تاريخچه خرما
خرما Phoenix dactylifera)) از گذشته‌های دور مهمترین میوه در مناطق خشک خاورمیانه مانند عراق، ایران، شبه جزیره عربستان و شمال افریقا بوده است. در طی سه قرن گذشته، خرما به مناطق کشت جدید مثل استراليا، هند، پاکستان، مکزیک، جنوب آفریقا، جنوب امریکا و سایر نقاط ایالات متحده نیز معرفی شده است .
خرما یکی از قدیمی‌ترین میوه‌های شناخته شده برای بشر است و از حداقل 5000 سال پیش در خاورمیانه و شمال افریقا کشت می شده است.
خرما بیش از 5000 سال است که به عنوان غذا، گیاه زینتی، ماده اولیه ساخت سایبان، فیبر و سوخت برای مناطق سخت آب و هوایی که کمتر گیاه دیگری در آن توان رشد دارد مورد استفاده قرار گرفته است.
قدیمی‌ترین مستندات از جنوب کشور عراق در قسمت مزوپوتامیای باستان (Mesopotamia) نشان می‌دهد که نخلستان‌های خرما احتمالا 3000 سال قبل از میلاد مسیح احداث شده‌اند. انسان های ماقبل تاریخ خرما را تقریبا به همه مناطق که برای رشد آن مناسب بوده است برده بودند.
به خاطر قدمت کشت، خرما، گسترش زياد آن و مبادله ارقام بین کشورهای مختلف منشا دقیق آن به طور دقیق شناخته نشده است. ولى ابن احتمال كه مناطق مزوپوتامیا (جنوب عراق) تا قسمت‌هایی از جنوب غربی ایران خاستگاه خرما باشند بیشتر است.
خرما از خاستگاه خود تا شبه جزیره عربستان، شمال آفريقا و خاورمیانه گسترش یافته است. ظاهراً خرما در 1500 سال قبل از میلاد به مصر و خاورمیانه رسیده است. گسترش خرما بعدها با گسترش اسلام همراه شد و به جنوب اسپانيا و پاكستان رسید. اسپانيایی‌ها با حمل خرما به امریکا، اولين كسانی بودند که خرما را به خارج از مناطق شبه جزیره عربستان، شمال افريقا و خاورمیانه بردند.
حتى مناطق گرم و نیمه گرم مرطوب که برای تولید محصول خرما مناسب نیست نیز درخت خرما به طول گسترده به عنوان گیاه زینتی کشت می شود.
کشت خرما تاثیر بسیار مهمی بر تاریخ خاورمیانه داشته است. بدون خرما تمرکز جمعیت های انسانی در مناطق خشک ممکن نبود. مسیرهای کاروانی با قدمت چندین قرن برای حمل و نقل خرما بوجود آمده‌اند. کشت خرما زا همان ابتدا به یک نماد مقدس برای باروری و حاصلخیزی بدل شد. برخی درخت خرما را همان درختی که ادم و حوا از آن تناول کرده و به سبب تناول از آن از بهشت بیرون شده‌اند می‌پندارند ( شکل ۱).
شکل ۱ نقاشی به جای مانده از دوره سومریان، آدم و حوا در حال تناول میوه درخت ممنوعه خرما
خرما تاثیر مذهبی و فرهنگی معنی داری بر مردم خاورمیانه دارد و در کتاب‌های مختلف آسمانی از آن یاد شده است. خرما در تورات ۳۴ مرتبه، در انجیل ۸ مرتبه و در قرآن ۴۲ مرتبه بیان شده است.
خرما و کشت آن در الواح باستانی آشوریان و بابلیان، رمزهای معروف همورابی (Hammurabi) که به قوانین کشت و فروش خرما اشاره دارند، نشان داده شده است. نوشته‌های دیگری درباره خرما در نوشته‌های کهن مصری، سوریه‌ای، لیبیایی و فلسطینی یافت شده است (شکل‌های 2، 3 و 4).
شکل2 نقاشی سنگی گرده افشانی خرما در منطقه سوریه حدود 1000 سال قبل از میلاد مسیح.
شکل3 هنر سنگی آشوری. عبور سربازان زندانی از میان نخلستان خرما در منطقه نینوا حدود 630 سال قبل زا میلاد مسیح
شکل 4 نقاشی سنگی به جای مانده درباره خرما مربوط به دوره سومریان و بابلیان
درخت خرما در نواحی گرمسیری و نیمه‌گرمسیری، از جمله ایران پرورش می‌یابد. با اینکه خاستگاه آن را میانرودان، عربستان و شمال افریقا ذکر می‌کنند ولی بررسی‌های علمی، آن را به گونه‌ای به نام علمی P.H Sivestri که در هندوستان می روید نسبت می‌دهند. باستان‌شناسان احداث نخلستان‌ها را به پنج هزار سال پیش نسبت داده‌اند زیرا نامی از آن بر لوحه‌های گلی ۵۰ سده پیش یافته‌اند.
بر اساس شواهد باستان‌شناسی نزدیک به شش هزار سال است که کشت نخل در ایران و در نزدیکی شوش قدیم رواج داشته است در ایران نخل و خرما از دوران باستان و پیش از هخامنشی کشت می شده، در ادبیات ساسانی از جمله در کتاب بندهشن از نخل یاد شده‌است. منابع چینی از ایران (در زبان بوسی، تلفظ چینی پارسی) به عنوان سرزمین نخل خرما که در نزدشان به نام عناب پارسی و عناب هزارساله مشهور بوده، یاد کرده‌اند. در پایان سده نهم میلادی، نخل خرما را از ایران به چین برده و در آنجا کشت کرده‌اند. در میان کشورهای اروپایی اسپانیا پیشینه بیشتری در کشت خرما دارد.
در ایالات متحده امریکا تولید خرما در اواخر دهه ۱۸۰۰ میلادی شروع شد و هنوز هم به عنوان یک محصول مهم در کشاورزی مناطق بیابانی در جنوب کالیفرنیا و آریزونا اهمیت دارد. از اواخر دهه ۱۹۷۰ میلادی تا به امروز در مناطق جنوب غرب و جنوب ایالات متحده و همچنین امروزه در بسیاری از کشورها، درختان بالغ خرما برای فضای سبز در مناطق مختلف مورد استفاده قرار می گیرند.
در حال حاضر خرما یک محصول کشاورزی است که به طور گسترده در عربستان سعودی، ایران. عراق، اسپانیا، ایتالیا، چین و ایالات متحده آمریکا کشت داده می شود.