گیاه شناسی و زیست شناسی نهال گردو

گیاه شناسی و زیست شناسی گردو

گردو از خانواده Juglandaceae و جنس Juglans بوده و گونه­های مختلفی دارد که همگی خزان­دار و دارای میوه خواراکی هستند. مهمترین گونه این جنس از نظر میوه، J.regia بوده که تعداد کروموزوم پایه آن 16=n=x بوده و گیاهی دیپلویید (32=n2) می­باشد و مهمترین آنها از نظر چوب، گردوی سیاه شرق آمریکا (J.nigra) است. سایر گونه­ها به طور غیرمستقیم اهمیت اقتصادی دارند. منشأ گردو چین بوده و ایران را به عنوان پل انتقال آن از چین به اروپا می­دانند و به همین به آن گردوی ایرانی می­گویند. این گونه در بسیاری از کشورها کشت می­گردد و دارای اهمیت اقتصادی بسیار زیادی است.

سایر گونه­های این جنس شامل گردو سیاه شرقی (J. nigra) ، گردوی قلبی یا ژاپنی (J.seiboldiana) گردوی کره­ای (J.cinera)، گردوی سیاه کالیفرنیای شمالی (J. hindsii) و گردوی سیاه کالیفرنیای جنوبی (J.californica) در مناطق خاصی به منظور استفاده از چوب یا میوه پرورش داده می­شوند ولی عمومیت گردوی ایرانی را ندارند.

ویژگی گردوی ایرانی داشتن میوه چهار محفظه­ای است که در هنگام بلوغ، شکوفا و از پوسته سبز رویی جدا می­شود. درختان گردو تک پایه­اند، گل­های نر روی سنبله نر و گل­های ماده روی سنبله ماده که اغلب 2 یا گاهی تا 5 گل در نوک شاخساره­های انتهایی یا جانبی دارند تشکیل می­شوند. گلدهی ناهمرس (دیکوگاموس) است که با گل­های نر زودتر بالغ می­شوند (نر زودرس) و یا گل­های ماده زودتر بالغ می­شوند. (ماده زودرس). دانه گرده از طریق باد پخش می­شود و ناهمرسی سبب دگر لقاحی می­شود. بیشتر ژرم پلاسم­های گردوی ایرانی که از اروپا جمع آوری شده­اند، میوه­های انتهایی تولید می­کنند، در حالی که آنهایی که از بخش­هایی از چین و آسیای مرکزی جمع آوری شده­اند، باردهی جانبی نیز دارند، ژنوتیپ­هایی که باردهی جانبی دارند در مقایسه با آنهایی که باردهی انتهایی دارند اغلب زودتر بی­برگ می­شوند و زودتر برداشت می­شوند و زودتر (در سن 4-3 سالگی بعد از کاشتن بذر) به بار می­نشینند و در مجموع محصول بیشتری دارند. مغز ساقه­های درخت گردو لایه لایه، تنه صاف با پوست فلسی و شیاردار و برگ­های مرکب شانه­ای دارد. ریشه­های گردو محوری و عمیق رشد می­کنند و به خاک­هایی با عمق 3-2 متر نیاز دارند.

سطح زیر کشت و پراکنش گردو

براساس آمار خواربار و کشاورزی (FAO) سطح زیر کشت گردو در جهان در سال 2008 بالغ بر 700 هزار هکتار و میزان تولید معادل 7/1 میلیون تن بوده است. در بین قاره­های جهان، آسیا با سطح زیر کشت 388 هزار هکتار و تولید بالغ بر 950 هزار تن مقام اول و سپس قاره آمریکا با سطح زیر کشت بیش از 160 هزار هکتار و تولید حدود 400 هزار تن، قاره اروپا با سطح زیر کشت حدود 150 هزار هکتار و تولید بیش از 230 هزار تن و قاره آفریقا با سطح زیر کشت حدود 10 هزار هکتار و تولید حدود 40 هزار تن مقام­های بعدی را از نظر سطح زیر کشت و میزان تولید به خود اختصاص داده­اند.

براساس آمار فوق در میان کشورهای مختلف از نظر تولید، چین با تولید حدود 500 هزار تن در مقام اول، آمریکا با تولید حدود 300 هزار تن در مقام دوم، ترکیه و ایران با تولید حدود 170 هزار تن در مقام بعدی جای دارند. از نظر سطح زیر کشت باغات بارور نیز بیشترین سطح زیر کشت در چین با حدود 200 هزار هکتار و پس از آن آمریکا، ترکیه و ایران به ترتیب با حدود 90 هزار، 80 هزار و 65 هزار هکتار دارند.

از نظر صادرات سهم کشور ما از تجارت جهانی بسیار ناچیز و کمتر از یک درصد می­باشد. براساس آمار مرکز فناوری اطلاعات وزارت جهاد کشاورزی در سال­های 1367 تا 1387 هجری شمسی رشد سالانه سطح زیر کشت گردو در ایران به طور متوسط بیش از 9 هزار هکتار در سال بوده است، بنابراین در طی سال­های مذکور سطح زیر کشت این محصول در کشور رشد زیادی داشته و از کمتر از 10 هزار هکتار در دهه 60 به بیش از 200 هزار هکتار سطح زیر کشت درختان بارور و غیربارور در اواخر دهه 1380 رسیده است. در ایران استان همدان با 17175 هکتار باغ گردو از نظر عملکرد مقام اول کشور را دارد. بزرگترین باغ گردوی جهان با وسعت 750 هکتار در شهرستان شهمیرزاد در استان سمنان وجود دارد.