نیازهای اکولوژیکی نهال گردو

نیازهای اکولوژیکی درخت گردو

شرایط آب و هوا برای کاشت نهال گردو

گردوی ایرانی محصول مناطق معتدله گرم بوده و برای رشد به یک فصل رشد طولانی و نسبتاً گرم نیاز دارد و در طول تابستان و زمستان به گرما و سرمای بیش از حد حساس می­باشد. در طی خواب زمستانی، گردو می­تواند سرمای (11-) درجه سانتی­گراد را بدون خسارت جدی تحمل کند ولی پس از شروع رشد، سرمای 2- تا 3- درجه سانتی­گراد موجب از بین رفتن برگ­ها، شاخه­ها و گل­ها شده و در نتیجه محصول کاهش می­یابد. اغلب سرماهای دیررس بهاره به شاخه­های تازه تشکیل شده و گل­های آن و سرمای زودرس پاییزه به شاخه­های آن خسارت وارد می­کنند. مقاوت ارقام مختلف گردو نسبت به سرما متفاوت است.

رقم ائورکا (Eureka) نسبت به سرما خیلی حساس است. گردوی سیاه شرقی نسبت به گردوی ایرانی به سرما مقاوم­تر می­باشد. برای پر شدن مغز گردو و افزایش چربی آن، دمای 33-27 درجه سانتی­گراد در طول چند هفته قبل از برداشت ضروری می­باشد، اما اگر گردو در تابستان در معرض دمای 40-35 درجه سانتی­گراد (به طور متوسط 38 درجه سانتی­گراد) و رطوبت کم قرار بگیرد، پوست سبز آن دچار آفتاب سوختگی شده و مغز آن سیاه و چروکیده می­شود و گاهی مواقع میوه­ها پوک می­شوند. در رطوبت نسبی کم و دمای بالاتر از 40 درجه سانتی­گراد به گردو خسارت جدی وارد می­شود.

دمای پایین تابستان نیز مناسب نیست زیرا موجب می­شود میوه­ها به اندازه کافی پر نشوند. هوای خنک در طی فصل رشد، برداشت محصول را به تأخیر انداخته و در نتیجه باغداران متضرر می­شوند. بنابراین هوای خنک و فصل رشد کوتاه از عوامل محدود کننده پرورش گردو هستند. گردو نیز مانند سایر میوه­های مناطق معتدله، در زمستان به مقدار سرمای معینی نیاز دارد تا خواب آن برطرف شود که به این ترتیب در بهار رشد رویشی و گلدهی نامنظم شده و به تأخیر می­افتد و این موجب کاهش محصول و خشک شدن سرشاخه­ها می­شود. جوانه­های گل گردو 1500-700 ساعت نیاز سرمایی دارند. ریشه­های این درخت به غرقابی و شوری حساس بوده و در شرایط غرقابی دچار فلج گیاهی (Apoplexy) می­شوند.

شرایط بارندگی منطقه برای کاشت نهال گردو

در صورتی که میزان بارندگی سالیانه حدود 800 میلی­متر باشد می­توان درخت گردو را با موفقیت کاشت ولی در مناطق خشک­تر، آبیاری تکمیلی نیز ضروری است. بارندگی و رطوبت در اواخر فصل بهار و در تابستان موجب افزایش شیوع بیماری بلایت گردو می­شود ولی ارقامی که برگ­های آنها دیرتر ظاهر می­شود، معمولاً از آلودگی مصون می­مانند. در شرایط آب و هوای بسیار خشک احتمال دارد که درختان رشد مطلوبی داشنه باشند ولی میوه­ها به خوبی پر نمی­شوند. درختان گردو نسبت به شرایط نامطلوب سازگار هستند. مشاهده شده است که در شرایط نامساعد محیطی، پرورش درختان گردو به صورت درختچه از نظر سازگاری مناسب بوده است.

شرایط خاک برای کاشت نهال گردو

برای حاصلخیز کردن خاک یک باغ گردوی مدرن، شناخت و بررسی دو عامل ضروری است:

1-­ نیازمندی­های غذایی درخت 2- ویژگی­های خاک و زمین باغ گردو.

قبل از کاشت گردو ابتدا باید خاک­رویی، خاک زیرین، تهویه، زهکشی، واکنش شیمیایی خاک (PH) و قابل استفاده بودن عناصر مختلف مورد آزمایش قرار گیرد. تجزیه خاک رویی و خاک زیرین اطلاعات مفیدی در مورد وضعیت خاک به دست می­دهد. خاک رویی باید حاصلخیز بوده و زهکشی خوبی داشته باشد. با اینکه نقشه­های تفضیلی خاک شناسی در شناخت دقیق میزان حاصلخیزی خاک در یک محل خاص و عوامل محدود کننده آن مدارک با ارزشی هستند، تجزیه شیمیایی خاک از عمق صفر تا 25 سانتیمتری سطح زمین و از 25 تا 50 سانتیمتری عمق زمین در شناخت دقیق خواص فیزیکی و شیمیایی خاک مفیدتر است.

گردو در مقایسه با سایر میوه­های معتدله که معمولاً در خاک­های با اسیدیته کم رشد می­کنند، به خاک خنثی نیاز دارد. میزان اسیدیته خاک در قابل جذب بودن مواد معدنی موثر است. اکثر عناصر معدنی در دامنه اسیدیته 6 تا 7 برای گیاه قابل جذب است. معمولاً در مناطق سرد واکنش شیمیایی خاک اسیدی است که با اضافه کردن آهک، می­توان آن را افزایش داد. غیر از خاک رویی، وضعیت خاک زیرین نیز برای گردو اهمیت دارد زیرا ریشه­های آن تا عمق 3 متری خاک نفوذ می­کنند. خاک زیرین باید عاری از سنگ، رس سفت و لایه­های غیرقابل نفوذ که رشد ریشه را محدود می­کنند باشد. درخت گردو خاک فقیر، خاک سطحی و خاک خشک را بهتر از شرایط آب و هوای نامساعد تحمل می­کند، در ضمن خاک باید عاری از نماتدهای مولد زخم ریشه و بیماری­های قارچی باشد.

به طور کلی خاک­هایی که ویژگی آنها در زیر شرح داده می­شود نباید برای کاشت درخت گردو انتخاب شوند:

1-­ خاک­های کم عمق با سنگ و قلوه سنگ یا سنگ ریزه فراوان.

2- خاک­های ماسه­ای و رسوبی با شن ریزه­های درشت یا بادی که به سرعت کوبیده می­شوند.

3- خاک­­های زهداری که زه آب آنها زهکشی نشده باشد و رطوبت آنها مانع تهویه و سبب خفگی ریشه شود.

4- خاک­هایی که آهک زیاد دارند و سبب بروز کلروز در گیاه می­شوند.

در جدول زیر مشکلات خاک و شیوه­های اصلاح آن ذکر شده است:

عادت گلدهی

گیاهان خانواده Juglandaceae (گردو، پکان و هیکوری) عادت گلدهی مشابه دارند. گردو یک پایه بوده و گل­های نر و ماده آن جدا از هم و در روی یک درخت تشکیل می­شوند. گل­های نر به صورت جانبی روی شاخه­های فصل قبل (یکساله) و به صورت شاتون و گل­های ماده به صورت انتهایی روی شاخه­های فصل جاری (سال جاری) ظاهر می­شوند، البته در برخی از ارقام آن مانند رقم پاین (Payne) گل­های ماده به صورت جانبی می­باشد. تعداد گل در یک جوانه گل ماده گردو اغلب 2 و گاهی مواقع 5-4 عدد می­باشد. گل­انگیزی گل­های نر در اردیبهشت ماه سال قبل و گل­های ماده در بهمن تا فروردین انجام می­گیرد. گردوی خوشه­ای وجود نداشته و گردوی خوشه­ای که در ایران به اشتباه گفته می­شود منظور چند جوانه گل ماده نزدیک به هم می­باشد.

همان طور که گفته شد تشکیل گل ماده در گردو به صورت انتهایی و جانبی می­باشد. از خصوصیات گردوهای دارای گل ماده انتهایی می­توان به میوه­دهی کمتر، دیر باردهی (10-6 سال) دارای عمر تجاری طولانی (200-100 سال) و نیاز کم به هرس باردهی اشاره کرد. خصوصیات مهم گردوهای دارای گل ماده جانبی شامل میوه­دهی بیشتر، اندازه میوه کوچکتر، زود باردهی (4-2 سال) عمر تجاری کوتاهتر (حدود 30 سال) و نیاز زیاد به هرس باردهی می­باشد.

گردو دارای دیکوگامی بوده و بیشتر ارقام آن پروتاندر (آزاد شدن گرده­ها قبل از پذیرا شدن کلاله) می­باشند، برخی از ارقام آن هموگام بوده و گل نر و ماده در آنها همزمان می­رسند. ارقام گردو خودسازگار بوده ولی به علت وجود پدیده دیکوگامی نیاز به درختان گرده­زا دارند. گردوی ایرانی می­تواند توسط سایر گونه­های گردو تلقیح شود. ناهمرسی گل نر و ماده مرتبط با سن درخت و درجه حرارت محیط نیز می­باشد. هرچه درختان جوان­تر باشند، دیکوگامی شدیدتر بوده ولی درختان در سنین پیری به حالت هموگامی نزدیکتر می­شوند، زیرا تاج آنها بزرگتر و تعداد گل­های آنها بیشتر می­باشد.

درجه حرارت روی باز شدن گل­های نر بیشتر تأثیر گذاشته و سبب زودتر باز شدن آنها می­گردد، در حالی که روی باز شدن گل­های ماده اثر چندانی ندارد. در ارقام پروتاندر هوای گرم در زمان گلدهی باعث زودتر باز شدن گل­های نر شده و دیکوگامی را تشدید کرده و مشکل گرده افشانی را بیشتر می­کند، ولی در ارقام پروتوژن (رسیدن کلاله قبل از آزاد شدن گرده­ها) گرمای هوا باعث نزدیک شدن زمان شکوفایی گل­های نر و ماده شده و باعث کاهش دیکوگامی می­گردد. در مناطق ساحلی و کم ارتفاع، درختان تمایل به پروتاندری دارند.

گرده افشانی درخت گردو

گرده افشانی گردو توسط باد بوده که در زمان دم گربه­ای شدن شاتون­ها انجام می­شود. شاخص پذیرا بودن کلاله گل ماده، میزان باز شدن دو بال یا دو شاخه پر مانند آن بوده و اوج پذیرش کلاله در زمانی است که زاویه این دو بال 45 درجه باشد که این دوره حدود 7 روز می­باشد. هوای سرد و مرطوب دوره پذیرش کلاله را افزایش داده و هوای گرم و خشک آن را کاهش می­دهد. 3-2 هفته پس از پذیرش دانه گرده، کلاله شروع به قهوه­ای شدن می­کند.

یکی از مشکلات گردو در زمان گرده افشانی عارضه ریزش و سقط گل­های ماده بوده که عوامل مختلفی می­توانند باعث این عارضه شوند. این عوامل عبارتند از:

1-­ ژنتیک: رقم آمریکایی سر (Serr) به این پدیده خیلی حساس می­باشد.

2- شرایط محیطی: دمای قبل از گلدهی (مرحله مورفوژنز) و رطوبت در این پدیده موثر می­باشند.

3- میزان رهاسازی دانه گرده در سطح کلاله: رابطه رگرسیونی مثبت بین افزایش دانه گرده روی سطح کلاله و میزان ریزش گل­های ماده وجود دارد. حجم زیاد گرده سبب اختلالاتی در رشد و بقای مادگی می­شود. میزان مناسب دانه گرده روی کلاله 300 عدد بوده و بیش از این باعث این عارضه خواهد شد.

درختان گردو خودبارور و دگربارور هستند و در اکثر ارقام رسیدن گرده­ها و آمادگی کلاله همزمان است، بنابراین در گرده افشانی گردو مشکلی ایجاد نمی­شود شرایط آب و هوایی نامساعد مثل باران، برف، تگرگ و یخبندان در طی مدت گلدهی در بهار موجب کاهش محصول گردو می­شود. عدم تشکیل میوه خوب با وجود سالم بودن درخت و خوب بودن آب و هوا ممکن است به دلیل کافی نبودن گرده افشانی باشد. گرده افشانی مصنوعی در گردو آسان بوده و موجب افزایش عملکرد می­شود، می­توان شاتون­های نر را جمع آوری کرد و به مدت دو یا سه هفته در دسیکاتور در صفر درجه سانتیگراد و یا داخل یخچال و در رطوبت پایین نگهداری کرد.

این گرده­ها را می­توان برای گرده افشانی همان رقم یا ارقام دیگر در همان محل یا محل­های دیگر به کار برد. هنگامی که کلاله پذیرا شد هر 10 عدد شاتون را در یک پارچه کوچک قرار داده و در قسمت بالای درخت­ها آویزان می­کنند و آن را 2 تا 3 بار در روز با یک چوب تکان می­دهند. همچنین می­توان برای بهبود گرده افشانی چند شاخه را با رقم گرده افشان پیوند کرد. اولین دانه­های گرده آزاد شده گردو ظرفیت جوانه زتی بیشتری دارند. دانه­های گرده ذخیره شده در شرایط طبیعی، قوه نامیه خود را در مدت 2 تا 3 روز از دست می­دهند. در برخی موارد دانه­های گرده جمع آوری شده در معرض تابش خورشید و در دمای 25 تا 30 درجه سانتیگراد قوه نامیه خود را در مدت 1 تا 3 ساعت از دست می­دهند. معمولاً دانه­های گرده در مدت 1 تا 3 روز بعد از گرده افشانی روی کلاله جوانه می­زنند.