محیط های مختلف کشت
محیط رسد ریشه لازم است چهار خصوصی اصلی را دارا باشد:
مواد مختلفی از جمله ماسه ، پرلیت (Perlite) ورمیکولیت (vermiculite) انواع پیت و غیره را به تنهایی و یا به صورت مخلوط های مختلفی جهت بستر ریشه زایی گیاهان مختلف از جمله میخک می توان استفاده نمود. برخی مواد به تنهایی می توانند چهار هدف فوق الذکر را تامین کنند و لی نه به اندازه مورد انتظار ، مثلا ماسه محل استقرار خوبی برای ریشه است و تبادل گازی را به خوبی انجام می دهد ولی ظرفیت تامین آب و مواد غذایی کافی را ندارد. محیط ریشه زایی در گلخانه ها غالبا بایستی حاوی دو با چند جزء (ماده تشکیل دهنده ) باشد تا چهار عمل بالایی را به خوبی انجام دهد. از جمله خصوصیات مطلوب محیط رشد ریشه می توان به ثبات مواد آلی، نسبت به کربن به نیتروژن مناسب ( 30- 15)، وزن مخصوص ظاهری ( در مورد ظروف گلدانی مقدار مناسب gr/cm3 2/1- 64/0 است) نگهداری رطوبت و تهویه ، ظرفیت تبادل کاتیونی ( me/100 cm3 15-6( و Ph مورد نیاز هر گیاه اشاره نمود. بطور کلی بستر های ریشه زایی به حاوی خاک و بدون خاک تقسیم بندی می شوند. موادی که برای بستر ریشه زایی استفاده می شوند حاوی مواد معدنی اعم از طبیعی مانند خاک مزرعه ، ماسه و مواد آلی از جمله انولع پیت، گوست درخت، خاک اره، کمپوست ضایعات آلی و یا مواد معدنی سنتنری از جمله ورمیکولیت، پرلیت، پوکه معدنی، راک وول و غیره هستند. هرچه تعداد اجزا تشکیل دهنده محیط رشد ریشه کمتر باشد از نظر اقتصادی مناسب تر خواهد بود. لارسون یک بستر کاشت خوب برای ریشه زایی میخک را ترکیبی از یک قسمت پیت موس و دو قسمت پرلایت و مقداری کربنات کلسیم جهت تعدیل PH به حدود هفت ( در صورتی که ph بستر اسیدی باشد) توصیه می نماید افزون گوگرد و کودهای اسیدزا هم در تعدیل Ph بالاتر از هفت هم معمول می باشد. فواصل کاشت قلمه ها معمولا پنج سانیتمتر می باشد.
در صورتی که بوته های مادری به خوبی تغذیه شده باشند دادن مواد غذایی به بستر کست در دوران ریشه زایی قلمه ها ضرورتی ندارد. البته برخی از پرورش دهندگان در خارج از ایران از راه برگ ها به قلمه ها کود می دهند و برخی پس از ریشه زایی قلمه ها به کوددهی اقدام می کنند. در قلمه های علفی از جمله میخک استفاده از گونه های زود ریشه دهنده، تنظیم کننده های رشد، حضور برگ روی قلمه ها و حذف برگ های پایینی، تهویه و حضور آب در بستر ، مواد آلی اصلاح کننده از جمله پیت و پوست درخت ، کوددهی بعد از آغاز ریشه دهی، ایجاد برش (یا زخمی نمودن) در قسمت تحتانی قلمه ، می تواند موجب افزایش درصد و تسریع ریشه دهی و افزایش نعداد ریشه در قلمه و افزایش یکنواختی و کیفیت ریشه دهی قلمه ها می شود.
ماسه یا شن
ذرات سنگی ریزی است که از تخریب انواع صخره ها به وجود می آمده است. سنگین ترین محیط کشت است و ظرفیت تبادل کاتیونی ندارد و برای بهبودی در شرایط فیزیکی از آن استفاده می شود. پر مصرف ترین محیط کشت است. شن کوارتز ( از ترکیبات سیلیسی) نوعی که در گچ سازی استفاده می شود مناسب ترین نوع برای ریشه دار کردن قلمه ها است.
پیت
بقایای گیاهان آبزی که به حال نیمه پوسیده در آمده است. از معروف ترین پیت ها می توان به پیت خزه یا پیت ماس Moss peat که به رنگ قهوه ای مایل به تیره است. این بستر دارای Ph اسیدی است و 15 برابر وزن خود آب جذب می کند و مقدار کمی ازت در ان وجود دارد . نوعی از آن از ضایعات نارگیل ساخته شده و Coco peat نام دارد.
پرلیت
ماده سیلیکانی است که منشا آتشفشانی دارد. برای ساخت آن گدازه های آتشفشان را خرد کرده و در کوره هایی با 760 درجه حرارت می دهند. ذرات تولید شده بین 3-6/1 میلی متر قطر دارد. معمولا سه تا چهار برابر وزن خود آب جذب کرده و ph خنثی داشته و ظرفیت تبادل کاتیونی نیز ندارد.
ورمی کولایت
ماده معدنی از جنس میکا بوده و از نظر شیمیایی جز شیمیایی جزء سیلیکات های منیزیم و آهن است. در آب غیر قابل حل بوده ، ph آن خنثی ، دارای ظرفیت تبادل کاتیونی و سه تا چهار برابر وزن خودش آب جذب می کند.
خزه اسفاگنوم
بقایای خشک شده بخش های زنده و جوان گیاهان مرداب های اسیدی می باشد. دارای ظرفیت تبادل کاتیونی بوده و 10 تا 20 برابر وزن خودش آب جذب می کند و دارای یک یا چند ماده قارچ کش است که به خصوص از بیماری مرگ گیاهچه Damping که عامل آن نوعی قارچ است جلوگیری می کند. ( قارچ های فوزاریم و رایزوکتونیا و ...)
پوکه معدنی
در اندازه های مختلف در محیط های هیدروپونیک استفاده می شود از این مواد برای بهبود شرایط هوادهی و زهکشی خاک می توان یک لایه در زیر گلدان استفاده نمود. آب جذب نمی کند و فاقد ظرفیت تبادل کاتیونی است.
رس خشک شده
گل رس را به صورت گرانوله شده حرارت داده، سفت و محکم است. جهت بهبود شرایط فیزیکی خاک از آن استفاده می شود . ظرفیت تبادل کاتیونی و مقداری از عناصر موجود در خودش را در اختیار گیاه قرار می دهد.
کمپوست
پوسیده شدن بیولوژیکی توده مواد آلی که منشا زباله شهری دارد را اصطلاحا " کمپوست" گویند.