پروانه سفید دم قهوه ای Nygmia phaeorrhoea (Domovan)

این آفت گاهی در نقاط کوهستانی و سردسیر، درختان میوه مختلف بخصوص سیب را مورد حمله قرار می دهد. لارو این آفت کم و بیش مشابه لاروهای پروانه تخم انگشتری و ابریشم بافت ناجور است. اغلب به طور دسته جمعی زندگی می کنند و رژیم برگخواری دارند. وجود آنها از کشورهای اروپایی و آسیایی و آمریکای شمالی گزارش شده است و در ایالات متحده آمریکا و کانادا از آفات مهم بیان شده است. در ایران گاهگاهی از مناطق سردسیر کوهستانی بصورت طغیانی گزارش شده است. در اطراف کرج، در باغات شمشک و گاجره فراوانند. لارو این پروانه از برگ درختان و درختچه های مختلف جنگلی و نیز درختان میوه تغذیه می کند، اما با توجه به اینکه میزبان ترجیحی آن درختان بلوط هستند، به عنوان پروانه برگخوار بلوط معروف شده است. این آفت در ایران از استانهای شمالی و شمال غربی کشور گزارش شده و در جنگلهای ارسباران به عنوان مهمترین آفت برگخوار منطقه خسارت زیادی را به درختان بلوط وارد می کند.

مشخصات ظاهری و زیست شناسی

این حشره زمستان را به صورت لاروهای سن اول بطور دستجمعی و به تعداد 50 تا 500 عدد در داخل لانه هایی که با تنیدن تارهای ابریشمی و بهم چسبانیدن برگ های درختان ساخته می شود بسر می برند. این لانه ها اغلب بوسیله تارهای ضخیم تری به سر شاخه ها چسبیده است. به طوریکه در زمستان بوسیله باد و عوامل دیگر بر زمین نمی افتد. لانه ها در پاییز و زمستان بخوبی در روی درختان دیده می شوند و طوری ساخته شده اند که لاروهای جوان را از سرمای زمستان و سایر عوامل نا مساعد طبیعت محافظت می کند . در بهار مصادف با بازشدن برگها، فعالیت لاروها آغاز می شود. وقتی هنوز کوچک هستند و در سنین اولیه می باشند در پایان روز و پس از تغذیه به لانه های خود برمی گردند، ولی در سنین چهار و پنج شبها روی برگها و سر شاخه ها بسر می  برند. لاروها از اواخر بهار و اوایل تابستان دوران تغذیه خود را کامل می کنند. در این مرحله طول آنها به 30 تا 35 میلی متر می رسد. رنگ لاروها قهوه ای تیره با دو خط سفید منقطع در طرفین بدن می باشد. در سطح پشتی حلقه های یازدهم و دوازدهم یک غده قرمز روشن مشاهده می شود. لاروها برای شفیره شدن به نقاط محفوط و پناهگاه هایی مانند شکاف تنه درختان و یا زیر پوستک ها پناه می برند. دوره شفیرگی حدود دو هفته است و حشرات کامل اوایل پروانه های سفید رنگی هستند که تا حدودی به کرم ابریشم مشابهت دارند و عرض بدن آنها بالهای باز به 20 تا 35 میلی متر می رسد. قسمت اعظم شکم از پرزهای قهوه ای پوشیده شده و در انتهای شکم توده متراکمی از پرزهای قهوه ای رنگ قرار گرفته که این حشرات را از گونه های نظیر متمایز می کند. حشرات کامل قدرت پرواز کافی دارند و بطور دستجمعی درهنگام شب پرواز می کنند. بسمت نور کشش مثبت دارند ودر سالهای طغیانی توده های وسیعی از این پروانه ها در اطراف منابع نور جمع می شوند. حشرات ماده تخم های خود را به تعداد 200 تا 400 عدد بصورت مجتمع در سطح زیرین برگها قرار می دهند و روی آن را از پوشش متراکمی از پرزهای بلوطی رنگ می پوشانند. توده های تخم بصورت پیله های بیضی شکل و کشیده بلوطی رنگ در زیر برگها دیده می شود. تخم ها در اواسط یا اواخر تابستان باز می شوند. لاروهای حاصل از هر توده تخم با هم زندگی کرده و پس از مختصر تغذیه شروع به تنیدن تار و ساختن لانه و پناهگاه زمستانه می کنند. بدین ترتیب این حشره در سال فقط یک نسل ایجاد می کنند.

مدیریت کنترل

در کشور ما و در اکثر موارد جمعیت این آفت بخوبی در اثر عوامل کنترل کننده طبیعی در زیر سطح زیان اقتصادی نگهداشته میشود. با توجه به اهمیت دشمنان طبیعی در زندگی و میزان خسارت آفت، طی سالهای 1379 – 82 نسبت به شناسایی تکمیلی، تعیین پراکنش و کارآیی دشمنان طبیعی آن در جنگلهای ارسباران اقدام شد. در طی این مطالعه 19 گونه دشمن طبیعی شامل یک گونه نماتد، سه گونه مگس، سه گونه عنکبوت، ده گونه زنبور و دو گونه کنه  به عنوان شکارچی و پارازیتوئید مراحل نابالغ آفت گزارش شده است.

در سالهای طغیان آفت که مبارزه شیمیایی ضروری است، در اوایل بهار و در صورت مشاهده لارو می توان با سمومی نظیر – سوین – گوزایتون و سوپراسید به نسبت هایی که جهت کنترل لارو پروانه ها روی درختان میوه متداول است سم پاشی نمود. البته جمع آوری لانه های آفت در پاییز و زمستان در نقصان انبوهی  آفت می تواند به نحو قابل توجهی موثر باشد.

Euproctis (=porthesia) karghallica Moree

این حشره روی درختان پسته وحشی و اهلی در نواحی فارس و کرمان گزارش شده است و لاروها ابتدا قسمت زیرین برگ و سپس تمام برگ را می خورد.

این پروانه به صورت لارو سن 3 در پناهگاه ها زمستان گذرانی می کند و در بهار سال بعد با باز شدن جوانه ها مجددا فعالیت تغذیه ای خود را روی برگها آغاز می کند. دارای پنج سن لاروی است و سپس لارو کامل با تنیدن پیله ای وارد مرحله شفیرگی می شود، ظهور پروانه ها در کرج از اوایل تابستان شروع شده و تخمریزی روی برگها و ماده ها با کرکهای انتهای شکم روی تخم ها را می پوشاند.

گونه دیگری از جنس porthesia به نام P. melania melania stgr از آذربایجان و کهکیلویه و بویراحمد از روی بلوط گزارش شده است.