سپردار واوي سيب

Lepidosaphes malicola Borckh

Syns: Lepidosaphes pomorum Bch.

Lepidosaphes communis Amel

اين حشره يكي از آفاتي است كه در سالهاي اخير در اكثر نقاط ميوه خيز ايران طغيان كرده و موجب خسارات فراوان گرديده است. از روسيه , كشور هاي اروپايي و نواحي غرب آسيا نيز گزراش شده است و در ايران براي اولين بار در سال 1346 وجود آن اعلام گرديد.

گونه مشابه ديگري كه در اغلب نقاط جهان گفته مي شود ايجاد خسارت مشابه مي نمايد L.ulmi.L  مي باشد , كه با گونه فوق شباهت فراوان دارد و فقط مي توان به كمك دقت هاي ميكروسكوپي و بيولژيك آنها را از يكديگر مجزا نمود. در نشريات اروپايي و امريكايي و نيز نشريات قديمي ايران از اين گونه بعنوان آفت درختان ميوه سردسيري نام برده شده است.

اين آفت به درختان سيب ,هلو ,گوجه ,زردآلو و ندرتا گلابي حمله مي كند در روي درختان بيد, تبريزي ,ياس و عده ديگري از درختان زينتب نيز مشاهده شده است.در شرايط استان تهران اين آفت به سيب هاي شفيع آبادي ,شميراني و بخصوص سيب گلاب بيشترين خسارت را وارد مي كند و سيب هاي مشهدي و زرد و قرمز لبناني (Golden, red) كمتر آلوده مي شوند. اين حشره با مكيدن شيره نباتي و همچنين ايجاد اختلالات فيزيولوژيك باعث ضعف شديد و مرگ درختان ميزبان مي گردد. درختان آلوده داراي برگ هاي كوچك و پريده رنگ ,ميوه هاي بدشكل و ريز و سرشاخه هاي خشك مي باشند. در اين درختان اغلب سطح تنه و سرشاخه ها از چندين طبقه سپر حشره پوشيده شده است.در خراسان ,آذربايجان ,اصفهان و حتي اطراف كرج گاهي ميزان خسارت به قدري است كه ناگزير به قطع تنه و شاخه هاي اصلي درختان مي باشند. در اصفهان بيشتر سيب گلاب و در خراسان اغلب واريته هاي زودرس تابستانه به اين آفت مبتلا مي گردند و سيب هاي ديررس پاييزه محلي مانند عباسي در برابر اين سپردار مقاومت نشان مي دهند.

مشخصات ظاهری و زیست شناسی

سپردار واوی سیب زمستان را بصورت تخمهای سفید شکری به تعدادی در حدود 100 عدد در زیر سپر ماده می گذرانند. در این موقغ بدن حشره ماده بصورت پولک قهوه ای تیره دیده می شود، این حشره بحالت تخم در زمستان، عوامل نامساعد طبیعی از جمله سرماهای خیلی شدید را بخوبی تحمل می کند.

اکثر سمومی که برای سمپاشی زمستانه بکار برده می شود، روی این آفت اثر نمی کند و این خود یکی از علل طغیان آفت می باشد. پوره ها در شرایط آب و هوائی کرج، در اواسط تا اواخر اردیبهشت ماه بیرون می آیند. رنگ آنها شکری و در حدود 4/0 میلی متر طول دارند. در این حالت دارای سه جفت پا، خرطوم کوتاه و یک جفت شاخک رشته ای و مودار می باشند و بخوبی در روی تنه درختان میزبان حرکت می کنند.بعلاوه، بعلت اندام کوچک و مودار بودن بدن، مانند گونه قبلی بسهولت بوسیله باد جابجا می شود. پس از پیدا کردن محل بلافاصله تغییر جلد می دهد و پاها و شاخک ها را از دست داده و ثابت می شوند.

در این موقع در اطراف بدن حشره رشته های مجعد مومی شبیه پنبه مشاهده می شود که به مرور متراکم شده و بصورت هاله ای اطراف بدن حشره را می گیرد. پوره سن دوم پس از 15 – 30 روز، دوره دوم تغذیه خود را تکمیل نموده و سپس تغییر جلد می دهد.

در این حالت حشرات نر تبدیل به شفیره می شوند و کمی بعد حشره کامل بالدار از زیر سپر خارج می شود. ولی شیشک های ماده که سفید شکری و گلابی شکل هستند، فاقد شاخک، چشم و پا بوده و خرطوم نازک و بلندی دارند. حشره ماده در ناحیه انتهائی شکم(پی جیدیوم) در کناره بندها دندانه هائی بنام لب Lobe و غده های ترشحی و خارهای مخصوصی در فاصله بین بندها می باشد که وجه تشخیص میکروسکپیک این آفت از شپشک های مشابه دیگر است.

بنابر همین خصوصیات است که معلوم گردید گونه های موجود روی درختان میوه سردسیری در ایران L.malicola Borkh می باشد.پوره های نسل دوم این آفت در اواسط مردادماه مشاهده می شود و تا آخر شهریور ماه نسل دوم نیز کامل شده و در مهرماه در زیر سپرها تخم مشاهده می شود. طبق نظر بعضی از متخصصین در نواحی گرمسیر اصفهان نسل سومی نیز از این حشره مشاهده می شود.

تشخیص سپردار واوی سیب از سپردار واوی نارون از روی خارهائی است که در بین بندهای آخری شکم و در لبه های کناری قرار دارند مشخص می شوند.در سپردار واوی نارون این خارها بلند و نوک تیز است.همچنین فرم غده شاخکی در شپشک واوی سیب کاملاً متمایز و تعداد غده های اطراف سوراخ جنسی نیز باهم فرق دارند. شپشک واوی سیب چند نسلی و در سال حداقل 2 نسل ایجاد می کند، ولی شپشک واوی نارون در سال فقط یک نسل دارد، ولی هردو گونه دارای دیاپوز اجباری بوده و زمستان را بصورت تخم می گذرانند.

دشمنان طبیعی

مهمترین دشمنان طبیعی این سپردار همان دشمنان طبیعی سپردار بنفش زیتون می باشند که نام برده شده اند. از جمله کفشدوزک Chilocorus bipustulatus L. و زنبورهای Fiscus testaceus و Aphyti mytilaspidis(Le Baron) و یک نوع کنه شکاری به نام Hemisarcoptes malus می باشند. زنبور های مذکور زمستان را به صورت لارو در داخل بدن حشره ماده بسر می برند و در بهار موقعی که پوره ها شروع به تعویض جلد کردند، این زنبورها خارج شده و در بدن پوره های سن دوم شروع به تخمریزی می کنند. کنه Hemisarcoptes malus پرداتور تخم شپشک مذکور بوده و نوزادانش از تخم این حشره تغذیه می کنند و در زمستان بصورت ماده بالغ در بین توده های تخم سپردار واوی سیب مشاهده شده است.

مبارزه شیمیائی

سم پاشی زمستانه علیه این آفت چندان مفید واقع نمی شود. بنظر می رسد که سپر محافظ مانع اثر کافی سم روی تخمها می گردد و حال آنکه روی لاروهای پارازیت آفت و کنه تخم خوار آن اثر کشنده دارد. بهترین موقع سمپاشی در اواخر اردیبهشت ماه و اواخر مردادماه مصادف با ظهور پوره های سن اول نسل اول و دوم می باشد. این سمپاشی باید بلافاصله 15 روز بعد تکرار شود و در صورت شدید بودن آفت باید نیم درصد روغن به فرمول سمپاشی اضافه شود. سمومی که برای سپردار بنفش زیتون گفته شد برای این حشره نیز قابل توصیه می باشد.

Lepidosaphas conchyformis Gmelinفرحبخش این گونه را از روی سیب – انار و نارون گزارش کرده است.