آفات و بیماری های خرما

آفات خرما

سپر دار سفید خرما (Parlatoria blanchardi Targ): این آفت به درختان خرمای جوان مخصوصاً درختانی که در کنار نهرها و جاهای مرطوب باشند و همچنین پاجوشی ها خسارت میزند و به برگ، ساقه و شاخه های اصلی و میوه حمله می کند. سپردار سفید خرما زمستان را به صورت حشره ماده نابالغ گذرانده و در بهار با مساعد شدن آب و هوا، مادهها در زیر سپس شروع به تخم گذاری می نمایند. پوره ها در اواسط بهار ظاهر می شوند و شروع به تغذیه از شیره گیاهی می کنند. برگهای مبتلا پژمرده و زرد شده، درخت ضعیف گشته و مقدار محصولی کاهش مییابد.

با هرس سالیانه برگهای پایین درخت و سوزاندن آنها و همچنین سمپاشی با سموم دیازینون به میزان5/1-1 لیتر در هکتار در اردیبهشت، مالاتیون به میزان ۳-5/2 لیتر در هکتار در آبان و آذر و روغن پاشی ۳ درصد زمستانه می توان این آفت را کنترل کرد. حشرات Chilocorus bipustulatus, Pharoseymnus ovoideus Aphytis, ,mytilaspidis  Cybocephulus palmarum دشمنان طبیعی سپردار سفید خرما هستند که می توان از آنها در مبارزه بيولوژيک استفاده کرد.

زنجره خرما (ommatissus binatatus Feib) : حمله زنجره خرما به درختان نخل با ترشح فراوان عسلک همراه است و به همین لحاظ برگها از قارچهای مولد دوده نیز پوشیده میشود. میوه های درختان آلوده کوچک، چروکیده و فاقد رشد کافی می باشند و درختانی که در مجاورت نهرهای آب قرار گرفته اند، آلودگی بیشتری نشان می دهند. این حشره زمستان را بصورت تخم در داخل بافت برگ و ندرتا دمبرگ گیاه میزبان سپری می کند. خروج پوره ها حدود 45 روز طول می کشد و زنجره های بالدار نسل زمستانه از اوایل اردیبهشت ماه به تدریج ظاهر و تا اواخر تیرماه مشاهده می شود. زنجره ماده پس از جفت گیری با زنجره نر تخم ریزی می نماید (نسل دوم یا نسل تابستانه). نمو پوره های نسل تابستانه از اواسط تیرماه با باز شدن تخم ها آغاز و تا اواخر مهرماه به طول می انجامد. زنجره های نسل تابستانه تخم های نسل زمستانه را تولید خواهند کرد که به همین صورت نیز زمستان را می گذرانند.

با رعایت فاصله درختان بین 8 تا 10 متر، قطع برگ ها و دملرگ های اضافی و حذف پاجوش ها بعد از تخم گذاری حشره ( اواسط آذر تا اواخر اسفند)، استفاده از 1 تا 2 کارت زرد چسبنده با مالاتیون (2 در هزار)، نکسیون ( 1 در هزار)، فوزالن ( 3-2 در هزار)،دیازینون (2-5/1 در هزار)، اکیتیلیک ( 2 در هزار) و یا رلدان ( 5/2-2 در هزار) همزمان با تفریخ کامل یا 40-30 درصدی تخم ها و در صورت لزوم پس از برداشت میوه ها می توان زنجره خرما را کنترل کرد. بالتوری سبز و کفشدوزک هفت نقطه ای از دشمنان طبیعی این آفت می باشند که می توان از آنها در برنماه مدیریت تلفیقی زنجره خرما نیز استفاده کرد.

سوسک کرگدنی یا سوسکی شاخدار خرم (Oryctes elegans Prell): این آفت دارای یک نسل در سال است و زمستان را بصورت لارو کامل بسر می برد و در اوایل اسفند تبدیل شفیره شده و در اوایل فروردین حشره کامل ظاهر می شود. تخم ریزی در تاج درخت و بین دمبرگ، خوشه ها و الیاف تنه صورت گرفته لاروها پس از خروج از تخم از بافت برگ و دم خوشه تغذیه می کنند و باعث شکستن شاخه و برگ و بند خوشه در تابستان قبل از رسیدن خرما می شوند.

 کاربرد تله های فرومونی حاوی پخش کننده های فرومون سوسک کرگدنی خرما در سطح زمین و تعویض هر هفته، طعمه گیاهی آنها و یا استفاده از طعمه مسموم با استفاده از لیندین و یا سوین (1000-500 گرم لیندین + 100 کيلو سبوس + ۵۰ لیتر آب) از اواخر اسفند تا اوایل مهر به صورت پاشیدن آنها هنگام غروب روی تاج درخت و لابلای برگها هر ۱۵ تا ۲۰ روز یکبار جزو روشهای مبارزه با این آفت است .

سوسک چوب خوار یا شاخک بلند خرما (Pseudophilus testaceus Goh): این حشره دارای یک نسل در سال است و زمستان گذرانی به صورت لارو درون درخت و در حال تغذیه از دمبرگ یا محور تنه است. حشره کامل در اواخر بهار ظهور کرده و پس از کمی تغذیه تخم گذاری می کند و تخم ها پس از دو هفته باز می شوند. لاروها از تاج و قاعده دمبرگ تغذیه کرده و در دوران پایانی لاروی به تنه حمله می کنند که موجب پوشیده شدن محل مورد حمله از خاک اره و فضولات و شیره گیاهی و خروج مایع قهوهای از تنه می شود.

بهترین راه مبارزه با سوسک شاخک بلند خرما تقویت نخل از لحاظ آبیاری و وضع خاک می باشد و مبارزه شیمیایی آن نیز مانند سوسک، کرگدنی خرما و در زمان ظهور حشره کامل انجام می شود.

کرم گرده خوار یا شب پره بزرگ خرما ((Arenipses sabella Hmp: لاروهای این آفت به گلهای خرما و گاهی نیز به میوه های جوان حمله می کنند و در سالهای طغیانی این آفت گاهی تا ۷۰ درصد محصول از بین می برد. کرم گرده خوار در نسل اول ابتدا به غلاف و برگچه های خرما صدمه میزند. پس از آن که غلاف باز شد و گلها ظاهر شدند لاروها به گلهای نر و ماده خسارت وارد می کنند و میوه های تازه تشکیل شده را می خورند. به علاوه در شرایط آب و هوایی گرم و مرطوب نواحی جنوبی کشور، قارچ ها و باکتری ها از محل زخم های حاصله توسط لارو وارد خوشه و داخل میوه می شوند و باعث فساد آنها می گردند. کرم گرده خوار خرما زمستان را به صورت لارو کامل در داخل دمبرگ و بند خوشه ها در داخل پیله می گذارند.

در شرایط خوزستان حشرات کامل در حدود اواسط اسفندماه ظاهر می شوند و این زمان مصادف با ظهور خوشه های گل نر و ماده است ولی غلافها هنوز شکفته نشده اند. پروانه ها پس از جفت گیری در انتهای غلاف ها و یا روی برگچه های خرما تخم ریزی می کنند و این تخمها به فاصله ۱۰ روز باز می شوند. لاروهای سن اول پس از خروج از تخم به غلاف های باز نشده حمله می کنند. دوره لاروی جمعاً حدود یک ماه است و پس از آن، لاروها در محل انشعاب خوشه ها در داخل لیف تبدیل به شفیره می شوند. مدت شفیرگی در بهار حدود ۱۰ روز و حشرات کامل

به همراه  نسل دوم حدود اواخر اردیبهشت ماه ظاهر می گردند. لارو های نسل دوم به میوه خرما حمله میکنند و گاهی داخل دم خوشه ها شده و با تغذیه از قسمت های میانی دم خوشه ها باعث شکستگی آنها می شوند که این خوشه ها در اثر باد شکسته شده و به زمین می افتند.

کنترل شیمیایی این آفت به محض شروع شکفتن غلاف خوشه ها با سموم مالاتیون (3-5/2در هزار)، دیازینون (۲-5/1 در هزار) و اکتیلیک (۲ در هزار) انجام می شود.

کرم میوه خوار یا شب پره کوچک خرما (Batrachedra amydraula Maye) : این آفت زمستان را به صورت لاروهای کامل درون پیله های سفیدرنگ در لای درزهای موجود روی درخت خرما می گذراند و حشرات کامل در اول بهار مصادف با باز شدن غلاف گلها ظاهر می شوند و اولین تخم ریزی خود را روی گل ها انجام می دهند. لاروها در این نسل به اندام های گل صدمه می زنند. حشرات کامل نسل دوم اواسط خردادماه ظاهر می شوند و روی دم میوه های جوان و برگچه ها تخم می گذارند. لاروهای این نسل بلافاصله از محل دم میوه وارد می شوند و فعالیتشان با تنیدن فراوان تارهای سفید همراه است که میوه ها و خوشه ها را به هم می چسباند. میوه های آفت زده چروکیده و قهوه ای مایل به قرمز هستند و مقدار زیادی از آنها قبل از رسیدن می ریزند. نسل سوم این آفت در اواسط تیرماه ظاهر می گردد و لاروهای این نسل پس از بلوغ تولید پیله نموده و زمستان گذرانی می نمایند.

در استان سیستان و بلوچستان برای جلوگیری از آلودگی کرم میوه خوار، خوشه های خرما را چند روز پس از تلقیح بوسیله الیاف حصیری می پوشانند و پس از ۳۰ تا ۴۵ روز باز می کنند. در این مدت حشره بالغ نمی تواند روی خوشه و دانه های خرما تخم ریزی نماید و در نتیجه میوه های خرما از ریزش و آسیب محفوظ می مانند. جمع آوری و انهدام میوه های آلوده، انجام عمل هرس دمبرگ و حذف الیاف اطراف تنه (پناهگاه زمستان گذرانی لارو) می تواند در کاهش آلودگی مؤثر باشد. از زنبور Bracon hebetor نیز می توان در مبارزه بیولوژیک استفاده کرد. همچنین برای کنترل شیمیایی از سمپاشی در اوایل تشکیل میوه با مالاتیون (۳-5/2 در هزار)، دیازینون (۲-5/1 در هزار) و اکتیلیک (۲ در هزار) استفاده می شود و در صورت تراکم شدید آفت، سمپاشی باید ۳۵ - ۳۰ دیگر که مصادف با ظهور لاروهای سن اول نسل دوم است تکرار گردد.

کنه گردآلود یا تارتن خرما (Paratetranychus (Olygonychus) afrasiaticus Ucg): از جمله مهمترین افات میوه خرما است که سالانه خسارات فراوانی را به محصول خرما وارد می آورد. در اثر تغذیه این آفت برگها به زردی می گرایند و تارهای فراوان آنها سبب جلب گرد و خاک می شود و درختان آفت زده حالت خاک آلود دارند. میوه ها نیز چروکیده شده و سطحشان با تارهای این آفت و گرد و خاک پوشیده می شود. ارقام پیارم، زاهدی، مضافتی و گنطار نسبت به کنه گردآلود خرما غیر حساس و خاصی، شاهانی، خضراوی و حاج محمدی حساس هستند. بطور کلی درختان ضعیف و آنهایی که از نظر آبیاری و سایر عملیات زراعی در شرایط نامساعدی قرار دارند بیشترین خسارت را می بینند.

برای مبارزه با این آفت می توان از سمپاشی با نیسرون (5/0 در هزار) یا ارتوس (1-5/0) استفاده کرد. آب پاشی درختان در زمانی که میانگین جمعیت کنه کمتر از ۳ کنه فعال روی یک حبه خرما باشد و با تکرار حداقل سه نوبت آب­پاشی در فواصل زمانی 10-7 روز در ساعات قبل از نیم روز کنترل مناسبی برای آفت و تولید خرمای ارگانیک می­باشد.

بیماری­های خرما

پوسیدگی گل­­آذین خرما (Mauginiella Scallae): از مهمترین بیماری­های نخلستان­های کشورهای اطراف خلیج فارس از جمله ایران است. اولنی علائم آلودگی در هنگام ظهور اسپات یعنی اواخر زمستان و یا اوایل بهار به صورت لکه های قهوه­ای کمرنگ دیده می شود. بیماری ابتدا از قسمت انتهایی غلاف که نرمتر است شروع شده و سپس به قسمت­های دیگر غلاف گسترش می یابد. گسترش بیماری بستگی زیاد به شرایط آب و هوایی دارد و در صورتی که آب و هوای منطقه برای رشد سریع گل­آذینمناسب باشد، اسپات­ها زودتر باز می شوند و در نتیجه قسمت­های آلوده در برابر هوای خشک قرار گرفته و آلودگی در بین بافت های عمیق­تر اسپات­ها، گسترش نخواهد یافت.

جمع آوری و سوزاندان گل­آذین­های آلوده، استفاده از گرده سالم و مصرف سموم کوپراکسی کلراید به نسبت 2 در هزار، تری دمورف، پروپیکنازول و تیوفانات متیل در کنترل بیماری مؤثر است.

زگیل سیاه نخل خرما (سیاهک دروغی درخت خرما) (Graphiola Phoenicis): قارچ به قسمت­های مختلف برگ، برگچه­ها و رگبرگ­های اصلی حمله کرده و جوش های برجسته سیاه (هاگینه) و کوچکی به قطر 3-1 میلی متر را به وجود می آورد که در دو سمت برگچه و محور برگ تشکیل می شود.

سمپاشی با زینب و بنومیل قبل از پراکنش اسپورها، هرس برگ­های آلوده و سوزاندن آنها و کاهش رطوبت باغ می تواند این بیماری را کنترل کند.

ناهنجاری­های فیزیولوژیک خرما

پژمردگی و خشکیدگی خوشه خرما: این عارضه در چند ساله اخیر یکی از مهمترین معضلات تولیدکنندگان خرمای کشور بوده و خسارت قابل توجهی به این محصول وارد نموده است. اکثریت ارقام مرغوب و تجاری کشور نظیر مضافتی، کبکاب، مرداسنگ، برحی و استعمران نسبت به آن حساس هستند. مهمترین علائم این عارضه شامل پژمردگی ناگهانی میوه ها و خوشه های خرما در طی 3-2 روز در زمان تبدیل میوه از مرحله خاک به رطب و نهایتاً خشکیدگی میوه ها و خوشه های آلوده در مدت 2-1 هفته و ظهور نوارهای قهوه­ای رنگ روی قسمت بالایی یا گاهی پایین دم خوشه در برخی ارقام بوده و همچنین هیچ­گونه علائمی روی برگ، تنه و تاج درختان آلوده مشاهده نمی گردد. آفات و عوامل بیماریزای باکتریایی، قارچی و ویروسی نقشی در بروز این عارضه ندارند اما عوامل آب و هوایی به ویژه دما و رطوبت نسبی در بروز و تشدید عارضه نقش اصلی را دارا می باشند و وزش بادهای گرم و خشک نیز در تشدید آن بسیار مؤثر می باشد، به­طوری­که این عارضه معمولاً در شرایط دمایی بالاتر از 45-43 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی کمتر از 25-20 درصد ایجاد می شود.

نتایج تحقیقات نشان داده که با انجا مدیریت صحیح نخلستان به­ویژه عوامل زراعی نظیر آبیاری شب هنگام با دور 7-4 روز یک­بار، ‌تنک خوشه به روش حذف یک سوم نوک خوشه ها در مرحله گرده افشانی، رعایت نسبت برگ به خوشه (یک خوشه به ازاء 10-8 برگ)، به­کارگیری کودهای دامی و تغذیه بهینه درختان براساس آزمون خاک در اواخر زمستان با کودهای پتساه، فسفر، ازته و کودهای عناصر کم مصرف نظیر آهن، روی، مس و منگنز، تزریق نیترات کلسیم یک درصد به تنه در نیمه اول اسفند (شروع رشد سریع میوه) و نیمه اول اردیبهشت (مرحله رشد سریع میوه) با استفاده از تزریق کننده هیدرولیکی (تزریق با فشار بالا)، محلول­پاشی خوشه ها با کلرور کلسیم به نسبت 2 در هزار بعد از مرحله حبابوک و یا سولفات پتاسیم به نسبت 5 در هزار در 2، 6، 10 و 15 هفته بعد از گرده افشانی، پوشش خوشه ها و حتی­الامکان دم خوشه ها با پوشش های حصیری و پلاستیکی رنگ روشن در مرحله تغییر رنگ میوه ها (اوایل مرحله خلال)، میانه کاری با یونجه یا سورگوم، مبارزه به موقع با سوسک کرگدنی و کنه تارتن خرما، آرایش صحیح و به موقع خوشه ها (8-6 هفته بعد از گرده افشانی)، احداث بادشکن در اطراف باغات جدیدالاحداث در مسیر وزش بادهای گرم و خشک غالب منطقه و رعایت سایر اصول به­زراعی شامل هرس برگ و دمبرگ می­توان میزان خسارت را تا حد قابل تحمل کاهش داد.