نحوه کاربرد کودهای موز : در موقع تهیه و آماده سازی قبل از کاشت، تقریبا 30-20 تن ( در خاک های ضعیف 50-20 تن ) کود حیوانی پوسیده در هکتار باید به خاک اضافه شود. علاوه بر آن در موقع کاشت در هر چاله حداقل مقدار 15-10 کیلوگرم کود حیوانیپوسیده با خاک مخلوط می کنند تا نیاز گیاه به هوموس تامین گردد. در طول بهره برداری جهت حفظ حاصل خیزی خاک لازم است میزان مواد آلی خاک کمتر از یک در صد نباشد و سالیانه حدود 20 تن کود حیوانی مناسب در هر هکتار در فاصله بین نهال ها و زیر آنها پخش گردد. در خاک های خیلی سبک و گرم و آهکی این کودها خیلی سریع از بین می روند.
بهترین زمان برای استفاده از کود حیوانی اواخر فصل پائیز و اوایل زمستان می باشد که فرصت کافی برای تبدیل مواد آلی به هوموس و مواد غذایی وجود دارد و موجب تقویت خاک و قابل استفاده نهال بوده و علاوه بر آن مصرف کود حیوانی در زمستان سبب گرم نگه داشتن ریشه و طوقه نهال شده و تا حدودی از سرمازدگی جلوگیری می کند.
علاوه بر کودهای حیوانی که بیشتر از نظر اصلاح فیزیکی خاک و ذخیره رطوبت لازم و ضروری می باشد، استفاده از کودهای شیمیایی نیز در پرورش درخت موز حائز اهمیت است. مصرف کودهای شیمیایی به رقم موز، ساختمان خاک و تراکم نهال ها در هکتار بستگی دارد. براین اساس توصیه فرمول کودی استاندارد برای گیاه موز امکان پذیر نیست و می بایست در هر منطقه آزمایشات تعیین نیاز غذایی ارقام موز انجام و با در نظر گرفتن عوامل اقتصادی نسبت به معرفی روش تغذیه بهینه ارقام موز اقدام نمود. در رقم روبوستا با عملکرد 74 تن محصول در هکتار، میزان برداشت ازت، فسفر و پتاس به ترتیب ۷۰-۵۰، ۲۰-۱۵ و ۲۲۵-۱۷۶ کیلوگرم گزارش شده است. فرمول عمومی توصیه شده جهت تغذیه موز در کشور هند مصرف ۲۰۰-۱۰۰ گرم ازات، ۷۵-۴۰ گرم فسفر و ۳۰۰-۲۰۰ گرم پتاسیم است.
در هند فرمول کودی توصیه شده برای رقم دوارف کاوندیش شامل مصرف ازت ۱۸۰ گرم، فسفر ۹0 گرم و پتاس ۹۰ گرم همراه با مصرف ۵۰ تن کود حیوانی در زمان کاشت و دو بار استفاده از کنجاله بادام زمینی به میزان ۲ تن در ایکر است. با توجه به شرایط آب و هوایی، شلختمان و بافت خاک، رقم موز و تراکم نهال در هکتار حدود ۳۰۰-۱۵۰ کیلوگرم کود شیمیایی در هکتار باید به خاک اضافه گردد. از آنجایی که ازت در گیاه تجمع نمی یابد بهتر است این عنصر به طور متناوب در اختیار گیاه قرار گیرد. در صورتی که امکان کاربرد ازت با آب آبیاری فراهم باشد این روش به دلیل تامین ازت مطابق با نیاز گیاه روشی مطلوب است. کمبود ازت در موز براحتی با کودهای از ته قابل رفع بوده و معمول ترین نوع آنها شامل نیترات آمونیم، نیترات پتاسیم، سولفات آمونیم و اوره است. کود نیترات پتاسیم به دلیل داشتن نسبت ۳ به ۱ پتاسیم به ازت کود مفیدی برای موز است. در خاک های اسیدی و خاک هایی که خاصیت بافری ضعیف دارند باید از کاربرد سولفات آمونیوم اجتناب نمود و از اوره استفاده کرد. برتری اوره نسبت به سولفات آمونیوم تحت چنین شرایطی در تایوان ۳۶ درصد بوده است. جهت محلول پاشی برگ در موز، اوره (تا حدود غلظت ۴ درصد) قابل استفاده بوده و چند ساعت بعد از کاربرد جذب می شود، کاربرد اوره با غلظت یک درصد برای گیاهان جوان ترجیح داده شده و جذب اوره در شرایط ابی سریع تر از شرایط دیم است.
کود سوپر فسفات معمولی ترین کود فسفره قابل استفاده در مناطق نیمه گرمسیری بوده و می تواند به مقدار ۵۰ کیلوگرم در هکتار در سال قبل از کشت با خاک مخلوط شود. معمولا تلفات فسفر از طریق آب شویی مشکل ساز نیست ولی اخیرا آب شویی فسفر در سیستم آبیاری قطره ای گزارش شده که ممکن است تکرار کاربرد فسفر در چنین سیستمی را ایجاب کند.
جاگذاری کود پتاسیم می بایست در عمق ۲۰ سانتی متر انجام شود. اگر شوری بالا مشکل ساز باشد باید از مصرف کودهای حاوی کلر اجتناب کرد و نیاز بالای پتاسیم را از طریق مصرف سولفات پتاسیم تامین نمود همچنین می توان از نیترات پتاسیم به عنوان یک منبع پتاسیمی برای موز استفاده نمود.
جدول 18- میزان و نسبت کودهای شیمیایی مورد استفاده در مناطق موزکاری دنیا
منطقه |
رقم |
ازت |
فسفر |
پتاس |
واحد |
استرالیا |
ویلیامز |
180 |
100-40 |
600-300 |
** |
استرالیا |
مونزماری |
370-280 |
200-70 |
1300-400 |
** |
جزایر قناری |
کاوندیش پاکوتاه |
560-400 |
300-100 |
700-400 |
** |
جزایر کاری بین |
پویو |
300-160 |
50-35 |
500 |
** |
کاستاریکا |
والری |
300 |
- |
500 |
** |
هندوراس |
والری |
290 |
- |
- |
** |
هندوستان |
کاوندیش پاکوتاه |
600 |
140 |
280 |
** |
فلسطین اشغالی |
ویلیامز |
400 |
40 |
- |
** |
جامائیکا |
والری |
225 |
65 |
470 |
** |
پاناما |
والری، گراندناین |
400-300 |
- |
- |
** |
گینه |
- |
200 |
90 |
30 |
** |
سومالی |
- |
200 |
100 |
100 |
** |
تایوان |
- |
160 |
160 |
480 |
** |
جنوب اکوادور |
- |
200 |
45 |
45 |
** |
بنگلورهند |
روبوستا |
200 |
100 |
200 |
* |
تامیل نادو هند |
پوآن |
110 |
30 |
330 |
* |
بیهار هند |
دوارف کا.ندیش |
200 |
|
200 |
* |
هند |
نقاط باران خیز |
150 |
75 |
300 |
* |
** کیلوگرم در هکتار * گرم در درخت
جاگذاری کود: سیستم ریشه ای موز اساسا خیلی متراکم بوده و در پاجوش های جوان ممکن است تا دو متر و یا بیشتر توسعه یابد. در بیشتر مناطق کشت جاگذاری کود در نزدیکی شبه ساقه انجام می گیرد. روش جاگذاری کود از طریق آب آبیاری است که کود را به تمام حجم ریشه می رساند.
زمان مصرف کودها: منابع زیادی بر اهمیت تعادل تغذیه ای موز در طی مراحل اولیه رشد موز تاکید می کنند. بهترین زمان مصرف کودها ماه های سوم تا پنجم پس از کشات موز می باشد . در رقم روبوستا کل جذب ازت، فسفر و پتاسیم در مرحله رشد رویشی ۷ تا ۱۰ برابر مرحله بعد از گلدهی است. برای به حداقل رساندن هدر رفت کودهای ازته می بایست آنها را در مقادیر کم به طور متناوب و با فواصل کوتاه در زمان های توصیه شده استفاده نمود. کودهای از ته را می توان طی ۵-۳ مرحله با فواصل ۴۰- ۳۰ روز استفاده نمود. کودهای فسفر و پتاس را میتوان در دو زمان استفاده کرد ۱- نصف کود مصرفی در زمان کاشت -۲ نصف باقیمانده در زمان گل دهی (۵-۳ ماه پس از کاشت).
در رقم روبوستا، بهترین زمان مصرف کود های از ته ۳۰، ۷۵، ۱۲۰ و ۱۶۵ روز پس از کاشت، کود پتاس، ۷۵ و ۱۶۵ روز و کود فسفر به ترتیب در زمان کاشت، مرحله ۸ برگی شدن (در فاصله ۵۰-۲۵ سانتی متری تنه) و ۱۶ برگی شدن (در فاصله ۷۵ سانتی متری تنه ۲۵) درخت موز توصیه شده است . به طور کلی فرمول عمومی توصیه جهت تغذیه موز شامل مصرف ازت، فسفر و پتاس در مقادیر 200-100، 70-40 و 300-200 گرم برای هر بوته موز در طول دوره زندگی آن برحسب نوع رقم، تراکم کشت و وضعیت حاصلخیزی خاک است.
محلول پاشی برگی: محلول پاشی عناصری چون بر، مس، منیزیم، منگنز و روی در بسیاری موارد به دلیل نیاز به بر طرف کردن سریع کمبود، آسانتر بودن آن و کاهش سمیت ناشی از تجمع این عناصر در خاک مناسب تر است. برای رفع کامل علائم کمبود عناصر غذایی ممکن است در طی دوره رشد به چند مرحله محلول پاشی نیاز باشد. تجزیه برگ راهنمای بسیار خوبی جهت تغذیه گیاه موز بوده و در این ارتباط تعیین سطوح بحرانی مواد غذایی در برگ حائز اهمیت است. بهترین عضو گیاه جهت نمونه برداری و تجزیه برگ، پهنک سومين برگ (برگ ۲۰ روزه) در زمان خوشه دهی است.
جدول - سطوح بحرانی عناصر غذایی در برگ موز
سطوح بحرانی ( درصد) |
دامنه عناصر در ماده خشک برگ (درصد) |
عنصر |
6/2 |
8/3-3/2 |
ازت |
45/ |
81/-53/ |
فسفر |
3/3 |
3/5-2 |
پتاس |