خانواده زنجره ها                                                                                  Cicadidae (cicadas)

اندازه بدن در گونه های مختلف این خانواده متغیر چنانچه طول بدن بعضی از گونه ها در آمریکا ۵۰ میلیمتر و کوچکترین آنها کوچکتر از ۲۵ میلیمتر گزارش شده است. نرهای هر گونه صدای خاصی ایجاد می کنند که ماده های همان گونه به او نزدیک می شوند. اندام تولید صدا (Tymbal) بصورت یک جفت حفره در طرفین اولین مفصل قاعده ای شکم قرار دارد که بوسیله پرده ای که سطح زیرین آن مجهز به خارهائی است پوشانده شده. اندام شنوائی (Tympana) بصورت حفره ای در سطح زیری و کنار Tymbal قرار دارد که با یک جفت صفحه سینه ای به نام (Opercula) پوشانده شده. آخرین حلقه قفس سینه و پنج حلقه شکمی از کیسه های هوائی پر شده که بوسیله یک جفت ماهیچه بزرگ حرکت می کنند و انقباض آنها سبب ایجاد صدا می گردد.

زنجره مو Cicadatra ocreata Mel.                                                                        

Syn:Psalmocharis alhageos (Kol.)

 Hom. Cicadidae

این حشره یکی از آفات مهم مو در اکثر نقاط ایران و همچنین در افغانستان، پاکستان، نواحی جنوب روسیه،

ترکیه و عراق می باشد. بعلاوه این آفت بدرختان میوه سردسیری و درختان غیرمثمره از جمله سیب، گلابی، هلو، آلبالو، سنجد، سپیدار، زبان گنجشک، نارون، ابریشم، تبریزی، ازگیل و به ژاپونی، نسترن و حتی بوته های پنبه خسارت می زند.

خسارت عمده این آفت عمدتاً مربوط به پوره های آن است که بمدت نسبتاً طولانی (۴ تا ۷ سال) در روی ریشه گیاهان میزبان متمرکز شده و از شیره نباتی می مکند. گاهی چندین پوره روی یک درخت یا بوته مو متمرکز شده و باعث ضعف شدید میزبان می گردند. بوته های مو نسبت به این آفت حساسیت شدید دارند و ظاهراً میزبان مرجح آن می باشند. بوته های آلوده از نظر شکل ظاهری علائمی نظیر آلودگی به فیلوکسرا نشان می دهد. بدین ترتیب که برگها زرد می شوند، رشد شاخه های جوان خیلی کند است و یا بکلی متوقف می شود. خوشه های آنگور کوچک و با حبه های ضعیف و کم پشت است. بوته هائی که شدیداً آلوده باشند بکلی خشک می شوند. راجع به شدت خسارت این آفت از این طریق روی سایر درختان میوه اطلاع کافی در دست نیست.

نوع دیگر خسارت در ارتباط با حشرات کامل است که روی سرشاخه ها تخم می گذارند. معمولا محل تخمگذاری بصورت خط چین است پس از مدتی هیپرتروفی ایجاد می شود. اطراف شکاف های محل تخمگذاری متورم می شود و با برهم خوردن نظم آوندها، در جریان شیره نباتی اختلال پیدا می شود. بطوریکه رشد چنین شاخه هانی متوقف و از مقدار میوه و کیفیت آن تاحدودی کاسته می شود و دیگر اینکه در اثر جریان شدید باد یا فشارهای مکانیکی از محل این برآمدگی می شکند. در کشورهای اروپانی و امریکانی خسارت زنجره های نظیر را بیشتر از لحاظ تخمریزی می دانند.

مشخصات ظاهری و زیست شناسی

 زنجره مو زمستان را بصورت پوره های سنین مختلف روی ریشه مو در زیر خاک بسر می برند. عمق استقرار آنها در خاک بستگی به عمق ریشه دارد و حتی قادرند تا اعماق بیش از یک متر در خاک نفوذ کنند. در خاکهای شنی قدرت نفوذ آنها در عمق خاک بیشتر است.

پوره های کامل که دوران تغذیه خود را به پایان رسانده باشند، پس از گذشت ۴ تا هفت سال از خاک خارج

می شوند و پس از استقرار روی تنه و سرشاخه درختان تغییر جلد داده تبدیل به حشرات کامل بالدار می شوند. حشرات کامل از اواخر بهار و اوایل تابستان ظاهر می شوند. در ساعات گرم روز در سایه شاخه ها و بوتهها بسر می برند و از شیره نباتی تغذیه می کنند حشرات نر قادر به تولید صدا هستند و در ماه های تابستان صدای این حشرات در باغها و موستانها بفراوانی شنیده می شود. طول بدن حشرات کامل ۲۴ تا ۳۲ میلیمتر است و نرها کمی کوچکتر از حشرات ماده هستند. رنگ بدن سبز روشن است. ران پاهای جلوئی ضخیم و در لبه زیرین دارای سه خار نوک تیز است. روی Coxa در افراد نر یک زائده صفحه مانند و سه گوش دیده می شود که قسمتی از صفحه شنوائی   Tympanal organرا می پوشاند. فقط حشرات نر مجهز به دستگاه تولید صدا در روی بند اول شکم می باشند. حشرات ماده دارای تخمریز نسبتا بلند و نیزه ای شکل هستند. کناره های تخمریز دندانه دار و اره مانند است. حشرات ماده تخمهای خود را پس از جفتگیری داخل شاخه های جوان و یکساله درختان مختلف قرار می دهند. برای این منظور حشره ماده در پوست شکاف هائی به طول ۶-۴ میلیمتر در جهت طول شاخه ها ایجاد می کند و منظره خط چین به سطح شاخه ها می دهد،

حشره ماده تخمهای خود را در دو طرف تیغه چوبی که در زیر پوست ایجاد می کند، قرار می دهد و روی آن را با ترشحات مخصوص می پوشاند. همین ترشحات و یا مواد دیگری که در موقع تخمریزی از بدن حشره ترشح می شود، موجب هیپرتروفی در محلی ایجاد زخمها می گردد و به تدریج برآمدگیهای بادامی شکل را تشکیل می دهند. گاهی این تیغه های چوبی از شکافها بیرون می زند و بصورت الیاف چوبی باریک بنظر می رسند. حشره معمولاً در هر شکاف بین ۵ تا ۲۰ تخم می گذارد. تخمها بیضی کشیده، سفید صدفی و درصورتیکه جنین در داخل آن رشد کرده باشد، چشم و حلقه های بدن از زیر پوست نمایان است. حشرات کامل تا اواخر شهریورماه ظاهر می شوند. لذا تخمریزی آنها تدریجی است و حتی بعضی از تخمها که آخر تابستان گذاشته می شود در بهار سال بعد باز می شوند. با توجه به اینکه تخمریزی حشره روی تعداد زیادی از درختان میوه و غیرمثمره و نیز بوته هائی نظیر شیرین بیان - آجی بیان، قره آقاج و غیره گذاشته می شود. باید قبول کرد که این آفت بسیار پلی فاژ می باشد. گرچه محقق نامبرده در جمع آوری های خود از گونه های دیگری نظیر C.lineola Kagو C.alhageos (Kol.) و

   C.hyalina (F).  و C.querula (Pall) نام می برد. احتمال دارد که قسمتی از این تخمریزیها روی گیاهان دیگر (غیر از مو) مربوط به گونه های مذکور باشد. دوره انکوباسیون تخم تابع شرایط فصلی و بخصوص درجه حرارت است و از ۲۰ روز تا ۱۲۰ روز ممکن است طول بکشد. پوره ها پس از خروج از تخم از شکاف ها خارج می شوند و بر روی زمین می افتند. این پوره ها پس از رساندن خود به ریشه میزبان یک اطاقک گلین یالانه در اطراف خود درست می کنند و با اشتها شروع به مکیدن شیره گیاهی می کنند. بنظر می رسد که در محل استقرار پوره ها در اثر رطوبت خاک و ترشحات ریشه میزان رطوبت در حد اشباع است و ظاهراً این آفت خاکهای رسی را نسبت به سایر انواع خاکها ترجیح می دهند. به همین لحاظ خسارت آفت در زمین های رسی بیشتر است. همچنین مقایسه واریته های مختلف نشان می دهد که این واریته ها از نظر حساسیت نسبت به این آفت شرایط یکنواختی ندارند، بطوریکه در یک مقایسه بین واریته ها در منطقه بهار همدان معلوم شد که بطور متوسط واریته شاهانی کمترین تعداد پوره (4/14عدد) و واریته فخری بیشترین (۵۶ عدد) آنها را در روی ریشه داشتند. بعبارت دیگر زنجره هاواریته فخری را نسبت به شاهانی ترجیح میدهند. طبق بررسی های شکاریان مقدم و رضوانی در منطقه لرستان ظهور حشرات کامل را از نیمه دوم خردادماه تا اوایل مهر و اوج پرواز را در تیرماه گزارش کرده اند و دوره زندگی این آفت چهار سال است.

پوره ها سفید عاجی تا صورتی رنگ دیده می شوند. در سن اول 8/1 تا ۳ میلیمتر طول دارند. بدن نسبتاً کشیده، دارای چشم و پاهای قوی کننده در جلو می باشند. در سن ۲ و ۳ پوره ها چشم خود را از دست می دهند و در عوض دو برجستگی در دو طرف سر نمودار میگردد. بدن آنها خمیده می شود و تعداد مفصل شاخکها ۸ است. در سن چهار برنگ کرم درمی آیند. برآمدگیهای دو طرف سر تبدیل به دو چشم قهوه ای رنگ می شود، طول بدن در این مرحله ۲۳ تا ۲۸ میلیمتر می رسد و علائم بال روی سینه ها نمایان است. بعضی از محققین برای این حشره پنج و بعضی هفت سن پورگی ذکر کرده اند.

 شفیره سبزرنگ و طول آن ۲۳ تا ۲۷ میلیمتر است. همانطور که قبلاً گفته شد، شفیره ها برای تبدیل به

حشرات کامل از خاک خارج می شوند و از آنجا که آنها را می توان روی گیاهان متنوعی مشاهده نمود، پلی فاژ بودن آن بوضوح تائید می شود.

دشمنان طبیعی – بابائی در شکاف های محل تخمریزی زنجره زنبورهائی از خانواده های Eulophidae Pteromaliidae و Eurytomidae جمع آوری کرده است. از خانواده Aphelinidae گونه .Centoradora Sp را نام می برد که پارازتیوئید تخم می باشد.

مدیریت کنترل

 قطع شاخه های آلوده به تخم، از بین بردن میزبان های وحشی در موستان و اطراف آن، انتخاب زمینه ای سبک و واریته های مقاوم می تواند از بهترین و مؤثرترین راه مبارزه با این آفت در مناطق انتشار آن باشد. مبارزه شیمیائی علیه حشرات کامل بدلیل قدرت پرواز وسیع و پراکندگی فصلی بسیار دشوار است. کاربرد سموم شیمیائی علیه پوره هائی که خود را به ریشه رسانده اند، حتی با سموم سیستمیک با ناکامی روبرو بوده است. تمهیداتی که برای مبارزه با کرم سفید ریشه از طریق ضد عفونی کردن خاک صورت می گیرد، در این مورد قابل توصیه است. هدف از این سمپاشی ها این است که پوره های آفت هنگام داخل شدن به زمین و شفیره ها هنگام خروج مسوم شوند و از بین بروند.