر بیماری ها
1-15-4-نسخه موثر در پیشگیری و درمان انواع سرطان1(Cancer) بربرین به دست آمده از گیاه زرشک دارای خاصیت ضد توموری می باشد .عنوان شده است زرشک برای سرطان های با منشاء کبدی،گردن و معده مورد استفاده قرار می گیرد.
2-15-4-نسخه کاهش عوارض جانبی شیمی درمانی و پرتو درمانی
نتایج پژوهش ها نشان داده است که بربامین که یک بنزیل ایزوکینولینن الکالویید است و در پوست ریشه زرشک وجود دارد و دارای خاصیت آنتی اکسیدانی قوی است ، در کاهش فیبروز ناشی از تجویز داروی ضد سرطان بلئومایسین موثر بوده است در بررسی پاتولوژیکی مشخص شده که بلئومایسین باعث تحریک شدید الوئل ها(حباب های ششی) و تجمع کلاترن و بربامین توانسته است به میزان قابل توجهی اثر آن را تخفیف دهد. همچنین نتایج تحقیق دیگری نشان داده است که بربامین تهیه شده از گیاه زرشک در موش ها و سگ های صدمه دیده از یک عامل ضد سرطان ، اثر قابل توجه لکوجنیک2(Leukopenia) دارد و مشاهدات کلینیکی در 405 بیمار مبتلا به کمبود گویچه های سفید خون3(Leukopenia) اثرات درمانی آن را مشخص نموده است .چنین اظهار شده که بربامین نه تنها یک داروی لکوجنیک مفید است بلکه یک داروی کمکی در شیمی و پرتو درمانی سرطان است
3-15-4- نسخه ضد عفونی کننده4(Antiseptic) میوه زرشک ضد عفونی کننده بوده و دارای خاصیت ضد باکتری است میوه زرشک به عنوان قابض و ضد عفونت در تب های عفونی کاربرد دارد در چین و ژاپن از پوست درختچه زرشک ژاپنی (تامبرگی)به عنوان ضد انگل و ضد عفونی کننده استفاده می شود.در آمریکا و اروپا نیز پیش از این از پوست ساقه و پوست ریشه زرشک به عنوان ضد عفونی کننده استفاده می شده . جوشانده پوست ریشهه زرشک به دلیل بربرین موجود در آن عامل وبا (ویبریوکولرا)و آن ژیاردیازیس(ژیاردیالامبلیا)را از بین می برد و در حقیقت آنتی بیوتیک موثری است.
بربرین به دیت آمده از گیاه زرشک یهک آنتی بیوتیک طبیعی برای مقابله با باکتری های استاف(Staf) و سایر عوامل عفونت زا است نتایج یک پژوهش در دانشگاه کلرادو نشان می دهد که عصاره برگ زرشک فرمونتیئی(B.framonti) تاثیر آنتی بیوتیکی بربرین را برای مقاومت در برابر نژاد خاصی از باکتری ها به نام استافیلوکوکوس ارئوس(Staphylococcus aureus) افزایش می دهد .در صورتی که بربرین حاصل از عصاره ی برگ های زرشک با ترکیبی به نام متوکسی هیدنوکارپین(Methoxy hydnocarpin(MHC)) مخلوط گردد ، می تواند باکتری های مقاوم شده به بیش تر آنتی بیوتیک هارا که در بیمارستان ها ، پرورشگاه ها و آسایشگاه ها مشکل سازند ، از بین ببرد .استرماتیز(Stermitz)معتقد است که برخی از باکتری های مقاوم دارای مکانیزم خاصی شده اند که قادرن آنتی بیوتیک را قبل از این که بتواند اثر خود را برجای بگذارد از سلول هایشان تخلیه نمایند.هنگامی که متوکسی هیدنوکارپین با بربرین مخلوط می گردد،این مکانیزم متوقف و تخلیه انجام نمی شود در نتیجه استافیلوکوک مقاومت خود نسبت به آنتی بیوتیک را از دست می دهد جالب توجه است که متوکسی هینوکارپین به تنهایی قادر به مبارزه با استاف نمی باشد و حتما باید با بربرین همراه شود.در برخی منابع گزارش گردیده که از بربرین برای درمان اسهال
ایجاد شده توسط باکتری اشرشیاکولی(Ecoli) استفاده می شود.در دهه های اخیر مطالعات زیادی در مورد فعالیت فارماکولوژیکی آلکالویید های گروه بنزیل ایزوکینولین منتشر شده که این ترکیبات دارای اثرات ضد میکروبی،ضد قارچی ،ضد تک یاخته ای و ضد انگلی می باشند . هشدار ؛جوشانده پوست ریشه زرشک به دلیل بربرین موجود در آن به کودکان زیر دو سالل و زنان باردار نباید داده شود و در افراد بزرگتر از 65 سال از مقدار کم شروع و به تدریج زیاد شود.
4-15-4-نسخه کمک به درمان سرما خوردگی(Common cold) مصرف میوه زرشک سلامت عمومی بدن را افزایش می دهد.مصرف میوه زرشک و آب تازه آن با توحه به ترکیبات شفا بخش موجود در آنها به درمان سرما خوردگی کمک می نماید. باید توجه داشت آلکالویید بربرین موجود در جوشانده پوست ریشه زرشک از طریق مبارزه با عوامل عفونت موجب تحریک و تقویت سیستم دفاعی بدن می شود و تحقیقات دانشمندان نشان می دهد که این ماده فعالیت ماکروفاژ ها یعنی گلبول های سفید میکروب خوار را افزایش می دهد 5-15-4-نسخه رژیم غذایی مناسب مبتلایان به بیماری مالاریا(Malaria) میوه زرشک به عنوان داروی ضد مالاریا مصرف می شود.پوست ریشه زرشک نیز در درمان این بیماری موثر است.بعضی از پزشکان قدیم ایتالیا،بربرین و پوست ساقه زرشک را در رفع ورم طهال که ناشی از بیماری مالاریا می باشد سودمند می دانسته اند.آنها معتقد بودند که چون با مصرف آن فشردگی در نسج طهال ایجاد می شود ، میکروب ها مالاریا از این عضو به سمت جریان خون رانده می شود و از این رو سریع تر تحت تاثیر کینین قرار می گیرد و بیمار در مدت وتاهی بهبودی حاصل می کند.
6-15-4-نسخه رژیم غذایی مناسب مبتلایان به بیماری تیفوس(Thyphus) ترکیبات شفا بخش موجود در میوه زرشک آن را موثر در درمان بیماران مبتلا به تیفوس نموده است.
7-15-4 نسخه کمک به پیشبرد اهداف درمانی در بیماری آبله(Polio(poliomyclitis))
شربت زرشک از نوشیدنی های مناسب برای مبتلایان به آبله می باشد.طرز تهیه آن در نسخه درمان سیروز کبدی ارایه شده است.
8-15-4 نسخه تب بر(Febrifuge) از میوه زرشک در طبابت عامه برای کاهش تب به ویژه تب های(Fever) عفونی استفاده میشود. اب زرشک تازه نیز تب بر قوی میباشد. از سوی دیگر ریشه درخت زرشک به علت داشتن ترکیبی به نام بربرین داروی ضد تب است پوست ریشه ها دارویی گرانبها برای تب های نوبه و دایم می باشد.داروی هندی راسات هم یک داروی ضد تب است طرز تهیه آن در نسخه درمان برخی انواع بیماری های چشمی ارایه شده است.
هشدار ؛پیش از مصرف فرآورده های حاصل از ریشه درخت زرشک با پزشک متخصص مشورت نمایید . در آمریکا و اروپا پیش از این از پوست ساقه و پوست ریشه زرشک به عنوان تب بر استفاده می شده است.در چین و ژاپن نیز از پوست درخت زرشک تامبرگی به عنوان خنک کننده و در موارد تب برای کاهش آن تجویز می شود.
9-15-4- نسخه نیرو بخش(Tonic) شربت زرشک بنا به تجویز ذیل برای هر نوع ضعف عمومی(deability) مفید است؛500 گرم زرشک تازه را در 2 دسی لیتر آب بریزید تا 2 ساعت بخیسد پس از خیس شدن آن را فشار دهید و آب آن را بگیرید.600 گرم شکر به آن بیفزایید حال این ظرف راروی حرارت بجوشانید تا حدی که پس از جوشیدن وزن کلی این شربت به یک لیتر برسد.این شربت را برای هر مدت می توانیددر بطری نگه داری و هرگاه خواستید به مقدار هر مرتبه 50 گرم و بعدا یک روز 150 گرم آن را در آب ریخته رقیق کنید و بنوشید. پوست ریشه درخت زرشک تونیک تلخ است پوست ریشه و ساقه زرشک را پیش تر در پزشکی به ویژه از زمان جالینوس ، دیوسکورید ، پلینی دانشمندان یونان و روم باستان به عنوان مقوی مصرف می کردند.در آمریکا و اروپا پیش از این از پوست ساقه و پوست ریشه زرشک به عنوان داروی نیرو بخش تلخ استفاده می شده است.داروی هندی راسات هم که از پوست ریشه و قسمت پایین ساقه به دست می آید یک ماده نیرو بخش و تقویت کننده است طرز تهیه آن در نسخه درمان برخی انواع بیماری های چشمی ارایه شده است.پوست ثانویه ی ریشه و ساقه زرشک هر دو از مقوی های تلخ به شمار می آمده و برای آن اثری شبیه
پوست گنه گنه قابل بوده اند،به همین علت آنرا بعضی نواحی «کیونوید»(quinoide) می نامیده اند.ریشه های گیاه زرشک یکی از معدود دارو های واقعا عالی در هند می باشد کار آمدی آن برابر گنه گنه و تنتور واربورگ است و اثر منفی روی شکم ،روده ،مغز و اندام های شنوایی تولید نمی کند.
10-15-4-نسخه رفع عطش میوه زرشک به علت سردی برطرف کننده و فرو نشاننده عطش و التهاب گرمای بدن است.ب زرشک تازه نیز بسیار خنک است و مسکن تشنگی می باشد و حرارت معده و کبد را فرو می نشاند از سوی دیگر در چین و ژاپن هم از پوست درختچه زرشک ژاپنی به عنوان خنک کننده استفاده می شود.
11-15-4-نسخه کمک به درمان برخی انواع مسمومیت مصرف میوه زرشک و آب تازه ان سموم را دفع می کند و در رفع انواع مسمومیت به ویژه مسمومیت های غذایی نافع است مصرف شربت زرشک بنا به تجویز ذیل در معالجه مسمومیت های مختلف موثر می باشد؛یک سهم آب زرشک و یک سهم آب و نیم سهم آب لیمو را با شکر مخلوط کرده بنوشید نافع است . جوشانده ریشه زرشک نیز زد سم(Antitoxin)است.
12-15-4-نسخه کمک به درمان مسمومیت با تریاک جوشانده پوست ریشه زد سم قوی است و برای درمان مسمومیت ها به ویژه مسمومیت ناشی از مصرف تریاک موثر است.جوشانده ریشه درختچه زرشک به دلیل خواص شبه مرفین آن و داشتن ترکیبی به نام بربرین در درمان این مسمومیت خاص سودمند می باشد.برای تهیه جوشانده پوست ریشه زرشک ؛20-25 گرم پوست خشک ریشه را 15 دقیقه در یک لیتر آب خیس کرده و بعد ظرف محتوی آن را بجوشانید سپس آن را صاف کرده با عسل شیرین می کنند و هر روز سه فنجان از آن می نوشند. نسخه دیگر مصرف «موم لایی»است. ریشه های گیاه زرشک را در اواخر پاییز از خاک خارج کرده پس از شستشو خورد می کنند و بعد از چند بار جوشانیدن موم لایی به دست می آید که آن را خشک می نمایند.موم لایی برای ترک اعتیاد تجویز می گردد که مقدار کمی از آن را در آب حل می کنند سپس شیرین کرده و به هنگام روز مصرف می نمایند.
با توجه به وجود آلکالویید های گروه ایزوکینولین از جمله بربرین در گیاه زرشک و در نظر گرفتن مطالعات موفقیت آمیزی که روی حیوانات آزمایشگاهی معتاد شده به وسیله مرفین انجام شده و موثر بودن عصاره پوست و ریشه گیاه زرشک در ترک اعتیاد اینن گروه از حیوانات ،فرمولاسیون و ساخت یک دارو از گیاه فوق مورد توجه قرار گرفت. تاثیر داروی تهیه شده بر روی ترک اعتیاد(Addiction) بر روی صد بیمار داوطلب معتاد به تریاک و هروئین در طی 12-26 ساعت اولیه ترک اعتیاد،عبارت بوده از ؛95 درصد کاهش در عضلانی و اسپاسم(Spasm)و کرامپ های (Cramp)شکمی ،40 درصد کاهش ضعف ، 85 درصد ایجاد خام آرام ،60 در صد کاهش درد و 90 در صد جلوگیری از سیخ شدن موها. با توجه به اثرات بسیار مفید و سریع این دارو در درمان معتادان به تریاک و مواد افیونی و عدم لزوم بستری نمودن این گونه بیماران در طول درمان ،به نظر می رسد مطالعات گسترده تر در مورد کاربرد کلی این فر آورده در جهت درمان معتادان ثمر بخش باشد.
13-15-4-نسخه ضد اسپاسم بربرین به دست آمده از گیاه زرشک دارای خاصیت ضد اسپاسم می باشد از جوشانده ی پوست ریشه درخت زرشک مطابق نسخه درمان اختلالات کبدی استفاده نمایید.استعمال خارجی این جوشانده نیز نافع است.
14-15-4-نسخه ی ضد التهاب و درد های (Pain)عضلانی بربرین به دست آمده از گیاه زرشک دارای خاصیت ضد التهاب می باشد در منطقه فریمان و تربت جام در خراسان،ریشه زرد زرشک دانه دار را جوشانده و عصاره غلیظ شده را به صورت خمیری به نام «موم لایی» در می آورند و برای تسکین درد کوبیدگی اعضا به صورت ماساژ به کار می برند.در اطراف مشهد در رویشگاه های زرشک در کوه های هزار مسجد نیز ریشه های این گیاه را در اواخر پاییز از خاک خارج کرده ،پس از شستشو،خورد می کنند و بعد از چند بار جوشانیدن موم لایی به دست می آید که آن را خشک می نمایند .موم لایی در عطاری ها برای درد های عضلانی تجویز می گردد.مقدار کمی از آن را در آب حل می کنند سپس شیرین کرده و به هنگام روز مصرف می نمایند.
از سوی دیگر عنوان شده است مصرف زرشک نیز دارای خاصیت ضد التهابی (Inflammations) می باشد.
15-15-4-نسخه ی بهبود عملکرد طهال (Spleen) طباشیر سفید 7 گرم ، ریوند چینی 7 گرم ، پوست ریشه کبد 7 گرم ،عصاره غافث 3 گرم ، زرشک 10 گرم دارو های فوق را کوبیده سپس الک نموده و هر نوبت به مقدار هر 7 گرم با کمی سکنجبین میل کنید برای باز کردن انسداد های طهال مفید است .در ضمن می توانید از شکوفه های شبدر قرمز ،سنبل و گیاه زرشک حبه هایی ساخته و دو عدد از آن را چندیت بار در روز بخورید.مصرف زرشک نیز در بهبود عملکرد طهال موثر می باشد.
16-15-4-نسخه ی قابض (Astringent) در آمریکا و اروپا پیش از این پوست ساقه و پوست ریشه زرشک به عنوان داروی قابض استفاده می شده است.
17-15-4-نسخه کمک به پیشبرد اهداف درمانی در بیماری اویتامینوز(Avitaminose) دم کرده میوه زرشک را به اشخاصی که به اویتامینوز مبتلا هستند روزانه سه بار قبل از هر وعده غذایی می خورانند.
18-15-4-نسخه کمک به پیشبرد اهداف درمانی در بیماری اسکوربوت(Scurvy) یوه زرشک دارای مقادیر متنابهی ویتامین C می باشد به همین دلیل در طبابت عامه از میوه زرشک برای معالجه اسکوربوت استفاده می شود.