کاشت نهال و نگهداری از باغ خرما
آمادهسازی زمین باغ خرما
پس از مشخص شدن مناطق دارای شرایط آب و هوایی مناسب جهت احداث نخلستان، بایستی نسبت به عملیات زیر اقدام کرد:
کاشت نهال خرما
تنه جوشهای ریشهدار شده معمولاً اواخر تابستان تا اوایل پاییز و یا اواسط اسفند ماه تا اواسط بهار در گودالهای کاسته می شوند. حدود ۲-۱ ماه قبل از کاشت نهال بایستی سه چهارم گودال با ترکیب مساوی از ماسه بادی، خاک زراعی و کود حیوانی کاملا پوسیده پر شود و بعد از ۴-۳ بار آبیاری و نشست مخلوط داخل حفره، به ضخامت حداقل ۲۰-۱۵ سانتیمتر خاک روی آن ریخته و اقدام به کاشت نهال خرما کرد. عمق کاشت نیز باید به گونهای باشد که طوقه نهال با خاک پوشانده نشود. فاصله کشت معمولاً ۸ × ۸ متر (ارقام پابلند 10-9 متر و ارقام پاکوتاه ۷ متر) در نظر گرفته میشود. البته اگر زیر درختان خرما درختان دیگری مثل مرکبات نیز کاشته می شوند لازم است فاصله بیشتری منظور گردد.
هنگام انتقال پاجوش به محل اصلی باید دقت نمود که به نهال و به ویژه به جوانه انتهایی آسیب نرسد. برگهای پایین تنه جوش را قطع می کنند، بطوریکه ۱۰ الی ۱۲ برگ باقی می ماند و ارتفاع تنه جوش به ۹۰-۷۵ سانتیمتر میرسد. برای جلوگیری از تابش شدید خورشید و بادهای گرم، می بایست اطراف نهال تازه کاشته شده را با چند برگ بزرگ پوشانید. همچنین برای حفاظت نهال در برابر جانوران می توان از توری سیمی استفاده کرد. استفاده از مالچ مواد آلی مانند کاه و کلش اطراف نهال موجب کاهش تبخیر، ممانعت از سله بستن خاک، نفوذ بهتر آب به درون خاک، محدود کردن رشد علفهای هرز و بهبود میزان هوموس خاک میشود.
آبیاری خرما
نخل خرما برای تولید محصول اقتصادی به خصوص در مراحل اولیه گلدهی و تشکیل و رشد میوه به آبیاری منظم و به موقع نیاز دارد. در اطراف نهال های تازه کاشته شده طشتکی به عمق ۳۰-۱۵ سانتیمتر و قطر 8/1-۱ متر ایجاد و در ماه اولی بطور روزانه و ماه بعد هر دو روز یکبار آبیاری میشوند. سپس بتدریج فاصله آبیاری ها افزایش مییابد اما معمولا در سال اولی فواصل آبیاری نباید بیشتر از ۵ روز باشد. آبیاری نخیلات به صورت جوی و پشته، کرتی و یا قطرهای (بابلر) که از راندمان بالایی برخوردار است، انجام می شود. دور آبیاری با سیستم قطرهای یک روز در میان بوده و در روش سنتی بطور معمول هر ۱۰ الی ۱۲ روز یکبار نخیلات را آبیاری میکنند (نخلستانهایی که دارای خاک سبک می باشند در تابستان هر 7-4 روز و در زمستان هر ۳۰-۲۰ روز یکبار و نخلستانهایی که دارای خاک سنگین هستند در تابستان هر ۱۲-۷ روز یکبار و در زمستان هر ۴۵-۳۰ روز یک بار نیاز به آبیاری دارند) و میزان آب مصرفی برای یک هکتار باغ به این روش حدود ۳۰ تا ۴۰ هزار متر مکعب در سال میباشد.
هرس خرما
هرس نخل خرما شامل هرس برگ، دمبرگ، خار، دم خوشه ها پس از برداشت و حذف تنه جوش است. هدف از هرس برگ حذف برگهای آلوده به آفات و بیماریها و همچنین برگهای خشکیده و آویزان درخت به منظور سهولت عملیات داشت و برداشت و بهبود تهویه در نخلستان (پس از برداشت محصول)، رعایت نسبت برگ به خوشه و تولید محصول با کمیت و کیفیت مناسب، سهولت درانجام عملیات گرده افشانی ، سهولت در انجام عملیات خم کردن خوشه ها به سمت پایین و آرایش و تنظیم خوشه ها روی نخل خرما (۸-۶ هفته پس از گردهافشانی و در زمان تنظیم و آرایش خوشه ها)، ایجاد تعادل بین اندامهای رویشی و زایشی گیاه و جلوگیری از پوسیدگی تدریجی تنه نخل است.
در نخلستان های تجاری حذفی برگها همه ساله و در دو مرحله صورت می گیرد. مرحله اول شاملبریدن بخش کاملا خشک و پلاسیده برگها بعد از برداشت محصول (معمولا در اوایل پاییز یا اسفندماه) میشود که به فاصله تقریبی ۴۰- ۳۰ سانتیمتر از محل اتصال برگ به تنه اقدام به بریدن برگها میشود و حذف انتهای دکبرگها (کربها) در مرحله دوم صورت میپذیرد. در مرحله دوم هرس (تکریب) که معمولا هر 3-2 سال یکبار انجام میشود بخش باقیمانده دمبرگ ها معمولا در فصل پاییز و پس از اولین بارندگی با استفاده از عکفه، اره دستی و یا تیر بریده و حذف می گردد.
بارش باران باعث نرم شدن بافتهای دمبرگها و سهولت عمل برش می شود. عمل تکریب باعث حذف محل تجمع آفات و بیماریها، جلوگیری از حمله موریانه به تنه، جلوگیری از پوسیده شدن تنه نخل، سهولت صعود از نخل جهت انجام عملیاتی از قبیل گردهافشانی، هرس، تنک کردن و برداشت، کاهش میزان تجمع رطوبت در اطراف تنه و زیباسازی تنه نخل به ویژه در نخل هایی که کاربرد زینتی دارند می شود (شکل ۱۳).
معمولا در همه ارقام خرما در قسمت قاعده دمبرگ و در دو طرف آن تعدادی خار وجود دارد و از آنجایی که صعود از درخت خرما جهت انجام کارهایی نظیر گردهافشانی، تنک خوشه، تنظیم و آرایش خوشهها و برداشت محصول امری اجتناب ناپذیر است، وجود این خارها عامل مزاحم میتسوب میشود و لازم است قبل از گردهافشانی یا در هنگام گردهافشانی نسبت به حذف این خارها با استفاده از وسیلهای به نام خازن دستی اقدام گردد.
بعد از اتمام عملیات برداشت در نخلستان در اولين فرصت باید اقدام به حذف دم خوشه های باقی مانده روی ارقام ماده و در نخل خرما نمود. زیرا که در خیلی از موارد این دم خوشهها میتوانند عامل بقا و انتشار بیماریهای قارچی از جمله پوسیدگی گل آذین خرما در نخلستان باشند.
معمولا در سنین جوانی نخل (تا ۲۰ سال اول پس از کاشت) معمولاً هر درخت تا ۶ الی ۱۵ پاجوش تولید میکند. که این تعداد زیاد باعت ضعف درخت و کاهش عملکرد آن میگردد. لذا بایستی حداکثر ۵-۳ پاجوش نگهداری و بقیه حذف شوند. همچنین در مواردی که روی تنههای نخل تنه جوش وجود داشته باشد باید نسبت به حذف آنها اقدام گردد.