مقدمه و تاریخچه گلابی 

گلابی (Pyrus communis L.) پس از سیب مهم ترین میوه دانه دار در سطح جهان است.

سایر گونه های متعلق به جنس Pyrus نظیر گلابی آسیایی متعلق به گونه P. pyrifolia و گلابی چیمنی متعلق به گونه bretschneideri × P. سبب گستردگی و تنوع بیشتر انواع میوه گلابی گردیده است.

درخت گلابی صرف نظر از خسارت بیماری آتشک، نسبت به سایر گونه های درختان میوه به طیف گسترده ای از آفات و بیماری های درختان میوه مقاوم تر است. با توجه به مطلوبیت های نسبی کشت گلابی از نظر مدیریت باغ و تنوع موجود در کشور، پتانسیل های بسیار بیشتری در زمینه کشت، پرورش و صادرات این محصول به بازارهای جهانی در کشور ما موجود است که متاسفانه کم ترمورد توجه جدی قرار گرفته است.

تاریخچه کشت و پرورش گلابی

اطلاعات در مورد شروع کشت گلابی به 2000 سال پیش در کشور چین بازمی گردد. البته انواع اولیه گلابی مسلما قبل از آن مورد کشت و کار قرار گرفته و توسط مردم تمدن بابل و ایران همانند سیب وحشی مورد استفاده قرار می گرفته است و به این ترتیب مدت ها قبل از اینکه گلابی به آسیای صغیر و اروپا منتقل شود، مورد گزینش و تکثیر قرار گرفته و در طول جاده ابریشم به سایر مناطق گسترش یافته است.

حدود 1000 سال پیش اولین کشت های گلابی در اروپا با واریته های متعددی آغاز شد و بلژیک؛، شمال فرانسه و ایتالیا به عنوان مراکز اصلی پرورش گلابی در قرون وسطی مطرح شدند. به منظور تولیدارقام مدرن گونه P. communis در اروپا و گونه P. pyrifolia و بلافاصله پس از آن گونه P. ussuriensis در شرق آسیا مورد استفاده مورد استفاده قرار گرفتند.

هنوز هم در مرکز آسیا، توده های محلی گلابی که میوه های کوچکی داشته و بافت میوه آن ها دارای سلول های سنگی فراوانی می باشد یافت می شود.

با وجودی که در حال حاضر پتانسیل های اصلاح گلابی به مراتب از اصلاح سیب کم تر است، لیکن موفقیت های زیادی در کشورهایی نظیر کانادا، آمریکا، فرانسه، ایتالیا، جمهوری چک، رومانی، آلمان، ژاپن، چین و کره جنوبی در زمینه اصلاح این میوه کسب شده است.

در حال حاضر به منظور شناخت وضعیت اصلاح گلابی در جهان، نگاه ما بایستی به برنامه های اصلاحی کشورهای چین، ایالات متحده آمریکا، ایتالیا و سوئیس معطوف شود که در برنام ههای خود علاوه بر انجام دورگ های معمول در داخل گونه گلابی اروپایی، دورگ گیری بین ارقام گلابی اروپایی و اسیایی را نیز به منظور دستیابی به ارقام مطلوب مد نظر قرار داده اند.

در حال حاضر ارقام بومی مهم گلابی کشور به چهار استان گلابی خیز، شامل استان های اصفهان (ارقامی نظیر شاه میوه و سبزی)؛ تهران (ارقامی نظیر دم کج کرج و سه فصله)، خراسان (ارقامی نظیر درگزی و قوسی) و در نهایت آذربایجان (ارقامی نظیر سیف تبریز و سردرودی یا همان پیغمبری) منسوب است.

استفاده از ارقام وارداتی نظیر کوشیا (Coscia)، ویلیامز (Williams) و سایر ارقامی که در برنامه های متعدد اصلاحی در سایر کشورها مورد استفاده قرار گرفته و کارایی خوبی در زمینه اصلاح ارقام جدید گلابی داشته اند، نسبت به ارقام بومی کشور دارای اولویت باشد.

به طور مشابهی در حال حاضر پتانسیل های متعددی در رابطه با آغاز یک برنامه اصلاح پایه با اهداف مختلف از جمله تحمل به خشکی و شوری و همچنین باردهی بالا در کشور وجود دارد. از جمله آن می توان به وجود طیف گسترده ای از پایه های خارجی جهت استفاده به عنوان والدین و همچنین وجود ارقام دارنده ژن های سهل ریشه زائی نظیر رقم لوئیزبون (این رقم به اشتباه در بسیاری از نهالستان های کشور به نام رقم بیروتی به فروش می رسد که حاکی از تداخل رقم در نهالستان ها است) قابل ذکر است که این تنوع موجود جهت اصلاح پایه، با ژنوتیپ های بومی موجود  در استان های اصفهان و قزوین که دارای پتانسیل های بالایی برای تحمل به خشکی و شوری می باشند تکمیل تر شده و احتمال کسب نتایج مطلوبی را از برنامه های اصلاح پایه خواهد افزود.