سرطان طوقه گردو

گال طوقه

نام دیگر بیماری: سرطان طوقه

عامل این بیماری باکتری Rhizobium radiobacter است. باکتری Rhizobium radiobacter متعلق به خانواده ریزوبیاسه، رده آلفاپروتوباکتریا و راسته ریزوبال است. نام قبلی این باکتری Agrobacterium tumefaciens بود و به جنس اگروباکتریم تعلق داشت. این باکتری میله ای شکل با ابعاد 3-5/1×1-6/0 میکرون، به صورت تکی یا جفتی، متحرک با 6-1 تاژک محیطی، گرم منفی، هوازی، فاقد اسپور، تولید کننده اکسیداز و کاتالاز و فاقد رنگدانه است. دمای بهینه و حداکثر دمای رشد آن به ترتیب ^oC 22 و ^oC 35 است.

نشانه های بیماری

واضح ترین نشانه این بیماری تشکیل گال در طوقه در مجاورت سطح خاک یا در اندامهای هوایی است. گال ها ابتدا به صورت برجستگیهای کوچکی در پوست، به خصوص در محل بریدن پاجوشها، پدیدار میشوند ولی به تدریج دور طوقه یا شاخه را میگیرند و کمربندی میشوند. فشار گال ها بر بافتهای مجاور موجب در هم شکستن آوندهای چوبی و قطع جریان آوندی میشود و موجب کاهش رشد و کوتاهی قد درخت میشود و بسته به تعداد، اندازه و محل گال و سن درخت، باعث افت عملکرد، ضعفریا، کوتاهی عمر و حتی مرگ درخت میشود. گال های تازه، کوچک، نرم و اسفنجی اند اما به تدریج بزرگ (تا قطر 30 سانتیمتر)، خشن، تیره، شکننده و شکافدار میشوند و بخش مرکزی آنها می میرد و حفره ای بر جا می ماند که ممکن است محل زیست حشرات و قارچهای پوساننده چوب شود. درختان آلوده در اثر بادهای شدید میشکنند. روش متداول در شناسایی این باکتری استفاده از آزمونهای بیوشیمیایی / فیزیولوژیک و آزمون بیماری زایی است.

چرخه بیماری

باکتری Rhizobium radiobacter میتواند به مدت طولانی در خاک زنده بماند. تنها راه نفوذ آن از زخمهای تازه ریشه و طوقه است که در اثر هرس ریشه، پیوند، زدن عف هرز دور طوقه، سرمازدگی، تغذیه نماتدها و حشرات از ریشه و برف یا تگرگ ایجاد شده اند. این باکتری با مواد گیاهی آلوده، آب آبیاری و باران، حشرات خاکزی، جانوران، انسان و عملیات زراعی منتشر میشود. سپس تحت تأثیر جاذبه شیمیایی مواد فنلی مانند استوسیرینگن که از بافت زخمی ریشه آزاد میشوند به سمت میزبان شنا میکند و با تولید رشته سلولری به سلول گیاه متصل شده و این اتصال را با ترشح پروتئینی به نام دیکادسین محکم میکند. سپس به کمک پروتئینهای ویرولنس T-DNA را به سلول گیاه منتقل میکند که پس از ادغام آن در ژنوم گیاه، فرایند تشکیل گال آغاز میشود. تشکیل گال طی 20 ساعت القا میشود.

کنترل

اقدامات زراعی

از گردو کار در خاکهای آلوده پرهیز کنید. قبل از کاشت میتوان آلودگی خاک را توسط پی سی آر بررسی کرد. کاشت نهال سالم، حذف نهالهای گالدار، کنترل نماتدها و حشرات تغذیه کننده از ریشه، پرهیز از ایجاد زخم در طوقه در هنگام کاشت، خاکبرداری یا حمل وسایل در باغ و از صدمه زیاد به ریشه در هنگام جابجایی نهال از موارد مؤثر در کنترل این بیماری است. محافظت ریشه و طوقه نهال هنگام غرس با سموم بیولوژیک بسیار مفید است اما محاظت توسط باکتریسیدهای مسی، هیپوکلریت سدیم و استرپتومایسین، نتیجه بخش نبوده است. هنگام بریدن پاجوشها، ناحیه برش را با محلول 5% سفیدکننده خانگی ضدعفونی کنید و پاجوشها را بسوزانید.

مبارزه شیمیایی

در درختان جوان (زیر 4-3 سال) یا گال هایی که کمتر از نصف دور طوقه را گرفته اند، نتیجه بخش است. جراحی باید در زمستان انجام شود و میتواند محل برش را با بکتیسین (حاوی 2 و 4- زایلنول و متاکسرول) تیمار کرد. این ماده فقط توسط بافتهای سرطانی جذب میشود و تأثیری بر بافتهای سالم اطراف آن ندارد. تدخین خاک خزانه گردو با مخلوط کلروپیکرین – متیل برومید موقتاً جمعیت این باکتری را می کاهد اما جمعیت آن پس از اندکی مجدداً بالا میرود.

کنترل بیولوژیک

کنترل بیولوژیک گال طوقه توسط سویه Kerr84 (K84) از باکتری A. redioacter با موفقیت انجام میشود. سویه K84 اثر محافظتی دارد و آغشتن آن به ریشه و طوقه نهال قبل از کاشت موجب پیشگیری از تشکیل گال در چند میزبان از جمله گردو شده است. سویه K84 با اشغال محل زخم و تولید آنتی بیوتیک اگروسین 84، سویه های نوع ناپولین یا ساکسیناموپین را مهار میکند ولی سویه های اکتوپین و اگروپین دار به آن مقاوم هستند. بعضی سویه های گالزا، ژن مقاومت به اگروسین را از سویه K84 گرفته و به اگزوسین مقاوم شده اند لذا از سویه K1026 که ژن مقاومت به اگروسین آن غیر قابل انتقال به سایر باکتریهاست، استفاده میشود.