مگس مدیترانه Ceratitis capitata(Wiedeman)                                                                                     

Syn:ceratitis citriperda Mac.                                                                                                  

C.hispanica Br.                                                                                                                           

Dip. Trypetidae = Tephritidae                                                                                                

این آفت مانند سایر خانواده Trypetidae در مرحله لاروی از نسج زنده گیاهی بخصوص پریکارپ میوه ها تغذیه می کند مگس مدیترانه به عده زیادی از انواع میوه ها از جمله مرکبات، هلو، آلو، سیب، گلابی، به و حدود 100 نوع میوه دیگر حمله می کند و از حشرات بسیار خطرناک بشمار می رود. این حشره در کشور ما تا چندی پیش عنوان آفت قرنطینه داشت. ظاهراً در سالهای اخیر همراه با وارد کردن میوه های مختلف از کشورهای بیگانه وارد مملکت شده است. اگرچه استقرار این گونه بعنوان حشره زیان آور تا این تاریخ از هیچ یک از نقاط کشور گزارش نشده، ولی با توجه به سوابق این آفت در کشورهای اروپائی این امکان وجود دارد که دیر یا زود این حشره در نقاط مختلف ایران مستقر گردد . عجالتا این آفت بیشتر در اواخر تابستان در پونک ، کرج ، شهریار ، ورامین ، گرمسار ، کاشان ، یزد ، اصفهان ، شهرضا ، نجف اباد ، کرمانشاه ، قصر شیرین ، شاه اباد غرب ، سقز و قم دیده شده است . اخیرا وجود این آفت در سواحل دریای مازندران بخصوص از ساری گزارش شده است .
مشخصات ظاهری و زیست شناسی
این حشره بومی نواحی نیمه گرمسیر است و در این نقاط در تمام فصول سال این آفت در مراحل مختلف رشد ( تخم ، لارو ، شفیره و حشره کامل ) دیده میشود . در نواحی معتدل سرد زمستان گذرانی بطور عمده در حالت شفیرگی ( puparium). در عمق یک تا دو سانتی متری خاک و بندرت 3 تا 6 سانتی متری صورت میگیرد . حتی در این حالت نیز اگر طول مدت یخبندان و سرمای متناوب زمستان از 100 روز تجاوز کند ، اکثر شفیره ها در داخل خاک تلف میشوند ولی سرمای زمستانهای یکنواخت خشک و ملایم چندان تاثیری روی مرگ و میر انها ندارد .
حشرات نر کمی کوچکتر از مگس خانگی هستند . طول بدن انها بین 6 تا 5/4 میلیمتر تغییر میکند . سر انها خاکستری رنگ و روی خرطوم یک نوار تیره دیده میشود .شاخک حنایی ، سه مفصلی و در روی مفصل سوم یک موی حنائی رنگ بلند دیده میشود . رنگ پشت سینه در وسط سفید و دارای لکه ها و نقوش سیاه رنگ در اطراف میباشد . این لکه ها بوسیله نوارهای سفید یا زرد ازهم جدا میشوند روی بالها سه نوار تیره رنگ ، یکی در وسط ، دیگری در لبه جلوئی در ثلث انتهائی و سومی بصورت نواری باریک از لبه عقبی شروع شده و تقریبا عمود بر نوار دوم قرار گرفته است ، ولی به ان اتصال ندارد . در قاعده بال نزدیک که سینه نیز نقطه های سیاه رنگ و نامنظم مشاهده میشود . پاها زرد رنگ است شکم زرد رنگ و در سطح پشتی دو نوار خاکستری دیده میشود .حشرات ماده 3 تا 4 روز پس از خروج از جلد شفیرگی به بلوغ جنسی میرسند و شروع به جفتگیری میکنند . برخلاف افراد نر حشرات ماده فقط یکبار جفتگیری میکنند و این موضوع از نظر مبارزه با این آفت و رها کردن نرهای عقیم حائز اهمیت بسیار است .مگس ماده در حرارت بیشتز از 16 درجه سانتیگراد فعالیت میکند . حشره ماده در موقع تخم ریزی پوست میوه را با آلت تخم ریز خود سوراخ میکند ، تخم ها در داخل میوه بصورت دستجات 22 تا 78 عددی در زیر پوست قرار داده میشود . در خیلی از موارد کمی پس از تخم ریزی روی میوه تغییر رنگ مشاهده میشود و این علامت در میوه های نارس مشخص تر است . تخم ها سفید ، کشیده و بطور موازی در داخل میوه دیده میشوند . در شرایط حرارتی مساعد (26-27 درجه سانتیگراد ) تخم ها به فاصله 24 تا 48 ساعت باز میشوند و لاروهای سفید رنگ که سر باریک دارند ، در داخل میوه نمودار میشوند . در اثر تغذیه لاروها و فعل و انفعالاتی که در میوه انجام میگیرد ، معمولا در محل فعالیت لاروها یک نوع لهیدگی مشاهده میشود و اصولا این میوه ها زودتر میرسند .
مگس مدیترانه چند نسلی است و در شرایط مساعد میتواند در تمام طول سال زاد و ولد نماید . در شرایط کشور ماتا ازین تاریخ اغلب در اواخر تابستان مشاهده شده است ولی بیم آن میرود که پس از استقرار ، فعالیت این آفت همانند سایر کشورها توسعه پیدا کند .
میزبانهای این آفت در شیراز ، انار ، خرمالو ، انجیر ، هلو و آلو میباشد و 4 نسل برای آن ذکر شده است که نسلها هم پوشانی دارند
مدیریت کنترل
در شرایط کشور ما باید نهایت کوشش بعمل آید تا از ورود میوه ای آلوده به کشور جلوگیری شود درصورتیکه وارد کردن میوه از خارج لازم تشخیص داده شود ، باید با قرار دادن این میوه ها به مدت حداقل 15 روز در سردخانه هائی که حرارت آنها از 5 درجه سانتیگراد تجاوز نکند ف از پاک شدن میوه ها نسبت به این افت اطمینان حاصل نمود . ضدعفونی انبارهای میوه با گاز اتیلن دی بروماید و یا نیتروژن تری کلراید به نسبت 150 گرم در 33 متر مکعب حجم انبار بمدت 6 ساعت نتیجه مطلوب میدهد . مشروط بر اینکه میزان حرارت حدود 20-21 درجه سانتیگراد باشد در ممالکی که این آفت شیوع دارد ، تمهیدات مختلفی برای مبارزه بکار میبرند که از آن جمله میتوان سمپاشی درختان با سوسپانسیون 2 درهزار دیپترکس یا گوزاتیون قبل از رسیدن میوه دوبار به فاصله 15 روز و با رعایت دوره کارنس نام برد .اسرائیلی ها برای مبارزه با این آفت از طعمه مسموم مرکب از پروتئین هیدرولیزه (450 گرم ) مالاتیون یا دیپترکس ( 200 گرم ) آب (500 لیتر ) استفاده میکنند . این مقدار را در حدود 5/0 هکتار از باغ میوه میپاشند و این طعمه پاشی را هر هفته تکرار میکنند . در بعضی کشورها بجای حشره کش ترکیب بالا یک ماده عقیم کننده مانند Apholate اضافه میکنند و از طریق عقیم کردن با این آفت مبارزه مینمایند . رها کردن نرهای عقیم شده در اثر اشعه گاما و رها کردن آنها در طبیعت بمنظور رقابت با نرهای طبیعی روش دیگری است که تحت بررسی میباشد و انتظار میرود که در شرایطی موجب ریشه کنی آفت گردد . براساس نتایج استفاده از تله های جکسون بهمراه ماده جلب کننده تریمدلور و تله مکفیل بهمراه ماده جلب کنده تریمدلور دارای بیشترین اثر جلب کنندگی حشرات کامل این آفت میباشد .
در نشریات اروپائی از یک دو بال دیگر بنام ( Cecidomidae) DasyneurapiriBeli. ذکر میشود که لاروهای آن در داخل جوانه های انتهائی و برگهای جوان که کاملا باز نشده اند فعالیت میکنند و باعث خشک شدن سرشاخه ها میشوند . این آفت چند نسلی است و در نواحی معتدل سرد و مرطوب خسارت قابل توجه دارد گونه دیگری از این خانواده بنام CantariniaPirivora Riley  آفت میوه های جوان گلابی است . از وجود آفات مذکور در فوق در ایران اطلاعی در دست نیست و در منابع موجود ذکری از انها به میان نیامده است .