شته آرد آلود سیب یا شته صابونی سیب DysaphismaliFerr.
Sync:SappaphismaliBoden
Anuraphisriseus Rem .
Home – aphididaw
مشخصات ظاهری و زیست شناسی
این شته زمستان را به حالت تخم در روی سرشاخه های سیب میگذراند . تخم ها بیضی شکل و به رنگ سبز تیره میباشند . و بطور پراکنده روی تنه و سرشاخه درختان میوه دانه دار بخصوص سیب دیده میشود و این تخم ها اغلب در چین خوردگی های دور جوانه انتهائی و شکاف تنه درخت پنهان است . در بهار مصادف با بازش دن جوانه ها ف تخم ها باز میشوند و شته های کوچک به سمت جوانه ها حرکت میکنند و از پشت برگهای تازه ظاهر شده و از جوانه هاش روع به تغذیه مینماید .در مراحل بعدی از دم برگ و دم میوه و رگبرگهای اصلی تغذیه میکنند و باعث ریزش گل و میوه های جوان و نیز پیچیدگی برگها و بدشکلی میوه ها میشوند . برگها اغلب در حول محور عرضی و طولی پیچ میخورند ، تغیر رنگ داده و به رنگ سبز متمایل به زدر و گاهی قرمز در می ایند .بعلاوه جدار برگها ضخیم و شکننده می شوند .
در این مرحله است که شته ماده مؤسس به اندازه کافی رشد کرده و شروع به تولید مثل میکند و درداخل برگهای بهم پیچیده تعداد زیادی شته های خاکستری رنگ و به اندازه های مختلف دیده میشود . رنگ خاکستری شته ها بعلت توده خاکستری رنگ مواد مومی است که سطح بدن شته ها را پوشانیده است . گاهی در بین انها افراد بالدار دیده میشوند که ماده های مهاجر هستند و برروی درختان سیب و گلابی دیگر پرواز میکنند و موجب انتشار گونه روی میزبان اول می گردند. پورههای جوان این شته که تازه از تخم خارج شدهاند. به وسیله داشتن کرنیکولهای نسبتا بلند و نقاط تیره رنگی که روی سطح پشتی شکم دارند، از شته سبز و دیگر گونهها مشخص میشوند. بعلاوه شاخکها و نوک پنجه ها تیره رنگ نیستند. در این گونه دوره کامل زندگی آفت روی دو گروه از میزبانهای کاملا متفاوت بسته میشود. بدین ترتیب که از واسط بهار تا اواخر زمستان روی ریشه گیاهان خاواده گندمیان زندگی میکنند و از اواسط بهار شتههای بالدار برای مهاجرت روی میزبان بوجود میآیند(Migrants). این شتهها تماما میزبان اول را رها کرده و بر روی گونههای خاصی از گندمیان پرواز میکنند و در روی ریشهها مستقر میشوند. هنوز دقیقا معلوم نیست که در شرایط کرج روی کدام گروه از گندمیان میتوان این شتهها را مشاهده نمود. انچه مسلم است اینکه در حدود 2 تا 3 هفته پس از ریزش گلها این افت از روی درختان میزبان اول بکلی ناپدید میشود. به همین دلیل اگر تراکم افت زیاد و مبارزه زمستانه قبلا صورت نگرفته باشد، مبارزه شیمیایی بلافاصله پی از ریختن گلبرگها باید صورت گیرد و اگر تاخیر شود، دیگر این مبارزه سودی نداردو حشره خودبه خود میزبان اول را ترک میکند و در روی میزبان دوم چندین نسل تولید میکنند و در بین آنها مادههای بالادار و بدون بال مشاهده میگردند که تماما زنده زا بوده و اصطلاحا آلنی کل(Alienicolae) نامیده میشوند.
این افراد وسیله انتشار گونه روی میزبان دوم هستند. در اواخر تابستان و اوایل پاییز در بین شتههای النی کل مادههای بالدار سکسوپار(Sexuparae) بوجود میآید. این شتههای بالدار از روی میزبان دوم پرواز کرده و روی میزبان اول ینی درختان میوه دانهدار مستقر میشوند و پس از مدتی تغذیه افراد نر و ماده جنسی (Sexuae) بوجودمیاورند. شتههای نر و ماده ظرف یک هفته تا ده روز کامل میشوند و پس ااز جفتگیری در روی تنه و سرشاخه درختان مذکور تخم ریزی میکنند و بدین ترتیب سیکل کامل زندگی این گونه بسته میشود. گفته میشود شتهایکه روی گلابی زندگی میکند، گونه دیگریست و Sappaphis pyri نام دارد. با توجه به این که این گونه از نظر خسارت و بیولوژی کاملا شبیه گونه قبلی است، قبول این نظر احتیاج ه بررسی سیستماتیکی کافی دارد. بعلاوه در روی برگ درختان سیب و گلابی شتههای دیگری از جمله Rhopalosphm prunifoliae دیده میشودن که از نظر زیان اقتصادی اهمیت چندانی ندارند.
گونه اخیر اغلب در اوایل بهار روی درختان دیده میشوند و خیلی زود بر روی میزبان دوم خود که گیاهان علفی میباشند، مهاجرت میکنند. این شتهها زرد مایل به سبز هستند و در روی سطح پشتی انها نواری تیره مشاهده میشود. از علائم بارز خسارت اینگونه این است که برگها درخت پیچیدگی پیدا نمیکنند. گونه دیگری از این جنس که در کتب اروپائی از آن نام برده میشودDysaphis plantaginae است که شبیه شته آرد آلود سیب میباشد با این تفاوت که میزبان دوم آن بارهنگ یا Plantago میباشد حجت و آزمایش فرد این گونه را از خوزستان گزارش کردهاند.
چند گونه شته از روی درختان میوه سردسیری جمعآوری شده که در زیر ذکر میگردد: شته Ovatus insitus walker توسط Canakcioglu از ایران روی گلابی و سیب و به گزارش کرده است و عبائی از روی برگ ازگیل جنگلی جمعآوری نمود.
شته Phorodon gumuli sch در انزلی و نوشهر از سطح زیرین برگ، گل و میوه Prunus spinosu و prunus sp. مشاهده شده است.
شتهMacrosiphium nisae l. در منطقه مشهد روی هلو و آلو دیده شده.
مدیریت تلفیقی شتهها
دشمنان طبیعی شتهها
علاوه بر عوامل کنترل کننده طبیعی مانند تغییرات درجه حرارت، بارندگی و غیره عوامل متعددی وجود دارد که میتوانند به شدت از طغیان شدید شتهها جلوگیری کنند، به طوریکه اگر این عوامل نمیبود، این حشرات سطح زمین را میپوشانیدند. در میان عوامل زنده کنترل کننده طبیعی، حشرات پارازیت و پرداتور، در نقصان انبوهی شتهها اهمیت بسزا دارند.
راسته سخت بالپوشان
کفشدوزکها از جمله دشمنان موثر این افت هستند که در حالت لاروی و بصورت حشره کامل از شتهها تغذیه میکنند. مهمترین و فراوان ترین آنها کفشدوزک هف نقطهای Coccinella septempunctata میباشد که در اکثر باغهای میوه به فراوانی دیده میشود. رنگ آن قرمز، در پشت سینه و روی بالپوشها هفت نقطه سیاه رنگ دارد. این حشره تخمهای زرد رنگ و مخروطی شکل خود را به صورت دته جمعی در سطح زیرین برگها قرار میدهد. لاروها پس از خروج، از پوره و حشرات کامل شتهها و عده دیگری از حشرات تغذیه میکنند. رنگ انها سیاه تیره با لکهها و نقطههای نارنجی رنگ در سطح پشتی میباشند. شفیرهها به همبن رنگ و به صورت خمیده در سطح برگها و شاخهها میچسبند.
Coccinella undecimpuncata L.فعالی این گونه از کفشدوزک 7 نقطهای کمتر است.
Coccinella decempuncatata L. این کفشدوزک، شکارگر شتههای درختان میوه سردسیری هستند.
کفشدوزک Calvia decemguttata L.را نعیم از بیرجند در خراسان و خرم آباد کردستان روی شتههای سیب جمع آوری کرده است.
کفشدوزک cymnus bipuncaScymnus توسط فاطمی از روی درختان سب الوده به شته و کنه در اصفهان گزارش شده است. Scymnus frontalis fabr توسط پروریزی و همکاران در حال تغذیه از شتهها و کنههای سیب در آذربایجان گزارش شده است.
.Exochomus quadripustulatus L این شکارگر را رد حال تغذیه ازز شپشکهای درخت سیب در باغ میوه در کرج مشاهده کردیم.
Chilocorus bipustulutus L. این شکارگر را در حال تغذیه از شتهها روی درخت سیب در باغ میوه در کرج مشاهده کردیم.
راسته دوبالان
چندین گونه از مگسهای خانواده Syrphidue از نظر رنگ شباهت زیاد به زنبورها دارند و از شکارگرهای شتههای درختان میوه سردسیری میباشند و لاروها از شتهها تغذیه میکنند از جمله Episyrphus auricollis Meig دامنه انتشار این گونه در باغهای درختان میوه در ایران وسیع میباشد و از موثرترین شکارگرهای خانوادهSyrphidae است، لاروها از شتههای سیب و گلابی به فراوانی تغذیه میکنند و حشرات کامل از گرده گلها به عنوان منبع اصلی غذایی استفاده میکنند.
مگسSyrphus ribesii L. در اکثر مناطق میوه خیز ایران از جمله اذربایجان- خراسان- مازنداران-اطراف تهران و کرج دیده شده است و زمیتان بصورت شفیره است و لاروها به فراوانی از مراحل مختلف شتههای درختن میوه سردسیری تغذیه میکنند.
کارآئی مگس Metasyrphus corolla fabr در کاهش جمعیت شتههای درختان سیب و گلابی و به ویزه شته مومی سیب قابل توجه است و در باغات میوه در اصفهان- فارس- همدان و کرج مشاهده شده است.
گونههای دیگری از مگس Metasyrphus به عنوان شکارگرهای شتههای درختان میوه سردسیری گزارش شده است
مگس شکارگرparagus bicolor fabr توسط جلیلیان در باغ میوه ایلام گزارش شده است.
گونه paragus radjabii gilasian شکارگر فعال روی شتههای جنس Dysaphis درختان میوه سیب و گلابی موسوم به شتههای صابونی در منطقه تهران و عمدتا دامنههای جنوی البرز در مسیر تا قزوین گزارش شده است. گونههای دیگری از این جنس نیز گزارش شده است.
مگس شکارگر Leucopis glyphinivora Tanasij از خانواده Ochthiphilidae توسط قدیری راد و همکاران در منطقه شیراز از روی شتههای Hyalopterus pruni georffroy و Mysus persicae sulze و aphis fabae scop روی تعدادی از گیاهان از جمله هلو و سایر درختان میوه سردسیری جمعآوری کردند. این مگس را نوربخش روی شتههای درختان بادام در منطقه چهارمحال بختیاری نیز دیده استن
گونه ای از پشههای خانواده cecidomidae به نام aphidolestes meridionalis که لارورهای آن از طریق مکیدن همولنف شتهها موجب مرگ آنها میگردند.
راسته بالتوریها
از خانواده Chrysopidaeفعالیت گونه Chrysopa carnea steph. را در همه نقاط میوه خیز ایران مشاهده کردهایم و مهمترین بالتوری شکارگر شتههای درختان میوه سردسیری است.
این شکارگر زمستان به صورت حشره کامل در پناهگاههای مختلف از قبیل تودههای برگهای ریخته شده در خاک، شکافهای درختان و غیره بسر میبرد. تخم ریزی معمولا در سطح زیرین برگها و یا روی شاخههای نازک که غالبا نزدیک محل تجمع شتهها به طور انفرادی و یا در دستجات کوچک صورت میگیرد. لاروها فوق العاده متحرک و فعالیت تغذیهای شدید دارند. شفیره در محل پیچیدگی برگها داخل پیله ابریشمین تشکیل میگردد. گونه دیگری از این جنس نظیر chrysopa perla L.توسط عسگری در منطقه فارس پزارش شده است.
Chrysopa ventralis Curtis و chrysopa flavifrons Br. در باغات شمیرانات توسط حیدری گزارش شده است.
راسته سنها(heteroptera)
سنهایی از خانواده Miridae نظیر miris persicus reuter توسط فرحبخش شکارگر شتهها و کنهها گزارش شده.
سن campylimma verbasci توسط فرحبخش-پورحاجی ذکر شده.
از خانوادهAnthocoridae دو گونه سن به نامهای Anthocoris nemorum L. و.L orius minutes روی شتههای درختان میوه سردسیری فعالیت قابل توجهی دارند. سنهای Nabis capsiformis Germ. و Himacerus sp از خانواده Anthocoridae به عنوان شکارگرهای مینوزها و شتههای درختان میوه سردسیری مشاهده شدهاند.
از کنههای شکارگر شتههای درختان میوه از خانوداه Trombidiidae گونه Allothrombium triticium zhang گزارش کرده است.
چندین خانواده از دوبالان بخصوص مگسهای syrphidae که اغلب به رنگ زنبورها هستند، در مرحله لاروی از شتهها تغذیه میکنند. لارو پشههای Cecidomidae از خون شتهها تغذیه میکند، بدین ترتیب که لاروها دهان خود را در مفصل پاها قرار میدهند و مایع داخل بدن را میمکند. چند گونه از سنهای خانوادهNabidae و Anthocaridae با فرو کردن خرطوم خود در بدن شتهها شیره بدن آنها را میمکند. این دسته از حشرات را که در دوره زندگی خود چندین شته را از می برند پرداتور یا شکاری میگویند.
پارازیتوئیدها
عده ای دیگر از حشرات بخصوص زنبورهای خانوادههای chalcididae و braconidae تخمهای خود را در بدن شتهها قرار میدهند . از این تخمها نوزادانی خارج میشوند که از محتویات بدن میزبان تغذیه کرده و انرا از بین میبرند. اینگونه حشرات را پارازیت یا انگل گویند.
چندین خانواده از زنبورها بخصوص خانوادهAphidiidae و Aphelinidae بدین طریق شتهها را ازبین میبرند. زنبور معروف به Aphelinus mali از پارازیتهای اختصاصی شته مومی سیب میباشد. و در بعضی از کشورهای جهان بخصوص ایالات متحده آمریکا با حمایت از این پارازیت انرا به عنوان موثرترین و مناسبترین وسیله مبارزه به کار میبرند. و حتی انرا به چندین کشور مختلف که قبلا وجود نداشته است انتقال دادهاند.
از راسته زنبورها و از خانواده Aphidiidae گونههای زیر اهمیت قابل توجه دارند:
Aphidius transcaspicus Hal مختاری و همکاران در منطقه گیلان روی گونههای Hyalopterus pruni Geoffroy و Rhopalosiphum nymphae L گزارش کردهاند.
Aphidius sp این گونه را داوچی و شجاعی روی شته خالدار هلو pterochlorus persicae chol و اسماعیلی و ازمایش فرد روی شتهAphis pomiدر باغ میوه کرج گزارش کردند.
Ephedrus plagiator nees مختاری و همکاران روی گونه Mysus cerasi F در منطقه گیلان دیدهاند. زنبور Praon sp اسماعیلی و ازمایش فرد در باغ میوه کرج روی شتههای جنس Brachycaudus روی درختان آلو و گوجه گزارش کردند.
Lysiphlebus fabarum marshal این زنبور را داوچی و شجاعی روسی شته Aphis fabae در منطقه شیراز گزارش کردند.
Trixys sp به عنوان پارازیت شته سیب توسط اسماعیلی در کرج شناسایی گردید.
زنبور pachyneuron aphidis Bouchee از خانواده pteromalidae روی شتههای درختان بادام در منطقه چهارمحال و بختیاری گزارش شده.
از دوبالان پشه Aphidolestes aphidomyza rondani روی گونههای مختلف شتههای درختان میوه سردسری فعالیت پارازیتی دارند و چندین نسل در سال تولید میکنند.
یکی از بهترین راههای مبارزه با شتهها حفظ و حمایت این دشمنان طبیعی می باشد. این عمل ممکن است به وسیله تامین پناهگاه و مراقبت در موقع و نحوه مبارزه شیمیایی صورت بگیرد.
بالتوری سبز chrysopa(chrysoperla) carnea steph به عنوان یکی از شکارگرهای دارای فعالیت مناسب شکارگری روی شته سبز گزارش شده است و تاثیر تغذیه از گونههای مختلف شته نظیر شته آلو-شته مومی کلم و شته سبز سیب در نشو و نما و باروری بالتوری سبز در شرایط آزمایشگاهی نیز بررسی شده است و در مجموع شته مومی کلم مناسب ترين طعمه براي رشد و نمو و توليد مثل بالتوري سبز بوده است.
بعلاوه در مورد بعضي از شته ها مثل شته مومي سيب ارقام سيب مقاوم به اين آفت بوجود آورنده اند.براساس مطالعات ارباب سيب هاي رقم قرمز داراي مقاومت نسبي به شته سبز سيب ميباشد و مدت زماني كه طول ميكشد تا اين شته دوره زندگي خود را روي اين رقم ها كامل كند طولاني تر بوده و ميزان نتايج توليدي شته هاي تغذيه كرده از اين رقم ها , در مقايسه با شته هاي تغذيه كرده روي رقم هاي سبز كمتر است.
كنترل شيميايي شته ها
بهترين راه مبارزه شيميايي عليه شته هاي زيان آور درختان ميوه دانه دار بغير از شته مومي, مبارزه زمستانه است , زيرا در اين موقع كه شته ها به حالت تخم بسر ميبرند, دشمنان طبيعي آنها در مخفي گاه قرار دارند و از گزند سموم در امان ميباشند.
سمپاشي زمستانه
روغنهاي زمستانه به نسبت 2-1 درصد به طور خالص يا مخلوط با سموم فسفره حشره كش, مقدار سموم فسفره حدود يك تا دو در هزار از تركيبات شيميايي مانند مالاتيون-ديازيتون و سوپر اسيد ميباشد.
تركيبات سوزاننده براساس DNOC يا DNBP به نسبت 2-1 در هزار مخلوط با روغن مصرف ميشوند. گيوتكس روغني به نسبت 7/0 تا يك درصد در زمستان به همين منظور بكار ميرود.
سمپاشي بهاره و تابستانه
سمپاشي بهاره بهتر است بلافاصله بعد از باز شدن تخم ها و خروج نوزادان صورت گيرد. اين موضوع به خصوص در مورد شته هايي كه باعث پيچيده شدن برگ درختان ميشوند يا توليد گال ميكنند, شايان اهميت ميباشد. زيرا پس از پيچيده شدن برگها سموم تماسي نميتوانند روي آفات مذكور مؤثر واقع شوند و بايد از سموم نفوذي يا سيستميك استفاده كرد. بعضي از شته ها مانند شته صابوني گلابي (يا شته آردآلود) فقط در اوايل تا اواسط بهار اهميت دارند و سپس از روي درختان گلابي مهاجرت مي نمايند.
به طور كلي , در مبارزه شيميايي عليه شته ها , بايد فرمول سمپاشي را طوري تعيين نمود كه حتي المقدور روي ساير آفات نيز مؤثر واقع شود.
در مورد شته هايي مانند شته مومي سيب بايد از سموم سيستميك يا نفوذي و از سمپاش هاي با فشار نسبتا زياد استفاده كرد.
سموم متعددي از تركيبات فسفره و كارباماتها براي مبارزه با اين آفات وجود دارد.به طور كلي تمام سموم فسفره اعم از نفوذي , تماسي و سيستميك , براي شته ها به كار مي رود.
مالاتيون 60 % , گوزاتيون 20 % و اتيون 25 % به نسبت دو در هزار براي شته هايي كه ايجاد پيچيدگي برگ نميكنند ,بسيار مؤثر واقع ميشود.
در مورد شته هايي كه در داخل گال يا برگهاي بهم پيچيده قرار دارند, ميتوان از سمومي مانند ديازينون , سوپر اسيد – پرفكتيون و متاسيستكس به نسبت يك در هزار استفاده كرد.