خانواده سوسک های چوب خوار Buprestidae(metallic-wood-Boring beetles)
حشرات کاملی در این خانواده قرار دارند به طول 3 تا100 میلی متر و معمولاً کمتراز 20 میلی متر است، به رنگ مسی فلزی، سبز، آبی یا سیاه در سطح پشتی و یا سطح زیرین شکم می باشد. عده ای از حشرات کامل این خانواده به درختان ضعیف و خشک شده حمله می کنند و بعضی از آن ها از برگ درختان و بوته های سبز تغذیه می کنند.بعضی از آن ها هم رنگ پوست درخت و در حالت بدون حرکت قابل تشخیص نمی باشند. لاروهای این خانواده کرمی شکل و در ناحیه سر و سینه مسطح می باشند و به کرم های سر پهن معروف هستند. گونه هایی از این خانواده که در باغات میوه اهمیت اقتصادی دارند عبارت اند از:
کرم های طوفه و ریشه درختان میوه Capnodis tenebrionis I..(Flat head borer)
Syn: C.tenebrionides pall، C. moluccensis Vict، C. variegata Geog ، Capnodis tenebricosa persica Oben، Capnodis cariosa iranica Bog.
حشراتی هستند که روی عمده زیادی از درختان میوه دانه دار و هسته دار فعالیت می کنند و در اکثر ممالک اروپایی و آسیایی که درختان میوه سردسیری کشت می شود، انتشار دارند. حشرات کامل مختصری از برگ ها تغذیه می کنند و در روی آن ها پارگی و سوراخ هایی ایجاد می نمایند. گاهی پوست شاخه های جوان و یکساله را می جوند و زخم هایی در سطح شاخه ها ایجاد می کنند. عمده خسارت این آفت مربوط به لاروهای آن است که در ناحیه طوفه یا ریشه اصلی در زیر پوست متمرکز شده از قسمت های مختلف داخلی اعم ازچوب و آوندهای آبکش تغذیه می کنند. قسمت های آفت زده شکل ظاهری خود را حفظ می کنند. ولی حالت پوسیدگی دارند و با مختصر فشاری شکسته می شوند. داخل ریشه و تنه آفت زده از توده قهوه ای رنگ فضولات آفت انباشته است و اغلب لاروهای سفید رنگ و به صورت کشیده یا خمیده (شبیه نعل اسب) در زیر پوست یافت می شوند.
مشخصات ظاهری و زیست شناسی
حشرات کامل سوسک های سیاه رنگ و نسبتاً بزرگی هستند که حدود 35 تا45 میلی متر طول بدن آن هاست. روی پشت سینه اول اغلب توده های سفید یا خاکستری رنگی در زمینه سیاه بدن دیده می شود که به صورت چهار لکه نسبتاً برجسته سیاه می باشد. حشرات کامل ماده کمی بزرگتر از نر ها و آخرین نیم حلقه شکمی مدور، در حالی که در نرها این نیم حلقه بریده است. خشک ها بازده مفصلی و دارای یک جفت چشم مرکب تیره رنگ می باشند. این حشرات زمستان را اغلب به صورت لارو های کامل به سر می برند و سپس در زیر پوست لاروهای جوان هم دیده می شود. همچنین گاهی حشرات کامل این آفت در پناهگاه ها و زیر پوستک ها مشاهده می شوند. به طور معمول و اکثراً حشرات کامل در خردادماه و اوایل تیرماه مشاهده می شوند، ولی ممکن است معدودی تا آخر تابستان نیز مشاهده شوند. اغلب در ساعات گرم روز روی تنه و سرشاخه درختان روی برگ ها در حال تغذیه و نیز در حال پرواز دیده می شوند. آثار تغذیه این حشرات از برگ به صورت بریدگی های نامنظم لبه برگ و سوراخ هایی روی پهنک دیده می شود. گاهی روی شاخه های چوبی نشده خوردگی ها و زخم هایی ایجاد می کنند که جالب توجه می باشند. حشرات ماده پس از جفت گیری تخم های خود را در نزدیکی خاک روی تنه قرار می دهند. این تخم ها به فاصله 15 تا20 روز باز می شود و لاروها پس از خروج از تخم داخل خاک و از آنجا داخل ریشه و یا طوفه می شوند. لارهای سن اول قادر نیستند فواصل زیادی را تا تنه درخت طی کنند و اگر خاک فشرده و خشک باشد درصد ثابل توجهی از لارهای سن اول از بین می روند و چنانچه لارو خود را به گیاه برساند، با قطعات دهان نسوج نباتی را جویده ولی آثار تغذیه روی چوب درخت نمایان نمی شود. لارو کامل به طول 70 تا75 میلی متر بدن پا و حلقه های بدن از یکدیگر کاملاً متمایز و به علت داشتن سینه متورم و نسبتاً پهن از سایر آفات نظیر کاملاً متمایزهستند.دوره لاروی یک تا دو سال است و عمده خسارت آن در نهالستان هاست. شفیره در داخل اطاقک شفیرگی که معمولاً بیضی شکل و حاوی فضولات لارو و خورده های چوب می باشد تشکیل می گردد و طول مدت شفیرگی10 تا15 روز می باشد. این حشره هر دو سال یک نسل دارد.
راه های کنترل
با توجه به اینکه لارو های این آفت زیر خاک و در داخل تنه و ریشه های اصلی زندگی می کنند، مبارزه شیمیایی با این آفت خیلی مشکل اسیت. به نظر می رسد که کنار زدن خاک اطراف درختان تا نمایان شدن ریشه های اصلی و سمپاشی طوفه و ریشه های اصلی بخصوص با لاروهای سن اول که به تازگی داخل نسوج گیاهی شده اند با محلول دیازینون 60 درصد و فورادان تجارتی به میزان 5 تا10 لیتر برای هر درخت سمپاشی صورت می گیرد.در مناطقی که آلودگی شدید است باید خاک اطراف درختان با سمومی نظیر دیازینون- فورادان و دورسبان به نسبت هایی که در مورد کرم مفید ریشه گفته شد، سمپاشی شود. مبارزاتی علیه کرم سیب در باغات انجام می گیرد تا حدودی در از بین بردن حشرات کامل مؤثر است.لارو Capnodis anthracina fisher از مناطق کردستان، چهارمحال بختیاری، فارس، کهکیلویه و بویر احمد روی طوفه و ریشه درختان میوه مشاهده شده است. تغذیه لارو Capnodis porosa klug. روی ریشه درختان بادام اهلی توسط Balachowsky ذکر شده است. لارو گونهCapnodis sexmaeulata Ball توسطSemenow در تاجیکستان روی ریشه درختان میوه از جمله بادام گزارش شده و در ایران در نواحی شمال مشاهده شده است.