تغذیه و کوددهی درخت گردو

تغذیه و کوددهی

تغذیه گیاه یکی از عوامل مهم در بهبود کیفی و کمی محصول به شمار می­آید که باعث بهبود رنگ، طعم و شکل میوه، کاهش ریزش میوه، افزایش مقاومت در برابر آفات و امراض و ایجاد مقاومت در برابر سرما می­گردد. در تغذیه صحیح گیاه نه تنها باید هر عنصر به اندازه کافی در دسترس گیاه قرار گیرد، بلکه ایجاد تعادل و رعایت نسبت میان میزان عناصر مصرفی از اهمیتی ویژه برخوردار است، زیرا در حالت عدم تعادل تغذیه­ای با افزون تعدادی از عناصر غذایی نه تنها افزایش عملکردی رخ نمی­دهد، بلکه اختلالاتی نیز در رشد گیاه ایجاد شده و در نهایت افت محصول خواهیم داشت. از آنجایی که این فاکتور به راحتی تحت کنترل زارع یا باغدار می­باشد لذا باغدار یا زارع می­تواند از طریق شناخت عناصر غذایی مورد نیاز گیاه نقش به سزایی در مدیریت مزرعه یا باغ داشته باشد.

قبل از کاشت نهال گردو باید نیروی ذخیره یا بنیه خاک از لحاظ عناصر خاک مانند ازت، پتاسیم، فسفر، آهن، روی، مس، منگنز و کلسیم که توسط کارشناس تعیین می­شود غنی شود. درخت گردو مواد غذایی مورد نیاز خود را از خاک جذب می­کند. در صورتی که مقدار یک یا چند عنصر غذایی در خاک کمتر از حد معمول باشد، از کودهای مختلف برای برطرف کردن کمبود مواد غذایی خاک استفاده می­شود. نوع کود و میزان آن بستگی به نوع خاک دارد.

تقویت خاک قبل از کشت بسیار مفید و در رشد درخت موثر است، چون درخت گردو در سال­های اولیه، رشد و ریشه­بندی زیادی دارد می­توان از تقویت کننده­هایی برای افزایش رشد ریشه نهال استفاده کرد. یکی از این ترکیبات بیورادیکانت می­باشد که باعث تحریک رشد ریشه و در نتیجه افزایش جذب آب و مواد غذایی می­گردد. ترکیب بیورادیکانت شامل اسیدهای آمینه، نیتروژن، آهن، منگنز، روی، بر و مولبیدن بوده و در افزایش رشد ریشه درخت موثر می­باشد.

تشخیص عناصر غذایی مورد نیاز درخت به منظور استفاده مناسب از کودها ضروری است و این کار با تجزیه گیاه، تجزیه خاک و مشاهده علائم کمبود انجام می­گیرد. تجزیه خاک برای تعیین نیاز غذایی گردو کاربرد محدودی دارد زیرا کمبودهای مواد غذایی موجود در گیاه با نتایج به دست آمده از تجزیه خاک یکسان نیست. در ضمن درخت گردو دارای سیستم ریشه­ای بسیار گسترده­ای بوده و مواد غذایی را از حجم زیادی از خاک جذب می­کند. تجزیه خاک برای تعیین میزان سمیت عناصر مختلف به خصوص سدیم، کلر و بر خیلی مفید است. PH خاک در میزان قابل دسترس بودن عناصر مختلف موثر است لذا آگاهی از مقدار آن مفید می­باشد. در زیر تأثیر عناصر غذایی در رشد و عملکرد گردو ارائه شده است:

ازت

ازت برای پرورش موفقیت­آمیز گردو ضروری است. استعمال ازت با زنگ برگ و رشد درخت همبستگی مثبت داشته و با شدت بیماری رابطه عکس دارد. نوع کود ازته و زمان مصرف آن زیاد متفاوت نیست. کودهای ازته آمونیومی باید قبل از شروع فصل رشد به خاک داده شود و با محلول­پاشی اوره بر روی شاخ و برگ تکمیل گردد. به ندرت کمبود ازت مشاهده می­شود. علائم کمبود ازت در مراحل اولیه به صورت کم رنگ شدن شاخ و برگ، کوچک شدن برگ­ها، کاهش رشد شاخه، کاهش عملکرد و تشکیل میوه­های کوچک با مغز کم می­باشد. کاربرد ازت به مقدار 225-175 کیلوگرم در هر هکتار در اوایل مرحله رشد از ظاهر شدن علائم فوق الذکر جلوگیری می­کند.

فسفر

یکی از عناصر غذایی تولید کننده انرژی است ولی گردو به طور معمول نسبت به این عنصر عکس­العمل نشان نمی­دهد. کاربرد سوپر فسفات در زمستان در درختان جوان موجب افزایش کیفیت میوه­ها می­شود ولی درختان بالغ عکس­العمل کندی نسبت به این مورد نشان می­دهند. در صورت استفاده زود هنگام و زیاد از کود سوپرفسفات­تریبل میزان برگ و نیز عملکرد درختان جوان افزایش می­یابد. علائم کمبود فسفر به صورت رشد ضعیف، کوچک شدن برگ­ها و کاهش تراکم شاخ و برگ است. در صورت ادامه کمبود برگ­ها زرد شده و لکه­های مرده به طور نامنظم در برگ­ها ظاهر می­شود.

پتاسیم

میزان پتاسیم در برگ­های گردو 3/1 تا 4/2 درصد بوده و در این دامنه، علائم کمبود دیده نمی­شود. برگ­هایی که کمبود پتاسیم دارند ابتدا کم رنگ شده و سپس حاشیه آنها به طرف بالا برگشته و پیچ می­خورد و قسمت زیر بر گ خاکستری رنگ می­شود. در صورت کمبود شدید، برگ­ها کوچک شده و در حاشیه و نوک برگ­ها سوختگی ایجاد می­شود و استفاده از سولفات پتاسیم علائم کمبود را برطرف می­کند.

روی

روی یکی از عناصر مهم در کنترل فعالیت­های آنزیمی گیاه می­باشد.

علائم کمبود روی

کمبود این عنصر معدنی سبب اختلال در متابولیسم گلوسیدها و اکسیژن­ها و در نتیجه سبب کاهش رشد گیاهی می­شود. علائم کمبود روی در اوایل فصل رشد قابل تشخیص است. اگر میزان کمبود روی خفیف باشد، لکه­های سبز روشنی روی پهنک برگ­ها (بین رگبرگ­ها) ظاهر می­شود. در صورت بروز کمبود روی، باز شدن جوانه­ها به تأخیر افتاده و برگ­ها کوچک و زرد می­شوند. اگر کمبود شدید باشد، در انتهای بالایی برگ­های کوچک شده خمیدگی­ها و پیچیدگی­هایی دیده می­شود که رنگ آنها مایل به زرد است. اگر کمبود روی پیشرفته­تر باشد، نوک سرشاخه­ها و شاخه­ها در قسمت بالایی تاج درخت خشک می­شوند و اندازه میوه کاهش می­یابد. تشخیص میزان کمبود روی مبتنی بر تعیین میزان این عنصر در برگ استگ. یعنی اگر میزان روی در برگ کمتر از 18 پی­پی­ام باشد، علائم کمبود آن با چشم غیرمسلح به خوبی دیده می­شود.

علل کمبود روی

نیاز سالانه گردو به این عنصر اصولاً زیاد نیست و از 558 گرم در هکتار تجاوز نمی­کند، با این حال عوامل مختلف محیطی ظهور این عارضه را در گیاه تشدید می­کند، برای مثال، اگرPH  خاک بالا باشد، قابلیت حل­پذیری روی کمتر می­شود، یا اگر خاک مرطوب باشد و دما و تابش نور خورشید در بهار زیاد باشد و به خصوص اگر میزان فسفریک اسید در خاک بیش از حد زیاد باشد، گیاه نمی­تواند از این عنصر غذایی استفاده کند.

درمان کمبود روی

درمان کمبود روی از طریق خاک یا از طریق برگ انجام می­شود. در درمان از طریق خاک دادن عنصر روی به شکل سولفات یا نیترات به خاک معمولاً تاثیر چندانی نشان نداده  است. در درمان از طریق برگ، محلول­پاشی از راه برگ روی تاج درخت نتیجه اثربخش نشان داده است. مواد لازم در این روش بر پایه کیلیت­های روی ساخته می­شود که بعضی از آنها اکسیدروی دارند. محلول­پاشی باید خیلی زود، یعنی به محض ظهور اولین علائم و افتادگی برگ­های اولیه شروع شود و برحسب شدت عارضه تا دو بار به فاصله 10 تا 15 روز تکرار شود. همچنین درمان آن محلول­پاشی سولفات روی (36 درصد) به میزان نیم کیلو در400 لیتر آب بر روی شاخ و برگ می­باشد و یا استفاده از کلات روی به میزان نیم کیلوگرم در 400 لیتر آب موجب برطرف شدن علائم کمبود می­شود. اولین محلول­پاشی باید بلافاصله بعد از اوج گلدهی صورت گیرد. محلول­پاشی دوم و سوم با در نظر گرفتن شدت کمبود بعد از دو تا سه هفته انجام می­گیرد.

بر

تقش این عنصر، سنتز و انتقال شیره پرورش گیاهی از قبیل قند، پروتئین، پکتین و آنزیم­هاست. عنصر بر همراه با سایر عناصر معدنی مثل فسفر، پتاسیم و آهک در فرآیند متابولیسم گیاه که در مریستم و در اندام­های تولیدمثلی انجام می­شود، نقش حیاتی دارد.

علائم کمبود بر

اثر خفیف کمبود این عنصر ظهور برگ­های بدشکل و کلروزی، و اثر شدید آن پدید آمدن شاخه­های غیرطبیعی و ضعیفی است که سبب کوتاه شدن میانگره­ها، زرد و خشک شدن نوک شاخه­ها و ایجاد برگ­های ریز می­شوند. در این مرحله درخت گردو به شکل درختچه­ای نامنظم در می­آید و باردهی آن متوقف می­شود. علامت مشخصه این کمبود زمانی بیشتر مشخص می­شود که میزان بر در برگ از 20 پی­پی­ام ماده خشک کمتر باشد.

علل کمبود بر

عوامل زیادی در خاک وجود دارد که کمبود بر ایجاد می­کنند. این عوامل عبارتند از:

1-­ فقدان شکل­های قابل جذب بور در خاک و اثر خشکی خاک بر آزاد شدن بر

2- عملیات زراعی نابجا در باغ، به خصوص مصرف بی­رویه کودهای آهکی

3- آبشویی بیش از اندازه این عنصر در خاک­های سبک

درمان کمبود بر

درمان کمبود بر از طریق خاک و از طریق برگ انجام می­شود. استفاده از بوراکس به میزان 900 تا 2250 گرم برای هر درخت از طریق خاک هر دو یا سه سال یکبار، روش مناسب برای جلوگیری از کمبود بر است. از دادن مقدار بیش از اندازه نمک­های بر به خاک باید پرهیز کرد. در بسیاری از مناطق پرورش گردو، سمیت بر گزارش شده است. سوختگی و مردن بافت­های نوک برگ و اطراف رگبرگ­ها در اواسط تا اواخر تابستان از علائم مسمومیت بر می­باشد. درختانی که به شدت در معرض مسمومیت برقرار دارند، به نظر می­رسد که آتش گرفته­اند. این مشکل را می­توان به وسیله شستشو با آبی که دارای کیفیت مناسب باشد، برطرف نمود. در درمان از طریق برگ با 2 تا 3 بار محلول­پاشی روی تاج درخت برحسب شدت و ضعف کمبود، می­توان به سرعت و به سهولت مشکل را برطرف کرد.

منگنز

منگنز در واکنش­های بیوشیمیایی نقش مهمی دارد. در صورت کمبود این عنصر در اوایل یا اواسط تابستان لکه­های زرد رنگی در بین رگبرگ­ها ایجاد شده که بعداً به حاشیه برگ­ها گسترش می­یابد. این برگ­ها زودتر از موعد مقرر می­ریزند. محلول­پاشی سولفات منگنز روی برگ­ها درمان این کمبود است.

آهن

آهن عنصری است که در تنفس گیاه، سنتز کلروفیل . تنظیم کاتالیزوری سیستم­های اکسایشی- کاهشی نقش اساسی دارد.

علائم کمبود آهن

در صورت کمبود آهن در اوایل فصل رشد، بین رگبرگ­ها به رنگ زرد در آمده و در حالت پیشرفته سفید می­شود، یعنی کلروز آن به شکل زرد شدن پهنک برگ­ها ظاهر می­شود در حالی که رگبرگ­ها تا مدتی سبز می­مانند. کمبود آهن و علائم کلروز 2 تا 3 ماه بعد از بیدار شدن گیاه ابتدا در برگ­های انتهایی و جوان و به تدریج روی برگ­های پیرتر ظاهر می­شود. کلروز در آغاز به یک منطقه از تاج درخت نفوذ می­کند و سال به سال سایر قسمت­های برگ­خیز درخت را نیز فرا می­گیرد، به طوری که اولین شاخه­های مبتلا و سرشاخه­ها خشک می­شوند، پوست گردو خشبی می­شود، اندازه میوه کوچک می­ماند و تولید محصول کاهش می­یابد. در بافت برگ کلروزی تغییرات جالبی بر اثر تجمع بعضی از عناصر به خصوص کلسیم و پتاسیم دیده می­شود، حتی عنصر آهن نیز گاهی در برگ درختان کلروزی به حدی بالا می­رود که برخلاف انتظار نمی­توان آن را محرک یا مسبب کلروز دانست.

علل کمبود آهن

خاک­ها عموماً دارای مقادیر مهم و مختلفی از آهن هستند و نیاز گردو هم به این عناصر معمولاً از 1/1 کیلوگرم در هکتار در سال تجاوز نمی­کند. در این حالت نباید کلروز آهنی را فقط مربوط به کمبود آهن در خاک دانست بلکه علت اصلی آن با توجه به عدم قدرت گیاه در جذب آهن، باید در عوامل بازدارنده دیگر جست­و­جو شوند.

برخی از این عوامل عبارتند از:

1-­ شرایط خفه کننده خاک­های سنگین و تهویه نشده که بر اثر رفت و آمد ماشین­های سنگین کوبیده می­شود و آب باران و آبیاری­های بارانی آنها را فشرده­تر می­کند.

2- شخم بهاره که هرچه عمیق­تر باشد انتشار کلروز را بیشتر می­کند.

3- شرایط اقلیمی نیز اثر زیادی بر تشدید کلروز دارد، برای مثال بارندگی­های بهاره و پاییزه که کلروز سال بعد را تسریع می­کند.

4- دما و تابش بسیار زیاد که به خصوص تابش نور خورشید سببب افزایش PH در شیره گیاهی و کاهش تحرک آهن در بافت گیاهی می­شود.

5- عناصر کم مصرف نیز در تشدید کلروز موثرند.

درمان کمبود آهن

کیلیت­های (ترکیبی از مواد آلی و آهن) آهن باید هرچه سریع­تر حداکثر در اوایل اسفند ماه به زمین داده شوند. ترکیبات دیگر آهن را باید 2 تا 4 هفته دیگر به زمین داد و این کار بستگی به سن درخت و شدت انتشار کلروز دارد. معمولاً از 500 تا 1000 گرم برای هر درخت به صورت محلول در 20 لیتر آب در نظر گرفته می­شود که اگر به صورت جامد باشد فوراً باید به زیر خاک برود و آبیاری شود. همچنین می­توان به کمک مته­های دستی و حفره­ای دو سوراخه به عمق 30 سانتیمتر در دو طرف مخالف درخت، محلول کیلیت را در زمین به ریشه رساند، درمان کلروز با ترکیبات آهن را می­توان با هرس و حذف شاخه­های معیوب و آلوده تکمیل کرد.

مس

اگر میزان مس در برگ­ها 4 پی­پی­ام و یا بیشتر باشد، علائم کمبود مشاهده نمی­شود. کمبود مس به صورت لکه­های مرده، زردی و ریزش زود هنگام برگ­ها دیده می­شود. در ضمن لکه­های کوچکی به رنگ قهوه­ای تیره در اطراف نوک شاخه­ها ظاهر می­شود. محلول­پاشی محلول بر دو (10-10-100) در اواخر بهار و یا اوایل تابستان کمبود مس را برطرف می­کند.

منیزیم

در تعدادی از واکنش­های آنزیمی شرکت داشته ولی معمولاً در خاک­هایی که PH پایین دارند قابل جذب نیست. علائم کمبود منیزیم به صورت نواحی زرد مشخص در نوک و حاشیه برگ­های پایین درخت ظاهر می­شود. علائم کمبود هنگامی قابل تشخیص­اند که شاخه­ها به اندازه کافی رشد کرده باشند. محلول­پاشی با سولفات منیزیم راه حل مقابله با این کمبود است.

اختلال در رشد گردو در بعضی از خاک­های اسیدی

در بعضی از خاک­های اسیدی درخت­های جوان گردو رشد مطلوبی ندارند و علائم خاصی در برگ­های آنها دیده می­شود. این علائم به ویژه از سال دوم تا سه هفته بعد از باز شدن جوانه­ها فوراً روی نهال­های جوان ظاهر می­شود. برگ­ها ابتدا ناصاف و ناهموار می­شوند، حاشیه آنها نکروزی می­شود و به شکل قاشقک در می­آیند و به هم می­پیچند. در مرحله پیشرفته­تر رشد درخت متوقف می­شود و برگ­ها ریز و کوچک می­مانند.

علل

تجزیه­هایی که از خاک و برگ در بعضی زمینه­ها انجام شده نشان داده است که در اغلب آنها میزان کلسیم کمتر و میزان منگنز بسیار بیشتر از حد طبیعی بوده است.

درمان

بهتر است با تجزیه خاک قبل از کاشت درخت میزان کلسیم و PH خاک تعیین شود و اگر PH خاک کمتر از 6 بود باید با افزودن آهک خنثی شود و اگر علائم این اختلال پس از کاشت درخت ظاهر شد می­توان با دادن آهن به زمین­های اسیدی این اختلال را برطرف کرد.

برداشت

رشد و نمو میوه

رشد و نمو با گرده افشانی و تلقیح آغاز می­شود. گل­های ماده گرده افشانی نشده بعد از رشد اولیه، حدود سه هفته بعد از گرده افشانی می­ریزند. در ارقام زودرس و در شرایط دمای بالا میوه­ها در مدتی زودتر از 20 هفته رسیده و برداشت می­شوند. بین دو مرحله سریع رشد میوه، یک مرحله رشد آهسته وجود دارد. در طی مرحله اول رشد، در نتیجه تشکیل سلول­ها و بافت­های جدید، وزن و اندازه میوه افزایش می­یابد. طی مرحله دوم میوه شکل گرفته و از لحاظ ترکیبات شیمیایی غنی می­شود. در طی رشد میوه­ها قند گلوکز و نیز قندهای ساکارز و فروکتوز به مقدار کم وجود دارند. اسیدهای چرب گردو اکثراً از نوع غیراشباع هستند که زمینه را برای تند شدن میوه مساعد می­کند. کاربرد اتیلن موجب تسریع ریزش میوه می­شود ولی تولید اتیلن در گردو در مرحله رسیدن و ریزش میوه هنوز در حال بررسی و تحقیق است.

زمان تقریبی مراحل مختلف رشد میوه گردو در جدول زیر آمده است: