رده بندی گونه های بادام وحشی

رده­بندی گونه­های بادام

Spach, (1843) زیر جنس Amygdalus را به دو گروه هلو و بادام تقسیم کرد، او گونه­های بادام را در 5 بخش تقسیم کرد که جمعاً 22 گونه را دربر می­گیرند. این بخش­ها عبارتند از: Euamygdalus، Spartioides، Lycioides، Chamaeamygdalus و Leptopos (Spach, Fellipe, 2000; Denisov, 1988; 1843; Grasselly, 1976).

بخش (Syn. : Amygdalus) Euamygdalus شامل گونه­هایی است که نزدیک به بادام­های زراعی بوده و از آسیای مرکزی تا جنوب اروپا و قسمت­های جنوبی اردن گسترش یافته­اند (Kester and Gradziel, 1996). گونه­های موجود در این بخش متنوع و خیلی مشابه به همدیگر بوده و با یکدیگر به طور آزادانه تلاقی می­یابند، ولی در پراکنش جغرافیایی متفاوت هستند (Grasselly, 1976). گیاهان این گروه دارای شاخه­های کوتاه (Brachyblast) فراوان می­باشند و برگ­های گیاه تا پاییز باقی می­مانند، هیپانتیوم استکانی یا استوانه­ای پهن، هسته معمولاً چاله­دار و به ندرت صاف یا شیاردار دارند (خاتم­ساز، 1371). درختان این گروه در اصلاح ژنتیکی بادام و همچنین به عنوان پایه برای بادام کاربرد دارند (ایمانی، 1376).

بخش Spartiodes شامل گونه­هایی است که در قسمت­های جنوبی آسیا پراکنده می­باشند (Kester and Gradziel, 1996). این بخش، مخلوطی از گونه­هایی است که مرفولوژی مشابهی را نشان می­دهند و شاید شامل یک گونه باشند و تقسیم­بندی آنها مشکل است. به شرایط خشکی، سازگاری داشته و اغلب در دره­ها و مناطق پست بیابانی و به صورت بوته یا درختچه بدون خار یافت می­شوند (Grasselly, 1976(. شاخه­ها سبز رنگ و فاقد شاخه­های کوتاه (براکی بلاست) می­باشد و برگ­هایشان خیلی زود (قبل از تابستان) خزان می­کند. هیپانتیوم نیم کروی – استکانی دارند و هسته آنها نسبتاً صاف (نه به طور مشخص سوراخ­دار و نه شیاردار) است.

بخش Lycioides شامل گونه­های بسیار متنوعی می­باشد که به صورت درختچه­ای، خیلی پاکوتاه و خاردار می­باشند و در ایران، افغانستان، عراق، ارمنستان و تاجیکستان یافت می­شوند (Kester and Gradziel, 1996). گونه­های موجود در این بخش تحت نام­های متفاوت به وسیله گیاه­شناسان مختلف معرفی شده­اند، که تمام این گونه­ها به طور کامل یا به طور نسبی، خشکی­زی هستند (Grasselly, 1976). گونه­های موجود در این بخش، سازگاری مختلفی با شرایط مختلف آب و هوایی پیدا کرده­اند (Fellipe, 2000).

بخش Chamaeamygdalus شامل گونه­هایی است که از منطقه بالکان تا کوه­های آلتای (تاجیکستان)، گرجستان و به طور کلی در قسمت­های مختلف جنوب شوروی سابق گسترش دارند (Kester and Gradziel, 1996). دارای تفرق ژنتیکی گسترده­ای می­باشند و به سختی با گونه­های زراعی تلاقی می­یابند (Grasselly, 1976). این گونه­ها خاردار و به صورت درختچه­ای بوده که مقاومت خوبی در برابر سرمای زمستانه از خود نشان می­دهند (Fellipe, 2000).

بخش Leptopus شامل گونه­هایی است که اختلاف زیادی با سایر بخش­ها دارند و بیشتر در غرب چین و مغولستان پراکنده­اند، وجود این گونه­ها در شوروی سابق نیز گزارش شده است (Kester and Gradziel, 1996). درختان این بخش فوق­العاده مقاوم به سرما بوده و کاربرد آنها در شمال غربی چین به عنوان پایه برای بادام در تحت بررسی هستند (Grasselly, 1976).

تلاقی P. dulcis با سایر گونه­های بادام موجود در بخش Euamygdalus به راحتی صورت می­پذیرد، همچنین تلاقی آن با گونه­های موجود در بخش Spartiodes به سهولت امکان­پذیر است. اما تلاقی آن با گونه­های موجود در بخش Lycioides تا حدودی مشکل و به مراتب مشکل­تر از تلاقی آن با سایر گونه­های موجود در بخش­های Chameamygdalus و Leptopus است (Kester and Gradziel, 1996).

رده­بندی گونه­های وحشی بادام که توسط Spach (1843) صورت پذیرفته در زیر آورده شده است:

Groupe: Almond

1. Section: Euamygdalus Spach
2. P.dulcis (Miller) Eebb
3. P. bucharica (Korsh.)
4. P. communis (L) Achangeli
5. P. fenzliana (Fritsch)
6. P. kuramica (Korsh.)
7. P. orientalis (Mill), P. ARGENTEA (Lam).
8. P. kotschyi (Boissier and Hohenm, (Nab. And Rehd.)
9. P. korshinskii Hand-Mazz
10. P. webbii (Spach) Vierh.
11. P. zabulica (Serifimov)

 

II- Section: Spartioides Spach

11. P. scoparia (Spach)
12. P. spartioides (Spach)
13. P. Arabica (Oliver)
14. P. glauca

 

III- Section: Lycioides Spach

17. P. nana (L.) Stokes
18. P. ledebourniana (Schlecht.)
19. P. petunnikovii (Litv.)
20. P. tangutica Batal. (P. dehisecens) Koehne

 

1. Section: Leptopus Spach
2. P. pedunculata. Pall
3. P. mongolica Maxim ex.

 

Groupe: Peach

1. P. persica (L.) Batsch
2. P. mira (Koehne)
3. P. daviiana (Carriere)

در ادامه Browicz and Zohary (1996)، گونه­های وحشی بادام را در یک جنس مستقل Amygdalus و در 2 زیر جنس Amygdalus و Dodecandra تقسیم­بندی کردند که مجموعاً شامل 26 گونه می­باشند.

در زیر جنس Amygdalus گیاهان به صورت درخت یا درختچه­ای، بدون خار یا کم و بیش خاردار هستند و دارای برگ­هایی هستند که در جوانه بر روی هم تا خورده (Conduplicate) و تعداد پرچم های گل حدود ۲۰ تا ۳۰ و یا بیشتر است، هیپانتیوم استکانی یا نیم کروی است و قاعده آن هیچ وقت برجسته نیست.

در زیر جنس Dodecandra گیاهان بصورت درختچه ای کوچک هستند که دارای خار فراوان می باشند، بطوریکه شاخه های جوان نیز بصورت خارهای محکم درآمده اند. برگ ها در جوانه از دو حاشیه سطح فوقانی برگ بطرف رگبرگ اصلی روی هم پیچ خورده اند (ConVolvulate)، گل ها حداکثر ۱۷ پرچم دارند. هیپانتیوم استوانه ای است و گاهی در قاعده برجسته است. رده بندی گونه های وحشی بادام که توسط (1996) Browicz and Zohary صورت پذیرفته در ادامه آورده شده است:

Genous : Amygdalus (L.)

I – Sub-genous: Amygdalus

• Section : Amygdalus (Syn : Euamygdalus Spach )

 a-Groupe species : Communis

• communis L. [include A. korshinskyi (Hand-Mazz.) Bornm]
• trichamygdalus (Hand.-Mazz.) Woronow
• fenziliana (Fritsch) Lipsky
• webbii (Spach)
• haussknechtii (Schneider) Bornm.
• browiczii Freitag[ include A. zabulica Seraf]
• kuramica Korsh.
• bucharica Korsh.

9- A. tangutica (Batalin) Korsh. (include A. dehiscens Koehne)

b-Groupe species: Orientalis

10- A. orientalis Duhamel.

11- A. graeca Lindl

12-A. elaeagnifolia (Spach) (include A. leiocarpa Boiss.)

13-A. kotschyi Boiss. & Hohen.

14-A. carduchorum Bornm.

15- A. mongolica Maxim.

)ii) Section : Chamaeamygdalus Spach

16- A. mana L.

17- A. georgica Desf.

18- A. ledebourniana Schlecht.

19-  A. petunnikovii Litv.

• Section : Spartioides Spach

 20- A. arabica Olivier (include A. agrestis Boiss)

21- A. scoparia Spach

II- Sub genous : Dodecandra (Spach) Browicz (Syn.: Lycioides Spach)

 22- A. lycioides Spach, (Syn. A. horrida Spach)

23- A. spinosissima Bunge.(include A. turcomanica Lincz).

24- A. eburnea Spach

25-A. brahuica Boiss.( include: A. afghana Pachom).

26- A. erioclada (Bornm.)

بعدا (1998) ,Socias i Company گونه های وحشی بادام را وابسته به جنس Prunus دانست و آنها را در یک زیر جنس (Amygdalus) و دو سری Icosandrae و Dodecandra تقسیم کرد که مجموعاً شامل ۲۴ گونه می باشند. او کلیه گونه های بادام را در قالب جنس Prunu تقسیم بندی و نام گذاری کرد.

رده بندی گونه های وحشی بادام که توسط (1998) Socias i Company صورت پذیرفته در ادامه آورده شده است:

Genous : Prunus L. (1735)

 Sub-genous: Amygdalus (L.) Focke

 Serie: lcosandrae Spach (1843)

 (Syn. : Subgen. Amygdalus Browicz and Zohary)

• Section: Euamygdalus Spach (1843)

(Syn.: Sect. Amygdalus Browicz and Zohary)

Groupe Amygdalus

1- P. amygdalus Batsch (1801)

(Syn. : Amygdalus communis L., Amygdalus dulcis Mill., Prunus communis (L.) Arcang, Prunus dulcis (Mill.) D.A. Webb). II incorpore P. korshinskyi Hand Mazz.)

2-  P. trichamygdalus Hand-Mazz. (1913)

(Syn.: Amygdalus trichamygdalus (Hand.-Mazz.) Woronow)

3- P. fenziliana Fritsch (1892)

(Syn.: Amygdalus fenziliana (Fritsch) Lipsky)

 4- P webbii (Spach) Vierh. (1915)

(Syn.: Amygdalus webbii Spach, Amygdalus salicifolia Boiss. and Bal)

5-P haussknechtii Schneider (1905)

(Syn.: Amygdalus haussknechtii (Schneider) Bornm.)

6- P. zabulica (Seraf) SIC, comb. nov. (1996)

(Syn.: Amygdalus zabulica Seraf). II incorpore Amygdalus browiczii Freitag)

 7- P. kuramica (Korsh.) Kitam. (1960)

(Syn. : Amygdalus kuramica Korsh.)

• bucharica (Korsh.) Hand-Mazz. (1913)

(Syn. : Amygdalus bucharica Korsh.)

9-P. tangutica (Batal.) Koehne (1912)

(Syn. : Amygdalus tangutica (Batal.) Korsh.)

 Groupe Orientalis

10- P. argentea (Lam.) Rehd. (1922)

(Syn.: Amygdalus orientalis Duhamel, Amygdalus argentea Lam.)

11- P. discolor (Spach) Schneider (1905)

(Syn.: Amygdalus graeca Lindl., Amygdalus discolor (Spach) Roemer)

12- P. elaeagnifolia (Spach) E. Murray (1969)

 (Syn.: Amygdalus elaeagnifolia Spach, Amygdalus kermanensis Bornm.)

13- P kotschyi (Boiss. and Hohen) Náb. (1923)

 (Syn.: Amygdalus kotschyi Boiss. and Hohen.)

14-P carduchorum (Bornm) Meikle (1965)

 (Syn.: Amygdalus carduchorum Bornm).

15- P. mongolica Maxim. (1879)

(Syn.: Amygdalus mongolica (Maxim) Ricker)

 (ii) Section : Chamaeamygdalus Spach (1843)

16- P. mana (L.) Stokes (1812)

)Syn. : Amygdalus mana L., Prunus tenella Batsch). II incorpore: P. georgica Desf).

1. ledebouriana (Schlecht.)

17- P. petunnikovii (Litv.) Rehd. (1926)

(Syn. :Amygdalus petunnikovii Litv.)

 (iii) Section : Spartioides Spach (1843)

18- P. arabica (Olivier) Meikle (1967)

(Syn.: Amygdalus arabica Olivier, Amygdalus spartioides Spach, Prunus spartioides (Spach) Schneider

 (Syn.: Amygdalus scoparia Spach)

19- P. scoparia (Spach) Schneider (1905)

Serie: Dodecandra Spach (1843)

 (Syn. : Lycioides Spach)

20- P. lycioides (Spach) Schneider (1906)

(Syn. : Amygdalus lycioides Spach)

21- P. spinosissima (Bge.) Franch. (1883(

)Syn. : Amygdalus spinosissima Bge.)

22- P. eburnea (Spach) Aitch. and Hemsley (1886)

(Syn. : Amygdahs eburnea Spach, Amygdalus spathulata Boiss.)

 23- P. brahuica (Boiss.) Aitch. and Hemsley (1886)

(Syn. : Amygdalus brahuica Boiss.)

24- P. erioclada (Born.) SIC, comb. nov. (1996)

(Syn. : Amygdalus erioclada Born)

به اعتقاد وی، گونه های ذیل جزء زیر جنس AmygdaluS قرار نمی گیرند:

1- Prunus persica (L.) Batsch (1801)   هلو

2- Prunus davidiana (Carr.) Franch. (1872)

 

Zohary, (1998) با رد نظر Socias I Company, (1998)، بر عقیده Browicz and Zohary (1996) مبنی بر مستقل بودن جنس Amygdalus از سایر گونه­های جنس Prunus تأکید کرد، به عقیده او گونه­های بادام مشخصاً در یک گروه طبیعی قرار می­گیرند که از سایر درختان میوه هسته­دار متعلق به خانواده رزاسه جدا می­باشند. به طوری که گونه­های بادام فقط در مرکز و جنوب غرب آسیا پراکنده شده­اند. همچنین به عقیده وی، اینکه بادام قادر به تلاقی با سایر گونه­های جنس Prunus است از نظر گیاه­شناسی دلیل خوبی برای قرار دادن آن در قالب جنس Prunus نیست، ضمن آنکه قرار دادن گونه­های بادام در یک جنس مستقل، تشخیص و تفکیک آنها را از سایر گونه­های جنس Prunus تسهیل می­بخشد.

شناسایی برخی از گونه­های وحشی موجود در آسیای مرکزی و چین بسیار مشکل است، چرا که تنوع مرفولوژِکی (Variabi;ity morphological) آنها با بومی شدن جغرافیایی (Geographical localization) متفاوت شده است (مثل P. tangutica). همچنین در مناطق بیابانی با بارندگی کم از جنوب غرب آمریکا تا شمال مکزیک گونه­های مختلفی از جنس Prunus یافت می­شوند که شباهت زیادی به بادام دارند، ولی امروزه آنها را جزء آلوها می­دانند. از آن جمله می­توان به گونه­های ذیل اشاره نمود (Fellipe, 2000).

1. P. fasciculata در کالیفرنیا
2. P. anderson در نودا
3. P. glandulosa در تگزاس
4. P. fasciculata
5. P. macrophylla
6. P. halardli

بادام را به واسطه دارا بودن اگزوکارپ خشک و کم و بیش خزی و یا گاهی صاف که پس از رسیدن از یک سمت شکافته می­شود و همچنین به دلیل سوراخ­دار و شیاردار بودن اندوکارپ آن، از آلو متمایز می­سازند (ثابتی، 1344).

برخی محققین نظیر Rickler (1972) و Serafimove (1975) معتقدند که لازم است خصوصیات گونه­های بادام وحشی مورد بررسی مجدد قرار گیرد تا تعداد گونه­های موجود از حدود 40-30 عدد به 12 عدد کاهش یابد. در این صورت شاید تمام گونه­های مربوط به گروه Spartioides در یک گونه قرار گیرند و در گروه Euamygdalus نیز روی هیبریداسیون بین گونه­ای و تغییراتی که در اثر انتشار جغرافیایی در بین گیاهان ایجاد شده، توجه بیشتری می­بایست معطوف داشت.