کنه گالی (تاولی) گلابی

PhytoptespyriPag.

Syn: P. pseudoinsidotus (Wilson)

Eryophiespyri (Pag)

این افت روی درختان گلابی و سیب بطور لکه ای ولی گاهی با تراکم خیلی زیاد مشاهده می شود و علاوه بر درختان مذکور ، درختان ازگیل ،به و زالزالک را نیز مورد حمله قرا‍ر می دهد. آثار خسارت ان بصورت تاول های کوچک قرمز تا سیاه رنگ در روی برگها مشخص می شود. ظاهرا فرم دیگری از این گونه در زمستان داخل جوانه ها فعالیت می کند و باعث خشکیدن و فساد آنها می شود و موجب بدشکلی هایی در موقع باز شدن جوانه ها در گل و برگها می گردد. Nalepa این گونه را مجموعه ای از چندین زیرگونه ذکر می کند که از نظر میزبان و خصوصیات میکرومرفولوژی با هم متفاوتند. بنابراین محقق زیر گونه P. P. Pseudoinsidiotus است که در زمستان باعث مرگ جوانه ها و دفرماسیون برگها و چوانه ها بلافاصله بعد از باز شدن می گردد. نامبرده در روی گلابی دو فرم کاملا متمایز از P. pyripag.می شناسد که بوسیله تفاوت های زیر از هم متمایز می شوند :

بنابرجدول فوق ملاحظه می شود که فرم گالزا زمستان را زیر پوشش قهوه ای رنگ جوانه ها بسر میبرد و در این موقع است که این کنه ها بسادگی قابل رویت می باشند.

جانوران کامل برنگ زرد متمایل به سبز ، بطول ۲/۰ میلیمتر می باشند. در پرپاسپون میکروسکوپی ، بدن این حشرات دارای خطوط منحنی عرضی، یک جفت موی کوتاه حسی در قسمت خلفی پلاک جنسی ، دو جفت موی حسی نسبتا بلند در نیمه قدامی سطح زیرین بدن ، یک جفت موی حسی کوتاه نزدیک به انتهای شکم و یک جفت موی بلند و خمیده در انتها می باشد.

کنه های گالی و جوانه خوار اگرچه باعث بدشکلی میوه می شوند ، ولی به هیچ وجه ایجاد گری یا زنگ زدگی روی میوه نمی کنند. این عارضه روی میوه های گلابی گاهی در اثر حمله گونه دیگری بنام کنه زنگ گلابی یا VasatesschlechtendaliNal. بوجود می اید که در آمریکا و بعضی نقاط دیگر جهان متداول است ، ولی در ایران دیده نشده.

کنه های گالی در بهار روی برگهای جوان تاولهای سبز با هاله متمایل به زرد ایجاد می کند که بعدا به رنگ های زرد ، قرمز و قهوه ای در سطوح فوقانی و تحتانی برگها نمایان می گردند و تمام سطح برگ یا اطراف رگبرگ میانی را می پوشانند. این افت قادر است تا حدود ۲۲ درصد سطح برگ را تکروزه کرده و لکه های تاولی ایجاد نماید. این لکه ها نهایتا در پاییز به رنگ قهوه ای روشن تا قهوه ای تیره در امده و می ریزند. میوه های درختان به ویژه در باغهای حومه شهر نیز به صورت موردی آلوده می شوند و تغذیه این کنه علاوه بر تغییر شکل آنها بعضا سبب ریزش برگ می گردد. حداکثر خسارت در اواخر شهریور ماه اتفاق می افتد و در برخی از نواحی باعث از بین رفتن کامل محصول می گردد و در مواردی که سبب ریزش برگ می گردد ، روی محصول سال بعد هم اثر می گذارد.

مدیریت کنترل کنه های نباتی

طغیان کنه های نباتی در باغات میوه ایران مانند سایر نقاط جهان ، نتیجه کاربردبی رویه سموم آفت کش و سایر عملیات حساب نشده کشاورزیست. کنه های نباتی بدلیل اختلافات سیستماتیکی- مرفولوژیکی و فیوزولوژیکی که با حشرات دارند ، به ندرت با یک ترکیب واحد آفت کش تحت کنترل در می ایند و اگرچه ترکیبات محدودی از تیپ کنه کش- حشره کش در دفع آفات عرضه می شود ، ولی این ترکیبات به زودی در مقابل کنه ها بی اثر می شوند و اگرچه پرداتورهای کنه ها را می شکند ،ولی به ندرت روی خود آنها اثر می کنند.بعلاوه همانطور که قبلا نیز اشاره شد ،بعضی از مواد قارچ کش بخصوص گوگرد ها که برای مبارزه با عذه ای از آفات گیاهی بکار برده می شوند، موجب انهدام کنه های پرداتور نظیر کنه های خانواه Phytozeidae و امثال آنها گردیده است و حال انکه عده ای از کنه های گیاه خوار نسبت به آن مقاومت دارند. کارشناسان اروپایی و آمریکایی یکی از علل عمده طغیان کنه قرمز اروپایی را انهدام کنه های پرداتور در اثر کاربرد گوگرد و ترکیبات آن می دانند. لذا در مبارزه با آفات مختلف درختان میوه و حتی بیماریهای گیاهی باید نهایت دقت بعمل آید تا ندانسته موجبات طغیان کنه های موجود و مخفی در مناطق مختلف را فراهم نسازیم. امروزه در آمریکا ثابت شده است که جایگزین کردن سموم انتخابی بجای گوگرد در مبارزه با سفیدک ها موجب گردیده است که جمعیت کنه های پرداتور Phytozeollus زیاد شود و کنه های قرمز اروپایی را تحت کنترل دراورد بهمین ترتیب کاربرد سموم انتخابی افت کش که فقط روی گونه های بخصوصی از حشرات می تواند موثر واقع شود، و روی حشرات شکارچی کنه ها کمتر اثر دارد، باعث بالا رفتن جمعیت کفش دوزک های (Schymnus)و تریپس های کنه خوار گردیده است. همچنین معرفی کنه های پرداتور از منطقه ای به منطقه دیگر همراه با کاربرد حساب شده سموم شیمیایی موجب گردیده است که با هزینه بمراتب کمتر، افات مذکور بسادگی زیر کنترل درایند. طبق گزارش دانشور گونه هایی از کنه های پرداتور در کشور ما وجود دارند که بسیار با ارزش هستند و باید در حفاظت و حمایت از آنها در مقابل کاربرد بی رویه سموم و عملیات حساب نشده زراعی بکوشیم. نامبرده گونه هایی از جنس های Amblyseius,Thyphlodromus و Phytoseiusاز نقاط مختلف کشور جمع آوری کرده که درخور بررسی های بیشتر و ارزشیابی اقتصادی است. ترکیبات شیمیایی که علیه کنه ها بکار می رود ، باید حتی المقدور انتخابی باشد و روی حشرات و کنه های پرداتور انها کمتر اثر نامطلوب داشته باشد. از بکار بردن گوگرد و ترکیبات کنه کش ، حشره کش فسفره باید حتی المقدور اجتناب شود. مقدار مصرف سموم حشره کش برای سایر افات بخصوص کرم سیب باید به حداقل مقدار موثر تقلیل یابد. نظریه کاربرد ”نصف دوز” در آمریکا تا حدودی صورت عمل بخود گرفته است و در کنترل انبوهی کنه قرمز اروپایی خیلی موثر واقع شده زیرا به حشرات شکارچی فرصت داده است که بتوانند تراکم بیشتری پیدا کنند. حتی در بعضی از باغات میوه برای پناه دادن به حشرات مفید تمام باغ را به یکباره سمپاشی نمی کنند و عملیات سمپاشی را به تناوب و یک ردیف در میان انجام می دهند. بدین ترتیب که ردیف های ۱-۳-۵ را یک هفته و ردیف های ۲-۴-۶ را هفته دیگر سمپاشی می کنند. در مواقغ طغیانی و برای پایین آوردن فوری جمعیت کنه ها از سموم سریع التاثیر نظیر TEPP که در عین حال دوام زیادی ندارد ، استفاده می کنند . باید توجه داشت که ترکیباتی نظیر سوین و حتی گوزاتیون با دامنه تاثیر و دوام نسبتا زیادی که دارند ، در صورتی که همراه با یک ترکیب اختصاصی کنه کش مصرف نشوند ، موجب طغیان شدید کنه ها میگردند.

در مورد کنه هایی مانند Bryobia و Paratetranychus که در زمستان به حالت تخم هستند و یا کنه هایی که به صورت جانوران کامل روی تنه و سرشاخه درختان به سر میبرند (Cenopalpus) با سم پاشی های زمستانه و با استفاده از روغن زمستانه به نسبت یک تا دو درصد و یا سموم روغنی مانند گیوتکس روغنی به نسبت 75/0 تا یک درصد و سموم فسفره روغنی به خوبی دفع می شوند .

سم پاشی زمستانه کمتر به دشمنان طبیعی کنه ها صدمه میزند و برای باغداران نیز سهل تر و ارزان تر می باشد . ولی این سم پاشی ها روی کنه هایی که به صورت جانوران کامل روی علف های هرز و پناهگاه های داخل خاک و غیره به سر میبرند ، از جمله کنه های دو نقطه ای T.urticae Koch. موثر نیست . ترکیبات کنه کش که در باغات میوه عجالتا مورد مصرف دارند ، عبارت اند از کلتان که به نسبت دو در هزار از ماده تجارتی مصرف می شود ، تدین  VI8 و فنکاپتن و کلر بنزپلات (آکار) که این ترکیبات نیز به نسبت دو در هزار از ماده تجارتی به کار میروند. در سال های اخیر ده ها ترکیب کنه کش مختلف عرضه بازار گردیده است که در صورت لزوم میتوانند علیه کنه های نباتی به کار روند و در زیر چند نمونه از سموم کنه کش ذکر میگردد .

بنزوکسی میت (Citragon) کنه کش غیر سیستمیک و تماسی از گروه Azocyclotin می باشد که به صورت امولسیون 20 ٪ به نسبت یک در هزار علیه کنه دونقطه ای درختان میوه در اوایل تابستان مصرف میشود.

کلوفنتزین (Clofentezin) با نام تجارتی Appolo از گروه تترازین ها و اثر انتخابی روی تخم زمستان گذران کنه قرمز اروپایی  دارد ولی به کنه های شکاری و حشرات مفید آسیب نمیرساند و اثر تخم کش این ترکیب در نتیجه جلوگیری از تکامل جنین است و از این ترکیب در ایران از سوسپانسیون 50٪ به نسبت 25/0  تا 5/0 در هزار در زمستان قبل از متورم شدن جوانه های درختان میوه توصیه میگردد.

کلردایمیفرم و آمیتراز از گروه فرمامیدین ها به عنوان کنه کش با طیف وسیع بر علیه کلیه مراحل تکاملی کنه تارتن موثر میباشد و میزان مصرف از امولسیون ٪۲۰ آمیتراز به نسبت ۳ لیتر در هکتار برعلیه کنه تارتن روی پنبه و سویا توصیه می شود و همچنین روی کنه های مقاوم به سموم نیز موثر است.

فنازاکین (Fenazaquin) با نام تجارتی (Matador) از گروه کینازولین روی تخم کنه قرمز اروپایی موثر بوده و روی درختان میوه سردسیری توصیه  میشود.

اسپیرودایکلوفن (Spirodiclofen) با نام تجارتی (Envidor) از گروه تتروییک اسیدهاست که جهت کنترل کنه قرمز اروپایی و کنه زنگار مرکبات توصیه می شود و نحوه تاثیر آن ویژه بوده و مهارکننده سنتز چربی است و لذا آن را برای کنترل کنه های مقاوم به سایر کنه کش ها توصیه می کنند.

روغن چریش نیز در کنترل کنه قرمز اروپایی گزارش شده است.

درختان میوه هسته دار سردسیری شامل انواع هلو ،شلیل ،زردآلو، قیسی، آلو، گوجه،گیلاس، آلبالو و نیز بادام به دلیل مشابهت عمده آفات آن با درختان میوه دانه دار در این فصل نیز افات مشابه ذکر نشده است. این درختان در اکثر موارد همراه با درختان میوه دانه دار و ندرتا بطور جداگانه در اکثر نقاط سردسیر و معتدل کشور ما گذاشته می شوند