روش های تکثیر پایه های سیب

تکثیر پایه های سیب به طور جنسی: استفاده از بذر ارقام تجاری سیب مثل رد دلیشز رقم عباسی به طور موفقیت آمیز به عنوان پایه بذری به کار رفته اند و هیچگونه ناسازگاری بین پایه های بذری و ارقام تجاری سیب گزارش نشده است . پایه بذری عموما برای ارقام تیپ اسپور که رشد رویشی دارند کاربرد بیشتری یافته است. در نواحی سردتر استفاده از بذور سیب زینتی سیبری (Malus baccata) که در برابر سرما مقاوم است و بذور ارقامی مانند آنتونوکا،در تکثیر سیب مرسوم است.

منبع اصلی بذرها ،میوه های فرآوری شده در کارخانجات بوده و این بذور برای جوانه زنی به سرمادهی 60 تا 90 روز در دمای 2 تا 7 درجه سانتیگردا نیاز دارند. بعضی از خزانه دارها بذور را در پاییز در نهالستان می کارند تا نیاز سرمایی آنها به طور طبیعی مرتفع شود . برای پرهیز از دیدن نهال ها هنگام گذاشتن از سله خاک ، می بایستی خاک را در بهار با وسایل مخصوص سله شکنی کرد. این دانهال ها هر گاه به اندازه کافی رشد یافتند با استفاده از پیوند جوانه پیوند می شوند. گونه های مختلف آسیایی Malus به عنوان پایه های پاکوتاه کننده ،نیمه پاکوتاه کننده و یا میان پایه برای ارقام سیب به کار برده شده اند ، برخی از این گونه ها بذر های آپومیکسی تولید می کنند. پایه های بذری سیب نسبت به نماتدهای زگیل ریشه و زخم ریشه مقاوم بوده و به قارچ ریشه بلوت تا حدودی مقاوم و در برابر پژمردگی ورتیسیلیوم بسیاری مقاوم می باشند. پایه های بذری درمجموع نسبت به استرس های غیر زنده از جمله خشکی ، سرما و غیره متحمل ترند.

• خوابانیدن(layering): نوعی روش ازدیادی است که در آ ریشه های نابجا بر روی ساقه ای تشکیل می شوند که به گیاه مادری متصل می باشد.آنگاه ساقه ریشه دار شده را از گیاه مادری جدا نموده و به عنوان گیاه جدید ریشه دار کشت می نمایند . این ازدیاد در گیاهانی مانند تمشک و سیاه توت رونده وسیله ای طبیعی برای تولید مثل بوده و در بسیاری از انواع گیاهان نیز می تواند به طور مصنوعی کاربرد داشته باشد. خوابانیدن کپه ای و شیاری از مرسوم ترین روشهای تکثیر پایه های رویشی سیب در خزانه ها می باشند اما استفاده از قلمه و کشت بافت نیز عمومیت دارد.

روش های تکثیر رویشی

خوابانبدن کپه ای :در خوابانیدن کپه ای گیاهان مادری سالم و دارای اندازه مناسب (قطر 8 تا 10 میلیمتر) در خاکی غیر فشرده حاصلخیز و دارای زهکشی خوب ، به صورت ردیفی و فاصله بین 30 تا 38 سانتیمتر از هم کشت می شوند . فاصله ردیف ها می بایستی به اندازه کافی باشد تا امکان کشت و ایجاد کپه را در بهار و تابستان فراهم سازد و معمولا این فاصله را حدود 5/1 متر در نظر می گیرند . گیاهان مادری به مدت یکسال برای تقویت رشد درخزانه تکثیر باقی می مانند در سال دوم پیش از آنکه رشد جدید در بهار آغاز شود ، تمام گیاهان مادر در حدود 5/2 سانتیمتری سطح زمین قطع می شوند. به طور معمول دو تا 5 شاخه از طوقه گیاه مادری رشد می کند که این تعداد در سالهای بعد بیشتر می شود.

هنگامی که شاخه ها به 6/7 تا 7/12 سانتیمتر رسیدند در اطراف هر شاخه خاک غیر فشرده و یا مخلوط خاک اره و خاک تا نیمی از ارتفاع ان جمع آوری می شود . هنگامی که شاخه ها به ارتفاع 19 تا 25 سانتیمتر ، رسیدند برای دومین بار خاک دهی صورت می پذیرد .افزایش محیط ریشه زایی در پاییین و اطراف شاخه ها به گونه ای می بایست انجام شود که افزون بر نیمی از کل ارتفاع آن پوشیده نگردد. عملیات خاک دهی سوم ، برای آخرین بار در میانهتابستان انجام می شود که در این هنگام ، شاخه ها به طول تقریبی 45 سانتیمتر رسیده اند. بنابراین پایین شاخه ها تا 20-15 سانتیمتر با خاک پوشیده می شود . افکنده های گیاهانی که به آسانی ازدیاد میشوند در پایان فصل رشد به اندازه کافی ریشه دار شده اند که بتوان آنها را از گیاه مادری جدا کرده و به صورت ردیفی در خزانه بکارند. افکنده ها (پایک های ریشه دار) در نزدیکی پایین شاخه قطع می شوند تا ارتفاع گیاه مادری کوتاه شود. این شاخه های ریشه دار شده ، به عنوان پایه های ریشه دار، مستقیما در ردیف خزانه کشت می شوند . پس از آنکه شاخه های ریشه دار (پایک ها ) بریده شدند، گیاه مادری ت هنگام که شاخه های جدید به طول 6/7 تا 7/12 سانتیکتر برسند، نمایان باقی می ماند، در این هنگام ، خاک دهی برای سال آینده ، آغاز می شود .یک بستر خوابانیدن کپه ای را می توان 15 تا 20 سال با اعمال مراقبت کافی، مورد استفاده قرار داد به شرایط اینکه در شرایطی پر رشد نگهداری شده و بیماری ، آفات و علف هرز آن کنترل شود اما به طور متوسط تا 8 به صورت اقتصادی قابل استفاده می باشد.

خوابانیدن شیاری

خوابانیدن شیاری (به روش تاریک رویی) شامل پرورش یک پایه سیب با شاخه های همراه آن است که گیاه مادری به صورت افقی در ته یک شیار قرار می گیرد و همزمان با رشد شاخه های جدید داخل شیار با خاک پر می شود ، این کار به صورتی انجام می شود که شاخه ها در تاریکی قرار گیرند. ریشه ها ، در پایین این شاخه های جدید گسترش می یابند . این نوع خوابانیدن نسبت به ازدیاد پایه هایی که ازدیاد آنها از طریق خوابانیدن کپه ای مشکل باشد نتیجه بهتری می دهد . اولین مرحله در این روش ، استقرار بیشتری از گیاهان مادری است که همانند خوابانیدن کپه ای تا چند سال می تواند مورد استفاده قرار گیرد.

پایه های یکساله خزانه ای به فاصله 45 تا 75  سانتیمتر ی از یکدیگر و با زوایه 30 تا 45 درجه در پایین ردیف به صورت مورب کاشه می شوند . ردیف ها می بایستی 2/1 تا 5/1 متر از یکدیگر فاصله داشته باشند به طوریکه امکان کاشت و ریختن خاک در اطراف گیاهان به ارتفاع 15 سانتیمتر فراهم باشد، آنگاه گیاهان مادری را به طول یکنواخت (45 تا 60 سانتیمتر ) قطع کرده و آنها را نگاه می دارند تا برای یک فصل رشد ، به رشد خود ادامه دهنده . سپس در سال بعد گیاهان به صورت افقی در شیار قرار داده می شوند و جوانه هایی که بر روی شاخه هایی خوابانیده شده رشد و نمو یافته را خاکدهی و پایک های ریشه دار درپایان فصل رشد از گیاه مادری جدا می شوند.

• گیاه مادری ، پس از یکسال رشد در خزانه با زاویه 30 تا 45 درجه در خزانه تکثیر کاشته می شوند . گیاه مادری از ارتفاع 45 تا 60 سانتیمتری سربرداری می شود.
• گیاه درست پیش از آغاز رشد در ته شیاری با ژرفای حدود 5 سانتیمتر کاشته می شوند . سرشاخه ها،می بایستی اندکی قطع و شاخه ها ضعیف حذف می شوند.پس گیاه با استفاده از گیره های چوبی و با بستهای سیمیدر حالت خوابانیده نگهدارشته می شوند تا شاخه ها جانبی نم یابند.
• محیط ریشه زایی مانند خاک اره و یا پیت به همراه خاک سبک ، متناوب‍‍اً به شاخه های در حال رشد افزوده می شود به طوریکه 5 تا 5/7 سانتیمتر ته شاخه های جوان تاریک رویی داشته باشند. در ابتدا پیش از متورم جوانه ها، لایه ای 5/2 تا 5 سانتیمتری از مخلوط خاکی به کار می برند . اینکار همچنان که شاخه های رشد می کنند و پیش از گسترش زیاد ، مجدداً تکرار می شود . پوشش های بعدی ، کمتر داده شده و فقط نیمی از شاخه ها را می پوشانند. در نهایت عمیق محیط ریشه زایی 15 تا 20 سانتیمتر است و در پایان فصل رشد ، محیط ریشه زایی برداشته شده و پایک های ریشه دار در نزدیکی گیاه مادری قطع و به خزانه انتظار جهت انجام پیوند جوانه انتقال داده می شوند.   

استفاده از قلمه جهت تکپیر پایه های رویشی سیب

پایه های رویشی تجارتی سیب تا حدودی سخت ریشه زا بوده اما بعضی از آنها با استفاده از قلمه چوب سخت و فراهم نمودن بستر ریشه زایی به همراه کاربرد تیمارهای هورمونی قابل تکثیر می باشند. این قلمه از چوب خشبی رسیده در حال استراحت ،پس از ریختن برگ ها و پیش از آغاز رشد در بهار گرفته می شوند. استفاده از قلمه خشبی پایه های رویشی سیب یک از ارزانترین و آسان ترین روش های ازدیاد است . قلمه گیری از چوب های خشبی به آسانی صورت گرفته و به سهولت آسیب نمی بیند ، در صورت لزوم ،فرستادن آنها به نقاط دور دست ، به راحتی ممکن است و در حین ریشه زایی به ابزر ویژ کم و یا ناچیز نیازمند است . به دلیل ارزانی ازدیاد توسط قلمه خشبی ، تاسیس باغ های سیب متراکم که شامل درختان پاکوتاه می گردد، به راحتی امکان پذیر شده و سود قابل توجهی را به همراه خواهد داشت . قلمه خشبی در پایه های رویشی سیب می بایستی به هنگامی که پایه در حال خواب باشد ، یعنی در اواخر پاییز ، زمستان و یا اوایل بهار، از چوبی که در سال قبل رشد کرده ،تهیه کرد. قلمه های خشبی را می بایستی از گیاهان مادری سالم که در زیر آفتاب کامل قرار داشته و رشدی متعادل دارند گرفته شوند. چوبی که برای قلمه انتخاب می شود، می بایستی از قسمت های که رشد میانگیره های بلند غیر عادی دارند گرفته نشود و شاخه های ضعیف درون درخت نیز برای این کار مناسب نیستند . اما چوب هایی که رشد و اندازه ای متوسط دارند ، بسیار مطلوب می باشند .قلمه ،پیش از آن که گیاه جدید بتواند غذای خود را تامین کند ، می بایستی مواد غذایی ذخیره کافی برایغذادهی ریشه و شاخه داشته باشند. معمولا قسمت های وسط و پایین شاخه برای قلمه گیری مناسب ترند. طول قلمه را حدود 25 سانتیمتر در نظر می گیرند تا پس از ریشه دهی بتوان بر روی آنها عمل پیوند انجام داد. بر روی قلمه می بایستی حداقل گره وجود راشته باشد.برش پایینقلمه ،درست در زیر یک گره ، زده می شود . ولی محل برش بالایی می بایستی در حدود 12 تا 25 میلی متر بالای گره باشد. قطر قلمه بین 6 تا 20 میلی متر بسته به مواد گیاهی موجود تغییر می کند. به طور معمول ،تا پیش از کاشت از چندین روش برای آماده سازی وجابجایی قلمه های خشبی پایه های رویشی استفاده می شود.