ازدیاد گردو

ازدیاد گردو

گردو از طریق جنسی (بذر) و یا به روش غیرجنسی ازدیاد می­شود. پایه­های بذری بسیار متغیر بوده و میوه­هایی با کیفیت پایین تولید می­کنند و متوسط درصد پوست آنها 30 تا 35 درصد است در حالی که در ارقام خوب تجارتی، متوسط درصد پوست 50 تا 60  درصد است. میوه­هایی که بر روی پایه­های بذری تولید می­شوند استاندارد نبوده و ارزش صادراتی ندارند. به علت نیاز به ازدیاد غیرجنسی گردو روش­های مختلفی در این مورد، بررسی شده است ولی به دلیل عدم وجود یک روش ازدیادی مناسب که درصد موفقیت بالایی داشته باشد و به علت تلفات زیاد ناشی از انتقال پیوند این روش­ها فعلاً عملی نیستند.

ازدیاد به وسیله بذر

نهال­های گردوی بذری نیز معمولاً به عنوان پایه مورد استفاده قرار می­گیرند و برای این منظور میوه­های نامطلوب و پوست سخت کاشته می­شوند. گرچه بذر گردو تحت برخی شرایط بدون استراتیفیه کردن جوانه می­زند ولی برای جوانه زنی و رشد خوب استراتیفیه کردن لازم است. برای استراتیفیه کردن، میوه­های خیس شده را داخل جعبه و در محیط مناسب مثل ورمیکولایت، پیت ماس یا ماسه بادی به صورت لایه­های متناوب چیده و به مدت دو یا سه ماه در معرض سرما ( 3 تا 5 درجه سانتیگراد) قرار می­دهند. در طی این مدت میوه­ها باید مرطوب نگهداشته شده و به اندازه کافی تهویه شوند. اگر مقدار میوه کمتر باشد، می­توان از یخچال به عنوان محیط مناسب برای استراتیفیه استفاده کرد ولی برای مقدار بیشتر در قسمتی از باغ، میوه­ها را به صورت لایه­های متناوب داخل ماسه بادی نگه می­دارند.

در صورتی که احتمال وجود جوندگان وجود نداشته باشد بذر گردو را می­توان به طور مستقیم نیز در باغ کاشت، در این حالت خاک باید مرطوب باشد و از خشک شدن یا خیس شدن آن جلوگیری کرد. عوامل متعددی از جمله نوع و اندازه میوه، موقعیت بذر، عمق کاشت، حرارت و رطوبت خاک و تیمار بذر در جوانه زنی بذور تاثیر دارند. اگر میوه­های بزرگ گردو در عمق 7 سانتیمتر خاک به حالت عمودی قرار گیرند از جوانه زنی و رشد بهتری برخوردار می­شوند. بذور گردو در فصل بهار کاشته می­شوند. فاصله بین بذرها و فاصله ردیف­های کاشت به مدت زمانی که نهال­ها در خزانه باقی خواهند ماند بستگی دارد. اگر مدت نگهداری نهال­ها در خزانه دو سال یا بیشتر باشد، فاصله ردیف­های کاشت یک متر و فاصله بین نهال­ها 30 سانتیمتر در نظر گرفته می­شود. در مناطقی که طی فصل تابستان بارندگی صورت نمی­گیرد استفاده از مالچ موجب حفظ رطوبت و کنترل علف­های هرز شده، سرعت جوانه زنی و رشد نهال­ها افزایش می­یابد.

برای تأمین حداکثر رشد نهال­ها آبیاری مکرر و مبارزه با علف­های هرز ضروری است. به منظور مراقبت از نهال­های پیوندی، یک سال قبل از انتقال نهال­ها به محل اصلی باید ریشه­های سطحی آنها در عمق 20 تا 25 سانتیمتری سطح خاک بریده شود. به طور کلی می­توان گفت ازدیاد گردو به صورت زیر انجام می­گیرد.

تولید پایه بذری

آماده سازی بذر برای کاشت

بایستی بذرها را از درختانی که سالم، دارای قدرت رشد خوب و ترجیحاً زود بارده باشند، انتخاب نمود. سوراخ قاعده پوست چوبی دانه­ها باید تا حد امکان بسته­تر باشد. درصد مغز (نسبت مغز به پوست) باید بالای 50 درصد باشد. ضخامت پوسته چوبی باید متوسط تا ضخیم باشد. مغز گردو باید به رنگ کرم روشن، فاقد فرورفتگی­های فراوان و دارای طعم و مزه خوب باشد و به آسانی از پوسته چوبی و دیواره­های داخلی جدا شود (اصطلاحاً سوزنی نباشد). بذرهای گردو برای جوانه زنی نیازمند سپری کردن یک دوره سرمایی می­باشند که این نیاز سرمایی با قرارگیری آنها به مدت 8-6 هفته در دمای حدود 5 درجه (دمای یخچال) در شرایط مطلوب برطرف می­شود. در طول این دوره باید از خشک شدن بذرها جلوگیری شود و هوای کافی به بذرها برسد. پس از این عملیات بذرها آماده کاشت می­باشند.

کاشت بذر در خزانه

معمولاً بذرهای گردو را در عمق 10 سانتیمتری و با فاصله 10 تا 20 سانتیمتر از یکدیگر در کنار جوی­هایی به پهنا و ارتفاع حدود 20 سانتیمتر و پشته­هایی به پهنای 80 سانتیمتر می­کارند. برخی از خزانه­دارها روی هر پشته دو ردیف بذر می­کارند. قبل از کاشت بذر باید زمین را آبیاری کرد و چند روز به حال خود گذاشت تا رطوبت آن به حد تعادل برسد و به اصطلاح گاورو شود. بذرها را باید در محدوده خط داغ آب (یعنی با فاصله حدود 15 سانتیمتر از کنار جوی) بر روی پشته­ها کاشت. اگر رطوبت خاک خیلی زیاد باشد، دانه­های گردو پوسیده و فاسد می­شوند و اگر رطوبت آن خیلی کم باشد، رویش دانه به تأخیر می­افتد، بهترین حالت قرارگیری بذر در زمین حالتی است که دانه گردو به پهلو بر روی زمین قرار داده شود.

در این حالت درصد جوانه زنی بذرهای گردو افزایش می­یابد. معمولاً در یک هکتار خزانه می­توان حدود 100 هزار اصله نهال تولید کرد که 50 تا 60 هزار از آنها قابل کاشت در زمین اصلی هستند. به طور معمول بلندی نهال­های یکساله در خزانه 50 تا 70 سانتیمتر است و در دوسالگی بلندی نهال­ها به 90 تا 120 سانتیمتر می­رسد.

پیوند پایه­های بذری گردو

به طور کلی روش پیوند بهترین راه تکثیر غیرجنسی در گردو می­باشد. سایر روش­های تکثیر رویشی مثل قلمه، خوابانیدن و ریزازدیادی یا به سختی جواب می­دهند و یا به صورت تجارتی متداول نشده است.

عوامل موثر در گیرایی پیوند گردو

پایه (Stock)

در حال حاضر بهترین پایه برای پیوند گردو در ایران، پایه گردوی ایرانی (Juglans regia) می­باشد. این پایه با شرایط اقلیمی کشورمان سازگاری دارد. از پایه­های بذری قوی دو ساله که پوست آن به راحتی از چوب جدا می­شود می­توان برای پایه پیوندی استفاده نمود.

پیوندک (Scion)

معمولاً پیوندک از بهترین ارقام گردو تهیه می­گردد که باید از ارقام با باردهی جانبی (Lateral) دارای پوست نازک، مغز روشن و توپر، محصول و مرغو باش و دیر برگده تهیه شود. در کشورمان با توجه به تحقیقات انجام گرفته در سالیان اخیر، ژنوتیپ­ها و ارقام 63Z ، 67Z ، 30Z ، Ronde de Montignac ، Chandler ، Lara ، Pedro و Hartley مورد تأیید تحقیقات بوده و دارای خصوصیات مطلوب کمی و کیفی هستند. البته از ژنوتیپ­های برتر استان­ها که مورد تأیید مدیریت باغبانی و کمیته فنی نهال بوده و دارای خصوصیات فوق­الذکر باشند نیز می­توان پیوندک تهیه نمود.

نوع پیوند (Type of grafting)

پیوند گردو به دو صورت انجام می­گردد:

الف- پیوند شاخه (Grafting): که در فصل خواب و زمستان انجام می­شود.

ب- پیوند جوانه (Budding) که در فصل بیداری و در بهار و تابستان انجام می­شود.

دمای مناسب پیوند گردو

محدوده دمایی مناسب برای پیوند گردو بین 30 – 20 درجه (دمای مطلوب 26 درجه) می­باشد. بایستی زمان پیوند را طوری انتخاب نمود که بعد از عمل پیوند به مدت 4 هفته دمای فوق الذکر موجود باشد تا بیشترین گیرایی پیوند حاصل شود. در پیوند فصل خواب نیز برای تأمین دمای فوق الذکر می­توان از انرژی برق یا آب گرم استفاده نمود.

رطوبت مناسب پیوند گردو

میزان رطوبت مورد نیاز محیط نیز برای تشکیل کالوس حداقل بین 60-45 درصد می­باشد. توصیه می­گردد عمل پیوندزنی در صبح زود و روزهای خنک و بدون باد انجام شود. ضمناً در حین انجام پیوند، پیوندک را نباید در معرض نور خورشید قرار داد و برای جلوگیری از خشک شدن باید آن را در گونی یا حوله مرطوبی پیچید. ضمناً به منظور حفظ رطوبت و افزایش درصد گیرایی پیوند، ضروری است محل پیوند در خلاف جهت تابش نور مستقیم خورشید قرار گیرد. به همین دلیل در نهالستان­های شمالی – جنوبی محل پیوند در قسمت شمال شرقی پایه در نظر گرفته می­شود.

تهیه و آماده سازی پیوندک

پیوندک از ارقام و ژنوتیپ­های برتری تهیه می­شود که دارای خصوصیاتی نظیر باردهی جانبی بالا، محصول زیاد، نسبت مغز به پوست بالا، رنگ مغز روشن، دیربرگ­دهی و غیره می­باشد. معمولاً شاخه­هایی با طول 160-60 سانتیمتر و قطر 16-10 میلیمتر دارای کیفیت مناسبی برای پیوند شاخه هستند، لذا از شاخه­هایی برای پیوند استفاده می­گردد که سطح مقطع آنها مدور و گرد بوده و حداقل یک متر طول داشته باشند. بهتر است برای جلوگیری از خشک شدن پیوندک­ها، آنها را در داخل اره مرطوب و یا پیت (Peat) قرار داده و سپس آنها را در داخل کیسه­های پلاستیکی پلی­اتیلنی بزرگ (نظیر کیسه زباله) نگهداری نمود تا رطوبت خود را حفظ نمایند. در پیوند وصله­ای بهترین جوانه­ها از قسمت­های میانی شاخه­های یکساله و با رشد رویشی مطلوب حاصل می­شود. همچنین تهیه جوانه از پیوندک­های خشبی سال قبل که در انبار سرد نگهداری شده باشند نیز موفقیت بالایی را نشان داده است.

وسایل پیوندزنی و چسب پیوند

معمولاً برای بستن محل پیوند از نوارهای مخصوص پارچه­ای چسب­دار، نوارهای پلاستیکی قابل کشیدن و یا لاستیک می­توان استفاده کرد. برای پوشانیدن محل پیوند می­توان از چسب پیوند استفاده نمود، همچنین می­توان از Latex، موم، پارافین، چسب باغبانی و رزین نیز استفاده کرد. این مواد باعث حفظ رطوبت پیوند شده و از خشک شدن آن جلوگیری می­نمایند.