سپردارهای سفید درختان میوه هسته دار

 روی درختان میوه هسته دار بخصوص گوجه، آلو و زردآلو سه گونه از سپردارهای سفید بشرح زیر مشاهده می شود:

Techaspis (Chionaspis) asiatica Borck

Syn: Neochionaspis asiatica Borck.

که به سپردار سفید آسیائی معروف است و اغلب تمام سپردارهای سفید روی درختان میوه هسته دار را به علت مشابهت بسیار به این گونه نسبت میدهند. گونه اخیر در روسیه، روی بعضی از دانه دارها مانند سیب و به نیز گزارش شده است.

 Techaspis (Chionaspis) prunorum Borck.

که بیشترین تراکم را روی درختان میوه مذکور دارد. ثقته الاسلامیاین سپردار را به نام .

Chlidas pisprunorum Borkh ذکر کرده و کوثری این گونه را در اصفهان روی سیب و در فارس روی زردآلو گزارش کرده و فرحبخشدرخت آلو را به میزبان های فوق اضافه کرده است.

 Voraspis adlei Bal-Kauss

که از نواحی فارس بخصوص شیراز گزارش شده است . اختلاف این گونه ها از نظر شکل ظاهری بسیار جزئی و به زحمت قابل تشخیص است. ولی با مقایسه با لبهای (Lobes) انتهای شکم (پیجیدیم) و مشخصات مرفولوژیک دیگر به آسانی از هم متمایزند. ظاهراً از نظر بیولوژی اختلاف چندانی با هم ندارند و لذا آنچه که در این مختصر ذکر می شود شامل هر سه گونه می گردد.

اهمیت اقتصادی و مناطق انتشار

سپردارهای سفید درختان میوه هسته دار در اغلب مناطق میوه خیز کشور وجود دارند. قاضی عقیده دارد که گونه موجود در اطراف کرج و تهران عموما . T.prunorum Borck می باشد در مناطق پشت کوه یزد از مهم ترین آفات بادام، آلو، زردآلود و هلو می باشد.

حشره شناسان روسی از وجود سپردار سفید در ارمنستان، ازبکستان، آذربایجان، تاجیکستان و قفقاز گزارش می دهند، ولی این اطلاعات مربوط به T.asiatica می باشد.

سپردارهای سفید روی تنه و بیشتر روی سرشاخه های فرعی و در مراحل بعدی زیر برگها و گاهی روی میوه ها متمرکز می شوند. تراکم آفت در اطراف جوانه ها خیلی زیاد است. تراکم شدید این آفت سبب عقیم  ماندن جوانه ها، ریزش گلها، برگها و میوه می گردد و گاهی سرشاخه ها خشک می شوند. بعلاوه میوه های آلوده شکل نامطلوبی بخود می گیرند.

علائم تشخیص

سپر حشرات ماده کامل در هر سه گونه سفید رنگ و تا حدودی براق است سپر کم و بیش گلابی شکل و در انتهای باریک آن جلد لاروی برنگ زرد روشن تا قهوه ای دیده می شود. سپر حشرات نر باریک و بمراتب از سپر حشرات ماده کوچک تر است. معمولا در روی درختان آلوده حالات مختلفی از سپرها، از توده های پنبه ای شکل مراحل اول ترشح مواد مومی، و جلد لاروی و سپر کامل دیده می شود.

جدول زیر تفاوت های عمده میکروسکپی سپردارهای سفید درختان میوه را نشان می دهد.

مشخصات ظاهری و زیست شناسی

 سپر دارهای سفید زمستان را بصورت پوره سن دو و ندرتا حشرات کامل می گذرانند بدن حشرات ماده در زیر سپر برنگ زرد یا زرد متمایل به قهوه ای می باشد. حشرات نسل تابستانه رنگ روشن تری دارند. این حشرات حدود اواسط اردیبهشت شروع به تخم ریزی تخم می کنند تخمها کم و بیش گرد و برنگ زرد می باشند. هر حشره ماده حدود ۴۰ تا ۷۵ تخم  می گذارد. این تخم ها بفاصله ۷ تا ۱۰ روز باز می شوند. پوره های سن اول (یا لارو) عموماً متحرک و بعلت سبکی اندام و پرزدار بودن بدن بسادگی بوسیله باد جابجا می شوند. رنگ آنها سبز متمایل به زرد است. مثل پوره همه سپردارها نوزادان این حشره نیز حداکثر پس از ۴۸ ساعت روی گیاه میزبان ثابت می شوند و شروع به ترشح سپر می کنند. در این حالت، اول هاله ای از پرزهای سفیدرنگ اطراف بدن آنها را می پوشاند و در مرحله بعدی پولکی سفید و صدفی رنگ روی بدن حشره را فرا می گیرد. در افراد نر این پولک کشیده و نسبتا کوچک است ولی در حشرات ماده با دو بار جلد عوض کردن کم و بیش گلابی شکل بنظر می رسد.

سپر دارهای سفید در سال دو نسل ایجاد می کنند. در شرایط کرج پوره های نسل تابستانه از اوایل مردادماه مشاهده می گردد. لذا از نظر بیولوژی این حشرات شبیه سپردار بنفش زیتون می باشند.

کنترل شیمیایی

مبارزه زمستانه باگبو تکس روغنی و ترکیبات فسفره روغنی چنان که انتظار می رود روی این آفت مؤثر واقع نمی شود، اگرچه تلفاتی ایجاد می کند. بهترین موقع مبارزه مصادف با خارج شدن پوره ها از تخم می باشد. فرمول هائی که در مورد سپردار بنفش زیتون و شپشک واوی سیب داده شده در مورد این آفت نیز قابل توصیه می باشد. کلر پیریفوس از گروه ارگانوفسفاتها با نام تجارتی دورسبان (Dursban) به میزان ۱ تا5/1در هزار قابل استفاده می باشد.

Quadraspidiotus perniciosus Comstock                                      شپشک سن ژوزه

Syn: Aphidiotus perniciosus Cock.

 Aonidiella prerniciosa Comst

این سپردار از آفات قرنطینه بوده و اولین بار روی شاخه های گوجه در گیلان گزارش شده است  و در نواحی گیلان و مازندران روی درختان آلو، گوجه، هلو و عدهای از درختان غیرمثمره دیده شده است و سپس دامنه انتشار آن رو به توسعه گذاشت. بنظر می رسد که این آفت بیشتر در نواحی معتدل و مرطوب شدت داشته باشد. اگرچه بنا بر عقیده متکاف طغیان این آفت در نواحی گرم و خشک شدیدتر است. در امریکا و بعضی از کشورهای اروپائی این آفت یکی از خطرناک ترین حشرات زیان آور درختان میوه به حساب می آید. در این مناطق حشره مذکور در روی درختان سیب، گلابی، به، هلو، گوجه، زردآلو، گیلاس، انگور فرنگی و عده زیادی از درختان جنگلی ایجاد خسارت می کند.

مشخصات ظاهری و زیست شناسی

شپشک سن ژوزه زمستان را بصورت پور سن دو روی تنه و سرشاخه درختان می گذراند. سپرهای این

حشره در این مرحله بصورت نقاط گرد و قهوه ای تیره به سختی روی تنه و سرشاخه درختان میزبان قابل رویت است. بعلت همرنگ بودن با پوست درخت، دیدن این سپرها با چشم بسادگی امکان پذیر نیست. در بهار بمحض گرم شدن هوا، فعالیت آفت شروع می شود. حشرات ماده با دو بار جلد عوض کردن بصورت افراد کامل درمی آیند. در این مرحله قطر سپرها حدود دو میلیمتر است. حشرات نر پس از یک بار جلد عوض کردن بمرحله شفیرگی می روند و بفاصله یک تا دو هفته حشرات نر بالدار از زیر سپر خارج می شوند. سپرهای حشره نر باریک و بطول یک میلیمتر و عرض نیم میلیمتر می باشد. حشرات ماده زنده زا هستند و پس از جفتگیری بفاصله یک ماه روزانه چند پوره می زایند مثل همه سپر دارها پوره سن اول متحرک است و در آنها پاها و شاخک خوب رشد کرده است. بعلت کوچکی اندام و پرزدار بودن بدن بسادگی بوسیله باد جابجا می شوند و باعث گسترش گونه می گردند. بعلاوه پوره های سن اول با چسبیدن به بدن پرندگان و حشرات بزرگتر از یک باغ به باغ دیگر انتقال پیدا می کنند. پوره ها پس از پیدا کردن محل مناسب خرطوم خود را در داخل نسج گیاه میزبان فرو می کنند و بلافاصله تغییر جلد می دهند. درصورت تراکم زیاد آفت پوره ها حتی زیر سپر حشرات مادر خرطوم خود را در نسج میزبان فرو کرده و ثابت می شوند. بهمین دلیل گاهی چند طبقه از سپر این آفت بر روی هم مشاهده می شود. پوره ها پس از تغییر جلد پاها و شاخک های خود را از دست می دهند و در عوض شروع به ترشح سپر می کنند. تولید سپر همانند سایر سپر دارهاست که قبلاً گفته شده است. بسته به شرایط آب و هوائی این حشره قادر است که ۲ تا ۶ نسل در سال ایجاد کند و اگر شرایط کاملاً مساعد باشد. بنا بر نوشته Metcalf یک حشره ماده در اول فصل به ۳۰ میلیون فرد در آخر فصل افزایش می یابد. طبق تحقیقاتی که حبیبیان  در گیلان انجام داده این سپردار ۴ نسل در سال دارد.

دو گونه زنبور پارازایت به نام های Prospaltella peniciosa (Steiner, Baggoloni1968) و یک نوع کفشدوزک دو نقطه ای شکاری به نام .Chilochorus bipustulatus L از دشمنان طبیعی سپردار سان ژوزه ذکر شده است.

کنترل شیمیایی

سمپاشی زمستانه باگبوتکس روغنی و روغن های زمستانه بدون اختلاط با سموم فسفره و یا همراه با آن نتایج مطلوب می دهد. سمپاشی در بهار و تابستان با توجه به تدریجی بودن ظهور پوره ها کمی مشکل است و باید با سموم فسفره نسبتاً بادوام صورت گیرد. در صورت شدت آلودگی اضافه کردن نیم درصد روغن تابستانه و تکرار سمپاشی بفاصله ۱۵-۲۰ روز توصیه می شود.

باید توجه داشت که شپشک هائی مانند سپشک واوی سیب - شپشک بنفش زیتون - و شپشک نخودی به درختان میوه هسته دار نیز خسارت وارد می کند. چون شرح آفات مذکور قبلاً آمده است از تکرار آن در این بخش خودداری می شود. بعلاوه گزارش هائی وجوددارد که شپشک توت. Pseudaulacaspis (Diaspis) pentagona (Targ.Tozz.)  و سپرداز خرزهره Aspidiotushederae (Vall در نواحی نیمه گرمسیری کناره دریای خزر گاهی روی درختان میوه هسته دار، بخصوص گوجه، آلو و هلو ایجاد خسارت می کند.