کرم سیب Carpocapsa pomonella L. (Olethreutidae)

لاروهای این شب پره از دانه و Pericarp میوه های سیب، گلابی، به، انار، هلو، گوجه، آلو، خرمالو و گردو تغذیه می کنند و در بعضی موارد تا 90 درصد محصول را از بین می برند.

میوه های کرم خورده در اول رشد می ریزند و در مراحل بعدی اگرچه روی درخت می مانند، ولی به علت کرم زدگی و آلودگی های ثانوی از ارزش بازاری آنها بشدت کاسته می شود. این حشره هرجا که سیب و گلابی کشت و کار می شود، وجود دارد از هم سطح دریای آزاد (نواحی جلگه ای گیلان و مازندران) تا ارتفاع 2600 متری البرز و یکی از آفاتی است که بعلت اهمیت فوق العاده اقتصادی مطالعات ممتدی روی آن انجام شده است.

مشخصات ظاهری و زیست شناسی

کرم سیب زمستان را به حالت لارو کامل در داخل پیله های سفید رنگ و ضخیم در زیر پوستک های درختان میزبان در انبارها و پناهگاه های دیگر بسر می برد. رنگ لارو کامل سفید متمایل به پشت گلی و اغلب به صورت خمیده در داخل پیله قرار دارد. این حشره را نباید با کرم به (Euzophera bigella zell) که زندگی نسبتا مشابه دارد و به درختان میوه دانه دار و گردو حمله می کند، اشتباه کرد. لاروها از روی رنگ بدن – طرز استقرار موهای حسی در پشت سینه اول و حلقه آنال و وضع کروشه های پاهای دروغی بخوبی قابل تشخیص هستند.

در بهار لاروهای کامل تبدیل به شفیره می شوند و مصادف با بازشدن گلهای درختان سیب حشرات کامل ظاهر می شوند. حشره کامل، شب پره خاکستری متمایل به قهوه ای است که با بالهای باز در حدود 19 میلیمتر عرض دارد و با داشتن لکه قهوه ای تیره با جلای فلزی در انتهای بالهای جلوئی از حشرات نظیر مشخص می شود. اندازه متوسط افراد ماده بزرگتر از افراد نر و قاعده بال زیرین در ماده های تیره تر از نرها می باشد. این حشرات پس از مدتی تغذیه از نوش گلها و قطرات شب نم، در روی کاسبرگ  و نهنج و برگهای مجاور میوه ها و حتی سرشاخه ها تخم می گذارند. این تخمها به رنگ سفید شکری، خیلی کوچک و باندازه سر سنجاق معمولی است و بطور انفرادی یا دسته های 2 تا 3 تائی دیده می شوند. در بهار بفاصله 20 – 25 روز تخمها باز می شوند می شوند و لاروها پس از مدتی حرکت در سطح میوه و برگ داخل میوه می شوند. این موقع اغلب مصادف با وقتی است که میوه های سیب شمیرانی باندازه یک فندق شده باشند و بهترین و مناسب ترین وقت مبارزه شیمیایی و اقدام به سمپاشی می باشد. لاروها پس از داخل شدن، ابتدا از دانه ها تغذیه می کنند و سپس از سایر قسمتهای آن می خورند.

کرم سیب در طول مدت زندگی خود ممکن است چندین میوه را آلوده کند واز یک میوه خارج شده داخل میوه دیگر بشود. بهرحال پس از کامل کردن دوره تغذیه به زیر پوستک ها و سایر پناهگاه ها رفته و در داخل پیله سفیدرنگی که می تند تبدیل به شفیره می شود.

کرم سیب در شرایط آب و هوایی مختلف ممکن است 2 تا 5 نسل ایجاد کند. کرم سیب در منطقه تویسرکان و سمنان دارای 3 نسل روی گردو و سیب بوده و نسل های کرم سیب روی گردو با تاخیر 6 تا 16 روزه ظاهر می شوند.

مدیریت کنترل

دشمنان طبیعی کرم سیب و نقش آنها در کاهش جمعیت کرم سیب

زنبور Dibrachys boarmiae (Walker) پارازیت خارجی لاروهای سن آخر داخل پیله کرم سیب می باشد که به صورت گروهی از میزبان خود تغذیه می کند و زمستان را به صورت لارو کامل در محل زمستانگذرانی میزبان خود طی می کند. حداکثر میزان پارازیتیسم این زنبور 4/21 درصد گزارش شده.

زنبور Trichograma embryophagum March به عنوان یکی از پارازیتوئید های تخم کرم سیب معرفی شده است.

زنبور Ephialtes caudatus Ratg از خانواده Ichneumonidae پارازیت لاروهای زمستان گذران کرم سیب در داخل پیله های زمستانگذران می باشد. این زنبور در بدن لارو زمستان گذران تخمک گذاری کرده و پس از رشد لارو زنبور، شفیره قهوه ای رنگ زنبور در داخل پیله میزبان مشاهده می شود، این زنبور حداقل دو نسل در سال دارد.

زنبور Pristomerus vulnerator Panz از خانواده Ichneumonidae پارازیتوئیدلاروهای کامل کرم سیب می باشد و با تخمریزی در بدن میزبان، لارو زنبور با تغذیه از محتویات کرم سیب تبدیل به شفیره در داخل پیله شفیرگی کرم سیب می گردد. بررسی های انجام شده در باغ سیب در کرج این گونه زنبور را مراغه گزارش کرده است.

زنبور Bassus rufipes (Nees) از خانواده Braconidae پارزیتوئید لاروهای سنین اولیه کرم سیب از مراغه گزارش شده است .

مگس Neopletops pomonellae Schn از خانواده Tachinidae به عنوان پارازیت کرم سیب از منطقه کرج و شهریار گزارش شده است.

سوسک های خانواده Carabidae و Staphylinidae شکارگرهای بسیار فعال برای لاروهای کرم سیب می باشند و تا کنون گونه های متعددی از دو خانواده از باغات سیب کرج جمع آوری و شناسایی و در کلکسیون بخش حشره شناسی نگهداری شده است.پرندگانی مانند دارکوب از لاروهای پروانه سیب در زیر پوستک درختان سیب بخوبی تغذیه می کنند.

عوامل بیماریزای بومی روی کرم سیب نظیر Beauveria bassiana  و Fusarium lavarum Fuckel را از روی لاروهای کامل کرم سیب و قارچ Aspergillus versicolor را از روی شفیره های مرده کرم سیب جداسازی و گزارش کرده اند.

ویروس گرانولوزیس کرم سیب CPGV از استانهای آذربایجان غربی و شرقی و خراسان گزارش گردیده است که توانایی ایجاد بیماری و کاهش خسارت این آفت را دارد.

کنترل شیمیایی

مبارزه شیمیایی علیه این آفت موقعی صورت می گیرد که لاروها از تخم خارج شده باشند، ولی هنوز به داخل میوه راه نیافته اند. این عمل ممکن است که بوسیله تله های نوری یا فرومنی و طعمه ای مشخص گردد. در سابق، از 20 روز پس از ریختن گلبرگها، درختان را هر 20 روز یک بار، تا یک ماه قبل از برداشت سم پاشی می کردند که باید متروک شود و تعداد سمپاشی ها متناسب با تعداد نسل آفت و بمیزان خسارت آن تنظیم گردد و با این ترتیب ممکن است در نواحی سردسیر که حشره حداکثر دو نسل بیشتر ندارد، دوبار سمپاشی کافی باشد و در نواحی دشت و معتدل گرم پنج بار سمپاشی ضرورت پیدا کند. سمپاشی با گوزاتیون 20 درصد پودر و تابل یا امولسیون به نسبت 2 در هزار، سوپراسید 20 درصد پودر یا یا امولسیون 2 در هزار و سوین 85 درصد پودر 1/5 در هزار متداول است. در انتخابات سموم باید دقت کرد که سایر آفات درختان میوه مانند شته ها و کنه ها تحت کنترل قرار گیرند. به همین لحاظ اختلاط یک حشره کش، یک کنه کش و گاهی یک قارچ کش ضرورت پیدا میکند. یکی از فرمول های متداول به شرح زیر است :

گوزاتیون 20 درصد                200 گرم

کلتان                                200 گرم

آب                                   100 گرم

سمپاشی بر اساس ظغیان آفت و شروع هر نسل اساس مبارزه با کرم سیب درآینده را تشکیل می دهند. سوین را نباید زودتر از یک ماه پس از ریختن گل مصرف کرد، زیرا باعث ریزش میوه می شود. بعلاوه همیشه همراه با یک کنه کش باید مصرف شود. همچنین سموم فوزالون، آزینفوس متیل و فن پروپاترین برای کنترل این آفت دارای کارائی مناسبی هستند.